تأثیر شعرهای عاشورایی ایران بعد از انقلاب اسلامی بر شعرهای درباره مدافعان حرم دهه 90 ایران

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 14، دوره 13، شماره 51، آبان 1398، صفحه 331-362   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

زهره یزدان پناه قره تپه¹؛ آتوسا رسولی²

¹کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب

²دکترای پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا

چکیده

از آنجا کهبر پایه اصل اساسی بینامتنیت، هیچ متنی بدون پیش متن نیست و متن‌ها همواره بر پایه متن‌های گذشته بنا می‌شوند، لذا واقعه عاشورا، به مثابه یک متن، بسترهای مناسبی برای هم‌ذات‌پنداری در موقعیت‌های مشابه با عاشورا در اعصار بعد را فراهم می‌کند. از این روست که موقعیت‌هایی مانند انقلاب اسلامی ایران و نیز، دوران دفاع مقدس، سبب شده است که این هم‌ذات‌پنداری، در هنر و ادبیات، به ویژه شعرهای عاشورایی ایران بعد ازانقلاب اسلامی نیز، نمود پیدا کند. در دهه90 شمسی نیز، با شروع جنگ در سوریه و عراق و شکل گیری نیروهای مدافع حرم از کشورهای مختلف از جمله ایران و تداعی دیگری از عاشورا و شخصیت‌های آن، نه‌تنها موجب ورود واژه «مدافعان حرم» به دایره لغات ادبیات به ویژه حوزه شعر ایران شد، بلکه زمینه‌ساز شکل‌گیری شعرهایی درباره «مدافعان حرم» نیز گردیده است. این متن در صدد بوده است که ضمن بررسی نمونه آثار «شعرهای عاشورایی» ایران بعد از انقلاب اسلامی و همچنین نمونه آثار شعرهای درباره «مدافعان حرم» دهه نود ایران، با تکیه بر شیوه تطبیقی مبتنی بر رویکرد «بینامتنیت»، بر اساس نگرش ژرار ژنت و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، به بینامتنیت این متن‌ها با واقعه عاشورا بپردازد.

کلیدواژه‌ها

بینامتنیت؛ عاشورا؛ شعر ایران؛ مدافعان حرم

مراجع

اسرافیلی، حسین. 1389ش، تشنه در باران زخم، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن قلم ایران.

اسرافیلی، حسین. 1389ش، حیاط خلوت کلمات، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن قلم ایران.

اسرافیلی، حسین. 1389ش، دو پنجره، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن قلم ایران.

اسرافیلی، حسین. 1389ش، صخره و پلنگ، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن قلم ایران.

اسماعیلی، رضا. 1390ش، از آب تا آفتاب(تأملاتی در حوزه شعر انقلاب، شعر دفاع مقدس و ادب آیینی)، چاپ اول، تهران: مؤسسه انجمن قلم ایران.

اسماعیلی، رضا. 1390ش، ملکوت کلمات، مجموعه شعرآیینی، چاپ اول، تهران: مؤسسه انجمن قلم ایران.

انجمن قلم ایران(به کوشش). 1396ش، حُرمت حریم یار؛ مجموعه شعر، جلد 1، چاپ اول، تهران: مؤسسه انجمن قلم ایرانیان.

به کوشش بنیاد دائرة المعارف اسلامی. 1362ش، دانشنامه جهان اسلام، جلد‌3، چاپ اول، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی.

بیگی حبیب آبادی، پرویز. 1387ش، فصل سوم، چاپ اول، تهران: نشر تکا.

چندلر، دانیل. 1394ش، مبانی نشانه شناسی، ترجمه مهدی پارسا، چاپ پنجم، تهران: انتشارات سوره مهر، وابسته به حوزه هنری.

حداد، نانی زاده و سعید، فاطمه(گردآورنده). 1397ش، سلام سردار(مجموعه شعر شانزدهمین همایش سوختگان وصل)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، معاونت فرهنگی و دانشجویی.

ده بزرگی، اَحَد. 1388ش، دختر شهرآشوب، چاپ اول، تهران: مؤسسه انجمن قلم ایران.

ده بزرگی، اَحَد. 1394ش، روضه خورشید، چاپ اول، تهران: مؤسسه انجمن قلم ایران.

سعدآبادی، رستمی و مجید، کاظم(گردآورنده). 1396ش، ما را مدافعان حرم آفریده‌اند(مجموعه شعر پیرامون مدافعان حرم، دفتراول)، چاپ اول، قم: انتشارات مجد اسلام.

سعیدی راد، عبدالرحیم. 1387ش، ساعت به وقت دلتنگی، چاپ اول، تهران: نشر تکا.

طهماسبی، قادر(فرید). 1387ش، ترینه، چاپ اول، تهران: تشر تکا.

عرفان پور، میلاد. 1394ش، از آخر مجلس(گزیده اشعار)، چاپ سوم، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب.

عمید، حسن. 1363ش، فرهنگ لغت فارسی عمید، چاپ اول، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی.

غلامی، علی رضا. 1396ش، مرثیه خون؛ تحلیلی بر وصایای شهدای مدافع حَرم، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور.

کاشانی، سپیده. 1389ش، مجموعه آثار، چاپ اول، تهران: انجمن قلم ایران.

کافی، غلامرضا. 1396ش، واقعه، چاپ اول، تهران: شهرستان ادب.

متولیان، سیدحسین(پدیدآورنده). 1396ش، جُون، خادم المهدی؛ مجموعه شعر پیرامون مدافعان حرم، چاپ اول، تهران: نشر نارگل.

محدثی خراسانی، مصطفی. 1396ش، حماسه‌های غزل، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن قلم ایرانیان امروز.

محدثی خراسانی، مصطفی. 1396ش، در آفتاب مضامین، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن قلم ایرانیان امروز.

محدثی خراسانی، مصطفی. 1396ش، محض بیرنگی، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن قلم ایرانیان امروز.

محمدزاده، مرضیه. 1393ش، طرحی نو در دانشنامه شعرهای عاشورایی، از آغاز تا انقلاب اسلامی، جلد 1و2، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف و امور خیریه.

مذنب، محمد خلیل(جمالی). 1394ش، به تعظیم عشق، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن قلم ایرانیان.

مشفق کاشانی، عباس و شاهرخی، محمود. 1378ش، تجلی عشق در حماسه عاشورا، چاپ اول، تهران: انتشارات اسوه.

مشفق کاشانی، عباس. 1386ش، کهکشان آبی، چاپ اول، تهران: نشر تکا.

مشفق کاشانی، عباس. 1388ش، نفس نسترن، چاپ اول، تهران: انجمن قلم ایران.

موسوی گرمارودی، علی. 1386ش، باغ سنگ، چاپ اول، تهران: نشر تکا.

نامور مطلق، بهمن. 1392ش، درآمدی بر اسطوره شناسی، نظریه‌ها و کاربردها، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.

نامور مطلق، بهمن. 1394ش، درآمدی بر بینامتینت، نظریه‌ها و کاربردها(نظریه‌ها و نقدهای ادبی- هنری)، چاپ دوم، ویرایش دوم، تهران: انتشارات سخن.

نامور مطلق، بهمن. 1395ش، بینامتنیت، از ساختارگرایی تا پسامدرن، نظریه ها و کاربردها، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.