تحلیل نمادها در سروده‌های سیاسی، اجتماعی و دینی جواد جمیل

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 13، شماره 51، آبان 1398، صفحه 85-108   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

پرویز حیدری فیروزجائی¹؛ کتایون فلاحی²؛ لیلا قاسمی حاجی آبادی²

¹دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب، گروه زبان و ادبیات عربی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

چکیده

کاربرد نماد در شعر معاصر یکی از ویژگی‌های اصلی شاعرانی است که با چند لایه کردن زبان خود بر زیبایی اشعار خود می‌افزایند، و روشی است که شعراء قادرند از آن برای الهام­بخشی و انتقال پیام‌شان استفاده نمایند. در این میان ادبیات متعهد عربی از این ویژگی و ظرفیت هنری بهره جسته است و شاعران متعهد از جمله جواد جمیل شاعر معاصر عراقی در مجموعه اشعار خود، با استفاده از نمادها با خلق تصاویری زیبا و بدیع، زبان رمز را برای سروده­های دینی و سیاسی- اجتماعی خود برگزیده‌اند. جواد جمیل با توجه به حاکمیت فضای اختناق و نیز به دلیل پرهیز از صراحت­گویی، تعبیراتی رمزگونه در شعرش به کار برده است. او برای بیان مقاصد و مفاهیم مورد نظر شعر خود به زبان رمزی پناه می­برد و در این راستا انواع نمادها را استفاده می­کند تا مفاهیم خود را تصویری کرده و در ذهن مخاطب جای دهد. داده­های مورد استفاده در پژوهش حاضر از نظر نوع تحقیق کتابخانه‌ای، اینترنتی، اسناد و مطالعه آثار شاعر و روش پژوهش، تحلیلی- توصیفی است.

کلیدواژه‌ها

جواد جمیل؛ مضامین دینی و سیاسی؛ تحلیل ساختاری؛ شاعر معاصر عراقی

مراجع

ابوحاقه، احمد. 1979م، الإلتزام فی الشعر العربی، بیروت: دار العلم للملایین.

انصاری،‌ نرگس. 1392ش، حسین(ع) زبانی دیگر، تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.

پیشوایی علوی. 1395ش، «تحلیل نمادهای پایداری در شعر صالح محمود هواری»، پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت.

جمیل، جواد. 1996م، الحسین لغة ثانیة، چاپ اول، تهران: المجمع العالمی لأهل البیت(ع).

حیدریان شهری، احمدرضا. 1396ش، «خوانش نمادگرایی پایداری در مجموعه شعر گنجشک و جبرئیل و الحسین لغة ثانیة».

روشنفکر، ‌کبری و سجاد اسماعیلی و مرتضی زارع برمی. 1390ش، «درونمایه‌های مقاومت در شعر جواد جمیل»، نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 4.

السنید، حسن. 1986م، صدی الرفض والمشنقة، طهران: معاونیة العلاقات الدولیة فی منظمة الاعلام الاسلامی.

السنید، حسن. 1988م، أشیاء حذفتها الرقابة، بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

السنید، حسن. 1991م، للثوار فقط، بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

السنید، حسن. 1991م، یسألونک عن الحجارة، بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

شاملی، نصر الله و اصغر شهبازی. 1393ش، حماسه حسینی در گستره ادبیات تطبیقی، قم: مجمع ذخائر اسلامی مؤسسه تاریخ علم و فرهنگ.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1385ش، فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: انتشارات جیحون.

صدقی، حامد و مرتضی زارع برمی. 1393ش، «تحلیل نمادهای شعر اعتراض در ادبیات معاصر عراق بر اساس اشعار حسن السنید»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی.

فتوحی، محمود. 1385ش، بلاغت تصویر، تهران: سخن.

فلاحتی، صغری و مرتضی زارع برمی و حسین آشوری. 1394ش، «دراسة الشعر الحسینی سیاسیا؛ شعر حسن السنید نموذجا»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، سال هفتم، شماره 27، صص 51- 72.

کوپر، جی سی. 1392ش، فرهنگ نمادهای آیینی، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: علمی

لوشر، ماکس. 1376ش، روان‌شناسی و رنگ‌ها، ترجمه منیرو روانی پور،‌تهران: مؤسسه انتشارات فرهنگستان یادواره.