بررسی تطبیقی استعمارستیزی در شعر سید اشرف الدّین حسینی و بهار

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 2، دوره 13، شماره 51، آبان 1398، صفحه 37-62   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

رضا موسی آبادی¹؛ مهدی نوروز²؛ بتول فخر اسلام²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، ایران

²استادیار و عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، ایران

چکیده

پدیده استعمار از پدیده‌هایی است که همواره کشورها و ملت‌های مشرق زمین با آن مواجه بوده‌اند؛ لذا انسان‌های آگاه و توانمند به‌ویژه هنرمندان و ادیبان، با سلاح شعر به مبارزه با استعمار و استعمارگران می‌پرداختند. با توجه به اینکه شگردهای استعمار، گوناگون و مختلف است؛ لذا شگردهای مبارزه با آن نیز بایستی گوناگون و مناسب باشد. در این مقاله بر اساس مکتب ادبی اروپای شرقی و به روش کتابخانه‌ای، به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های ملک الشعراء بهار و سیّد اشرف الدّین حسینی در باب پدیده استعمارستیزی در اشعار آن‌ها پرداخته می‌شود. پژوهش‌های صورت‌گرفته در این مقاله نشان می‌دهد که هر دو شاعر، به شکل‌های گوناگون به معرفی پدیده استعمار پرداخته‌اند و برای مبارزه با آن، شگردهای مشابهی نیز داشته و راهکارهایی نیز ارائه نموده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از آگاه‌کردن مردم و غفلت‌زدایی، دعوت به اتّحاد و مقابله با استعمار، تحقیر استعمار با زبان طنز، نکوهش و محکوم نمودن استعمارگران، برانگیختن مردم و بازگشت به هویت فرهنگ اسلامی.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تطبیقی؛ شعر مشروطه؛ استعمار؛ آزادی؛ وطن

مراجع

آجودانی، ماشاء اللّه. 1382ش، یا مرگ یا تجدد، چاپ اول، تهران: نشر اختران.

آرین پور، یحیی. 1382ش، از صبا تا نیما، جلد 2، چاپ هشتم، تهران: زوار.

بهار، محمد تقی. 1380ش، دیوان اشعار استاد محمد تقی بهار(ملک الشعراء)، به کوشش چهرزاد بهار، تهران: توس.

جمال الدین، محمد سعید. 1386ش، ادبیات تطبیقی پژوهشی در ادبیات عربی و فارسی، ترجمه سعید حسام پور و حسین کیانی، شیراز: دانشگاه شیراز.

راوندی، مرتضی. 1374ش، تاریخ اجتماعی ایران، جلد 8، تهران: انتشارات نگاه.

روزبهانی، سعید. 1386ش، جلوه‌های آرمانی در شعر ملک الشعراء بهار، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

علی بابایی، داود. 1384ش، جامعه، فرهنگ و سیاست در اشعار سید اشرف الدین گیلانی، تهران: امید فردا.

فیاض، مهدی. 1386ش، بهار و شعر سیاسی، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

محمدی، حسنعلی. 1372ش، شعر معاصر ایران از بهار تا شهریار، تهران: اختران.

ملک زاده، مهدی. 1383ش، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، جلد 1و2و3، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.

میرانصاری، علی. 1377ش، اسنادی از مشاهیر ادب معاصر ایران، دفتر دوم، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.

نمینی، حسین. 1363ش، جاودانه سید اشرف الدین گیلانی، تهران: کتاب فروزان.

نیکو همت، احمد. 1361ش، زندگی و آثار بهار، چاپ دوم، تهران: گروه انتشاراتی آباد.

یاحقی، محمد جعفر. 1375ش، چون سبوی تشنه، تهران: جامی.

 

مقالات

کیانی، حسین و میرقادری، سید فضل اللّه. 2009م، «تعهد اجتماعی در شعر معروف رصافی (مطالعه موردی زن در شعر شاعر)»، مجله فکر و ابداع، الرقم 55، القاهرة، رابطه الأدب الحدیث، صص38-1.