بررسی رابطه عملکرد با اجزای عملکرد ژنوتیپ‌های مختلف گندم دیم

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 7، دوره 12، شماره 40، فروردین 1399، صفحه 82-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

الیاس نیستانی^{* 1}؛ حسن مکاریان²؛ علی اکبر عامری³؛ مصطفی حیدری²

¹استادیار ، بخش غلات، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی، شیروان، ایران.

²دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

³استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، شاهرود، ایران

چکیده

به منظور بررسی تجزیه علیت عملکرد دانه با اجزای عملکرد آزمایشی با 20 ژنوتیپ گندم دیم در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو مکان (ایستگاه تحقیقات دیم شیروان و ایستگاه تحقیقات سیساب) در استان خراسان شمالی در سال 95-1394 به اجرا در آمد. در طی مراحل رشد و بعد از برداشت، از صفات ارتفاع بوته، تعداد روز تا سنبله‌دهی، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، تعداد روز تا رسیدگی، وزن هزار دانه و عملکرد دانه یادداشت‌برداری به عمل آمد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، بین ژنوتیپ‌ها از نظر تعداد روز تا سنبله‌دهی، تعداد روز تا رسیدن، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه اختلاف معنی‌دار وجود داشت. با توجه به مقایسه میانگین‌ها، ژنوتیپ‌های 17 (SISABAN-4) و 12 (MOB/NE94406=NE86582//84MC29/NE82583)//KS91) به ترتیب با 2522 و 2364 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند و ژنوتیپ 20 (SOKOLL//SUNCO/2*PASTOR) با 1190 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را داشت. بر اساس نتایج تجزیه علیت، صفت تعداد سنبله در متر مربع (8/69 درصد)، تعداد دانه در سنبله (9/64 درصد) و وزن هزار دانه (9/38 درصد) به ترتیب بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشتند. از طرفی ضرایب همبستگی نیز نشان داد که صفت وزن هزار دانه با تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در مترمربع همبستگی منفی و معنی‌داری داشت و صفات تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در مترمربع با عملکرد دانه رابطه مثبت و معنی داری داشتند.

کلیدواژه‌ها

تجزیه علیت؛ سنبله؛ ضرایب همبستگی؛ عملکرد دانه

مراجع

احمدی، ع.، ر. پورقاسمی.، ط. حسین پور و س. سهرابی. 1395. ارزیابی روابط عملکرد دانه با صفات زراعی در ژنوتیپ­های گندم دیم بهاره. مجله اکوفیزیولوژی. جلد 1 شماره 24، ص 1-12.

حمزه­پور، غ.، ا. توبه و پ. شیخ­زاده. 1396. مطالعه همبستگی و تجزیه رگرسیون بین صفات کمی و کیفی ارقام مختلف کلزا در آرایش­های مختلف کاشت. مجله اکوفیریولوژی گیاهی. شماره 31: 177-159.

جلالی‌فر، س.، س. موسوی.، م.ر.عبدالهی.، م.ر. چائیچی و د. مظاهری. 1391. ارزیابی تحمل به تنش خشکی در برخی ارقام گندم نان با استفاده از شاخص‌های قدیم و جدید. فناوری تولیدات گیاهی. جلد 12 شماره 1، ص 15-26.

چالیش، ل و س. هوشمند. 1390. برآورد وراثت­پذیری و ارتباط بین برخی صفات گندم دوروم با استفاده از لاین­های خاص نوترکیب. مجله تولید گیاهان زراعی. جلد 4 شماره 2، 223-238.

چقامیرزا، ک و ع. فرشادفر. 1385. مطالعه روابط عملکرد و اجزای آن در نخود. 1385. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج. مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر.

دادشی، م.، ا. مجیدی هروان.، ا. سلطانی و ع. نوری­نیا. 1376. ارزیابی واکنش لاین­های مختلف جو به تنش شوری. مجله علوم کشاورزی. جلد 13 شماره 1، 182-191.

روستایی، م. 1379. بررسی صفات زراعی موثر در افزایش عملکرد گندم دیم در مناطق سردسیر. مجله نهال و بذر. جلد 16 شماره 3، 285-299.

فارسی، م. و ع. باقری. 1393. اصول اصلاح نباتات. جهاد دانشگاهی مشهد. 368 صفحه.

مردایان، پ.، ح. کاظمی اربط و م.ع. رضایی. 1393. ارزیابی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک لاین­ها و ارقام گندم نان. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی. جلد 1 شماره 29، 57-70.

Abdolshahi, R., A, Safarian., M, Nazari., S, Pourseyedi and G, Mohamadi-Nejad. 2013. Screening drought-tolerant genotypes in bread wheat (Triticum aestivum L.) using different multivariate methods. Archive of Agronomy and Soil Science 59(5): 685-704.

Dawari, N. H, and O. P. Luthra. 1991. Character association studies under high and low environments in wheat.Indian Journal of Agricultural Research. 25:515-518.

Eqbal, M., A. Nabavi., D.F, Salmon., R.C, Yang and D, Spaner. 2007. Simultaneous selection for early maturity, increased grain yield and elevated grain protein content in spring wheat. Plant Breed. 126: 244-250.

FAO. 2011. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Quarterly Bulletin of Statistics. Rome, Italy.

Ghasemi, M. and E. Farshadfar. 2015.  Screening drought tolerant genotypes in wheat using multivariate and stress tolerance score methods.  International Journal of Biosciences. 6(1): 326-333.  

Habibullah Khan, S., R. Magbol, I. Khaliq, A. Rahman, and A. Salam Khan. 2010. Morphological diversity and traits association in bread wheat. Euphytica. 71:211-219.

Mohammadi, M., R, Karimzade and M, Abdipour. 2011. Evaluation of drought

Mojena, R., 1977. Hierarchical grouping methods and stopping rules: an evaluation. Computer Journal 20: 359-363.

Slafer, G. A. and J. L. Araus. 1998. Improving wheat responses to abiotic stresses. Pp. 201-213, In. A.E. Slinkard. Proceeding of the 9^th international Wheat Genetics Symposium. Volume1, Saskatoon, Saskatchewan, Canada.

Sneler, C. H. 1994. Pedigree analysis of elite soybean lines. Corp Science 34: 1515-1522.

Subhashchandra, B., H.C, Lohithaswa., A.S, Desai and R.R, Hanchinal. 2009. Assessment of genetic variability and relationship between genetic diversity and transgressive segregation in tetraploid wheat. Karnataka J. Agric. Sci., 22 : 36-38.

Tardieu, F. 2012. Any trait or trait-related allele can confer drought tolerance: just design the right drought scenario. Journal of Experimental Botany 63(1): 25-31.

tolerance in bread wheat genotypes under dryland an supplemental irrigation conditions. Australian Journal of Crop Science 5(4): 487-493.

Yin, X., S. D. Chasalow, P. M. Stam, J. Kropff, C. J. Dourleijn, I. Bos, and P. S. Bindraban. 2002. Use of component analysis in QTL mapping of complex crop traits: a case study on yield in barley. Plant breeding. 121 (4):314-319