بررسی علل مهاجرت روستاییان و پیامدهای حاصل از آن در شهرستان بوکان (مورد : دهستان ایل گَوَرک)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 9، دوره 4، شماره 4 - شماره پیاپی 16، آبان 1391، صفحه 135-152   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

ژیلا سجادی¹؛ علی شمس‌الدینی^{* 2}؛ خضر آدم³

¹استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، ایران

³کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

چکیده:
        امروزه با تحولات گسترده اقتصادی- اجتماعی و تکنولوژیک از جمله در زمینه ایجاد شبکه­های ارتباطی؛ روابط شهر و روستا بسیار گسترده و متنوع شده است. یکی از مهم­ترین ابعاد این روابط جریان جمعیت یا بعبارت دیگر مهاجرت از روستاها به سمت شهرها و بالعکس می­باشد. این پژوهش که با رویکردی کاربردی و با انجام عملیات پیمایشی انجام گرفته است، هدف از آن بررسی عوامل مؤثر در مهاجرتهای روستایی دهستان ایل گَورک از توابع شهرستان بوکان و نیز پیامدهای فضایی حاصل از اینگونه مهاجرتها در روستاهای مورد مطالعه می­باشد. بر این اساس تعداد90 خانوار مهاجر که به شهرهای منطقه کوج نموده­اند، انتخاب و مورد پرسشگری واقع شده­اند. برای بررسی پیامدهای مهاجرت نیز سه روستای قزل­گنبد، گلولان­سفلی و قروچای­علیا انتخاب و وضعیت روستاها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بیانگر تأثیرگذاری محدودیتهای طبیعی و نیز مسایل اقتصادی– اجتماعی روستاها در افزایش مهاجرتهای روستایی به طور هماهنگ است. گرچه 5/65 درصد از جامعه نمونه نقش نارساییهای اقتصادی موجود در روستاها را مهم­ترین عامل در مهاجرت خود بیان داشته­اند. در این راستا مهاجرفرستی روستایی، بافت جمعیتی ناحیه را به هم زده است. همچنین مهاجرت افراد در سنین کار، جمعیت روستاهای دهستان ایل گورک را به صورت دو قطبی درآورده است. این کاهش نیرویهای مولد در روستاها در گذر زمان سبب تغییر در الگوی کشت، پایین­آمدن راندمان تولید، درآمدزایی و به تبع افزایش نسبی فقر در روستاهای دهستان گردیده است. به لحاظ فرهنگی نیز  رفتار مهاجرین سبب تغییر و دوگانگی نسبی در فضای ارزشی روستاییان و به هم زدن بافت سنتی اجتماعی روستاهای مورد مطالعه شده­اند.    

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی : روستا؛ مهاجرت روستایی؛ پیامدهای فضایی؛ دهستان ایل گورک؛ بوکان

مراجع

منابع:

1. ابراهیم­زاده، عیسی (1380): «مهاجرتهای روستایی و علل و پیامدهای آن، نمونه: استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 60، مشهد، صص 168 -143.
2. ایران محبوب، جلیل (1371): مهاجرت یک فرایند گزینشی، ماهنامه جهاد، سال دهم، شماره 126. تهران.
3. ایمان، محمدتقی (زمستان 1368): مهاجرت در کشورهای جهان سوم، مجله ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 22 ، شماره های 3 و4.
4. پاپلی­یزدی، محمدحسین و حسین رجبی­سناجردی (1382): نظریه­های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.
5. تقوی، نعمت اله (1371): درآمدی بر مهاجرتهای روستا- شهری، انتشارات ستوده، چاپ اول، تبریز.
6. جوان، جعفر (1380): جغرافیای جمعیت ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، مشهد.
7. خباز بهشتی، زهرا (1381): مهاجرت: بررسی مشکلات مهاجران در جهان، انتشارات آشیانه کتاب، تهران.
8. رنه شورت، جان (1388): نظریه شهری ارزیابی انتقادی، ترجمه: کرامت­اله زیاری و دیگران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.
9. رمضانیان، محمد (1380): «سالخوردگی جمعیت شاغل در بخش کشاورزی ایران، دلایل و پیامدها»، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 36، تهران، صص 235-207.
10. زاهدی، محمدجواد (1383): مسائل جامعه شناختی اجتماعات روستایی در ایران، در مجموعه مقالات مسائل اجتماعی ایران، انتشارات آگاه، چاپ اول، تهران. صص 230- 266.
11. زنجانی، حبیب­اله (1380): تحول جمعیتی و پیامدهای مسئله آفرین آن، مجله نامه انجمن جامعه شناسی ایران، ویژه نامه دومین همایش مسائل اجتماعی ایران، تهران، صص 22-11 .
12. سجادی، ژیلا و علی شمس­الدینی (بهار1390): «تحلیلی بر مهاجرتهای روستایی- شهری با تأکید بر نقش مسافت و دسترسی (مورد: شهرستان ممسنی)»، فصلنامه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه­ای، سال دوم، شماره 8، اصفهان، صص 94-77.
13. شمس­الدینی، علی و پروین گرجیان (تابستان1389): عوامل مؤثر در مهاجرت روستاییان به شهرها، با تأکید بر شبکه مهاجرت (مورد: دهستان رستم دو)، فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی، شماره 11، صص 107-87.  
14. عظیمی، ناصر (1381): مهاجرت از روستا به شهر نگاهی متفاوت، مجله مدیریت شهری، سال 3، شماره 10.
15. فیندلی، سلی (1372): برنامه­ریزی مهاجرتهای داخلی، ترجمه: عبدالعلی لهسائی­زاده، انتشارات نوید، چاپ اول، شیراز.
16. قاسمی سیانی، محمد (بهار و تابستان1388): پیامدهای مهاجرت روستا- شهری نسل جوان روستایی، نشریه پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره دوم، تهران، صص 165-145.
17. لهسائی­زاده، عبدالعلی (مرداد1383): به هم گسیختگی مهاجرت در ایران، روزنامه ایران، سال دهم، شماره 2859، تهران. 
18. مرکز آمار ایران (1345، 1355، 1365، 1375و 1385): سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبادیهای شهرستان بوکان، تهران.
19. مطیعی­لنگرودی، حسن (1381): جغرافیای اقتصادی ایران (کشاورزی)، انتشارات جهاد دانشگاهی، ویرایش دوم، چاپ اول، مشهد.
20. مستوفی­الممالکی، رضا (1376): «تحلیل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مؤثر در پیدایش و روند مهاجرتهای روستایی به نقاط شهری کشور از سال 1340 تاکنون و عواقب آن»، تحقیقات جغرافیایی، شماره 47، مشهد.
21. نقدی، اسداله و اسماعیل بلالی (پاییز و زمستان1389): مسأله اجتماعی خاموش و نامرئی: کاهش شانس ازدواج برای دختران روستایی (با تأکید بر یافته هایی از نقاط روستایی همدان)، نشریه توسعه روستایی، دوره دوم، شماره 2، تهران، صص 94- 77.
22. نقدی، اسدالله (1382): طرح بررسی اشتغال و نیازهای دختران روستایی همدان، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان همدان.

23. Berry, J.W.(1992) “Acculturation And Adaptation in a New society “ International Migration, 30 (special Issue: Migration) and Health in the 1990s:69-86.

24. http:// www.sci.org. ir.

25. http:// www.bookan-ag.ir.