اجتماعیات در ترجمه داستان «سرگذشت ژیل بلاس»

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 10، دوره 13، شماره 51، آبان 1398، صفحه 231-259   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مسروره مختاری¹؛ مهسا کاظم پور²

¹دکتری تخصصی ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی دانشگاه محقق اردبیلی

²دانشجوی دکتری ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

داستان «سرگذشت ژیل بلاس» در چهار جلد، اثر آلن رنه لوساژ، به زبان فرانسه نوشته شده و میرزا حبیب اصفهانی آن را به فارسی ترجمه کرده است. هر مترجمی علاوه بر امانتداری در اصل داستان، به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، به دلیل هویت فرهنگی خود تغییراتی در متن داستان اعمال می‌کند که این تغییرات می‌تواند برگرفته از مسائل اجتماعی و فرهنگی عصر مترجم باشد. جستار حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، اجتماعیات را در اثر یادشده مطالعه کرده است. حاصل پژوهش نشان می‌دهد که نویسنده و به تبع آن مترجم اثر، بسیاری از مسائل اجتماعی مانند آزادی، جایگاه اجتماعی زن و واگذاری تربیت کودکان به افراد کاردان، آیین خواستگاری و ازدواج، دزدی، فقر و تضاد طبقاتی، تقدیرباوری، مراسم سوگواری، بازی‌های محلی و... را در این اثر بازتاب داده است. وجود این عناصر در این اثر نشان می‌دهد که ادبیات تنها عرصه زیبایی‌های کلامی نیست. ادبیات، زبان گویای هر جامعه و نمایان‌گر احوال حاکم بر آن زمان و منعکس‌کننده مکنونات درونی، باورها، طرز تفکّر و جهان‌بینی نویسنده است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات داستانی؛ جامعه؛ اجتماعیات؛ ترجمه سرگذشت ژیل بلاس

مراجع

اخوّت، احمد. 1371ش، دستور زبان داستان، چاپ اول، اصفهان: بی نا.

بشیریه، حسین. 1380ش، تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن 20، جلد دوم، تهران: بی نا.

روانبخش، محمدحسین. 1383ش، جامعه­شناسی ادبیات فارسی، تبریز: ستوده.

روح الامینی، محمود. 1364ش، گرد شهر با چراغ، چاپ دوم، تهران: انتشارات زمان.

ریمون کنان، شلومیت. 1377ش، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمه ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.

ساچکوف، بوریس. 1363ش، تاریخ رئالیسم، پژوهشی در ادبیات رئالیستی از رنسانس تا امروز، تهران: تندر.

ستوده، هدایت الله. 1379ش، آسیب­شناسی اجتماعی، تهران: نشر آوای نور.

شیخی، محمدتقی. 1390ش، جامعه­شناسی مسائل اجتماعی و مددکاری اجتماعی، تهران: حریر.

گلدمن، لوسین. 1371ش، جامعه‌شناسی ادبیات(دفاع از جامعه‌شناسی رمان)، ترجمه محمّدجعفر پوینده، تهران: نشر هوش و ابتکار.

لوساژ، آلن رنه. 1388ش، سرگذشت ژیل‌بلاس، ترجمه میرزا حبیب اصفهانی به اهتمام غلامحسین میرزا صالح، چاپ دوم، تهران: مهین.

لووی، میشل و سامی نعیر. 1376ش، مفاهیم اساسی در روش لوسین گلدمن، ترجمه محمّدجعفر پوینده، تهران: چشم.

مکارمی نیا، علی. 1339، رهیافت‌های معنایی و راهبردهای آموزش تحلیلی اردبیل، سازمان آموزش ‌و پرورش.

میرصادقی، جمال و میمنت ذوالقدر. 1394ش، ادبیات داستانی: قصّه، رمانس، داستان کوتاه، چاپ هفتم، تهران: سخن.

نیچه، فردریش. 1390ش، آواره­ها و سایه­اش، ترجمه سعید فیروزآبادی، تهران: انتشارات جامی.

 

مقالات و پایان‌نام‌ها

 

اکوان، محمد و رمضانی، محبوبه. 1389، «مرگ و زندگی از دیدگاه نیچه و کرکگور»، مطالعات نقد ادبی، شماره 18، صص 33-66.

بریث ناچ، سیموس. 1387ش، «دولت جرم و مجازات از نظرگاه امیل دورکیم»، ترجمه محمدجعفر ساعد، مطالعه ترجمه­های متفرقه، شماره 9.

حسنی کندسر، احمد. 1390ش، «اجتماعیات در ادب فارسی با نگاهی به سیر اندیشه و اعتقادات و اخلاقیات در ادب فارسی قرن ششم»، نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز، شماره 24، صص 63-85.

زرگری، فاطمه و علی یحیائی. 1394ش، «تأثیر باورها و نگرش‌های نجومی بر اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران در سده‌های چهارم تا نهم قمری»، مجله علمی پژوهشی تاریخ و فرهنگ، شماره 2، صص 97-122.

فرحزاد، فرزانه و افسانه محمدی شاهرخ. 1395ش، فصلنامه مطالعات ترجمه، سال پانزدهم، شماره 6.

قربانی ورکلایی، معصومه. 1389ش، «نقد جامعه‌شناسی بر رمان «شوهر آهو خانم» اثر علی محمّد افغانی»، استاد راهنما: دکتر مریم خلیلی جهان­تیغ، استاد مشاور: دکتر محمّد بارانی.

کاظم­پور، مهسا. 1397ش، «مطالعه تطبیقی سمک عیّار و سرگذشت ژیل بلاس اثر آلن رنه لوساژ»، استاد راهنما: مسروره مختاری، دانشگاه محقق اردبیلی.

کریمی، حسام الدّین. 1396ش، «از کدام آزادی: بررسی انواع آزادی و تعاریف آن»، گاهنامه فرهنگی اجتماعی سیاسی چراغ، شماره 4.

نیرادفر، ابوالقاسم و عبدالله حسن‌زاده میرعلی. 1383ش، «نقد و تحلیل وجوه تمایز و تشابه اصول کاربردی و مکتب‌های ادبی و رئالیسم و ناتورالیسم»، فصلنامه پژوهش ادبی، شماره 3، صص 29-44.