روانشناسی سیاسی حکام قاجار (مطالعه موردی: روانشناسی سیاسی ناصرالدین شاه براساس سفرنامه ایشان)

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 4، دوره 6، شماره 21، آبان 1398، صفحه 65-92   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2019.668955

نویسندگان

راحله روحانی¹؛ علی اکبر امینی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

²استادیار، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر توصیف و تبیین شخصیت اجتماعی ناصرالدین شاه قاجار و تاثیر آن بر سیاست‌های او با استفاده از تحلیل محتوای سفرنامه‌های این شاه قاجاری و براساس نظریه مازلو است. در این راستا، نوخواهی، دلشیفتگی و ترس از فرنگ، انزواطلبی، عدالت، سیمای زنان و هوسرانی شاه، توجه به نظم و قانون، خودکامگی شاه و خرد جمعی، پشیمانی شاه قاجار از قتل امیرکبیر و اعتقاد شاه به خرافات مورد بحث قرار گرفته است. نتایج نشان داد، ناصرالدین شاه، به دلیل کمبودها و مشکلاتی که در شکل‌گیری شخصیتش موثر بودند، بیشتر به ظواهر فریبنده فرنگ توجه داشته است و ابهت غرب در نگاه این شاه بر تمام سفرنامه سایه افکنده است. علاوه بر آن برخی از زوایای شخصیتی وی مانند خودکامگی، زن بارگی و انزواطلبی در سفرنامه‌های اول قابل ردگیری است.

کلیدواژه‌ها

روان‌شناسی سیاسی؛ سفرنامه؛ ناصرالدین‌شاه؛ شاه قاجار

مراجع

1. امانت، عباس(1383) .‌‌قبله عالم: ناصرالدین شاه‌‌ و پادشاهی ایران‌‌(1313-1247). ترجمه حسن کامشاد. تهران: کامه.

2. آدمیت، فریدون‌‌ (1340) .ایدئولوژی نهضت مشروطیت. تهران: سخن.

3. برزگر، ابراهیم (1395). روانشناسی سیاسی. تهران: سمت.

4. برزگر، ابراهیم(1389) .نظریه هورنای و روان‌شناسی سیاسی ناصرالدین شاه. پژوهشنامۀ علوم سیاسی، 6(1):35-73.

5. بهادری، محمد‌‌جلیل (1394). بررسی جایگاه زن در جامعۀ سنتی ایلام با نگاهی به مثنوی والیه. فرهنگ ایلام، 16(46-47):176-187.

6. پولاک، ادوارد (1368). سفرنامه پولاک. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.

7. تیموری، ابراهیم (1332). عصر بی‌خبری. تهران: اقبال.

8. حداد عادل، غلامعلی (1379). ناصرالدین شاه واژه‌گزین. نامۀ فرهنگستان،15(4):159-171.

9. دهقانی، محمد (1390). از شهر خدا تا شهر انسان. تهران: مروارید.

10. شریعت‌نیا، کاظم؛‌‌ مطلبی، مسعود (1390). روان‌شناسی سیاسی و ورود به عرصۀ نظریه‌پردازی در علم سیاست. مطالعات سیاسی، 4 (14):93-126.

11. شمیم، علی اصغر (1378). ایران در دوره سلطنت قاجار. تهران: مدبر.

12. عبدالملکی، سعید (1392). روان‌شناسی سیاسی. تهران: دانشگاه پیام نور.

13. علیزاده، زهرا؛ رجبلو، قنبرعلی (1389). نقد و بررسی سفرنامه‌های ناصرالدین شاه به فرنگ با رویکرد تحلیل گفتمان. جستارهای ادبی، 43 (168):109-134.

14. غزّالی، محمّد‌‌بن‌‌محمّد (1383).کیمیای‌‌سعادت. ویراستار حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی، ج1.

15. کریمی، حجت‌الله‌‌ (1390). سفرنامه فرنگ در بوته نقد. روزنامۀ رسالت،14فروردین: 3.

16. مازلو، آبراهام اچ. (1372). انگیزش و شخصیت. ترجمه احمد رضوانی. مشهد: آستان قدس رضوی.

17. متولی، عبدالله؛ میرزایی، علی اصغر (1393). انعکاس مظاهر مدنیت غرب در سفرنامه‌های ناصرالدین شاه. تاریخ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات)، 9(34 ):110-136.

18. میلانی، عباس (1387). تجدد و تجددستیزی در ایران. تهران: اختران.

19. ناصرالدین شاه قاجار (1362). سفرنامه عراق عجم. تهران: تیراژه.

20. ناصرالدین شاه قاجار (1377). سفرنامه ناصرالدین شاه. اصفهان: مشعل.