بررسی تأثیر روان‌شناختی فصل‌ها بر آفرینش هنری احمد شاملو و فروغ فرخزاد

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 15، دوره 13، شماره 51، آبان 1398، صفحه 363-393   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مجتبی اصغرنسب¹؛ ابراهیم اقبالی²

¹کارشناس ارشد ادبیات تطبیقی، مؤسسه آموزش عالی چرخ نیلوفری آذربایجان

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز

چکیده

اندیشمندان و ادیبان زیادی در طول تاریخ با رویکردهای مختلف به تحلیل و تأویل آثار شعرا و نویسندگان پرداخته­اند که به این سبب روش­های مختلف نقد ادبی برای تحلیل محتوا و دست یافتن به جنبه­های پنهان و مغفول آثار ارزشمند ادبی به وجود آمده است. در این بین، با کمی ژرف­نگری می­توان رد پای تغییر فصل‌ها را در آثار شعرا و نویسندگان و هنرمندان پیدا کرد. احمد شاملو و فروغ فرخزاد از شاعران برجسته معاصری هستند که تغییر فصل‌ها و عناصر مرتبط با آن­ها تأثیر روان‌شناختی و عاطفی ویژه‌ای در آثار ایشان داشته است. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر روان­شناختی فصول سال بر آفرینش هنری این شعرا انجام پذیرفته است. این پژوهش به ما این امکان را می­دهد تا از منظر روان‌شناختی به تحلیل محتوای اشعار شاملو و فروغ بپردازیم و هرچه بیش‌تر به اندیشه و جهان عاطفی آن­ها پی ببریم تا درک صحیح­تری از آثار ایشان به دست بیاوریم. مطالعه دقیق این آثار نشان می‌دهد که تأثیر فصول سال و عوامل وابسته به آن­ها نظیر رنگ­های مختلف، گرمی و سردی و... در خلاقیت این دو شاعر تجلی بسیار گسترده­ای دارد.

کلیدواژه‌ها

فصل؛ رنگ؛ روان‌شناسی؛ شعر؛ نقد روانکاوانه

مراجع

اتکینسون، ریتا و دیگران. 1392ش، زمینه روانشناسی هیلگارد، ترجمه براهنی و دیگران، تهران: رشد.

آیزمن، لئاتریس. 1395ش، روانشناسی کاربردی رنگ‌ها(پنتون)، ترجمه روح اله زمزمه، تهران: نشر بیهق کتاب.

پورنامداریان، تقی. 1390ش، سفر در مه، تهران: نشر سخن.

ترابی، ضیاء الدین. 1376ش، فروغی دیگر، تهران: نشر دنیای نو.

حقوقی، محمد. 1393ش، شعر زمان ما، تهران: نشر نگاه.

سیاهپوش، حمید. 1376ش، زنی تنها: یادنامه فروغ فرخزاد، تهران: انتشارات نگاه.

شاملو، احمد. 1395ش، مجموعه اشعار، تهران: نشر نگاه.

فرخزاد، فروغ. 1379ش، دیوان، با مقدمه بهروز جلالی، تهران: مروارید.

کوپر، جی. سی. 1379ش، فرهنگ مصوّر نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: نشر فرشاد.

مجابی، جواد. 1381ش، شناختنامه احمد شاملو، تهران: نشر قطره.

میرفتاح، منصوره. 1389ش، جشن­ها و آیین­های ایرانی از دیروز تا امروز، تهران: نشر محمد.

یوسفی، فریبا. 1394ش، پرواز را به خاطر بسپار: نقد و تحلیل و گزیده اشعار فروغ فرخزاد، تهران: سخن.

 

مقالات

باقری خلیلی، علی اکبر و منیره محرابی­کالی. 1390ش، «پاییز؛ بررسی ادراک واقعیت و پذیرش خود و دیگران در غزلیات حافظ بر اساس نظریه شخصیت/ خودشکوفایی ابراهام مزلو»، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، سال سوم، شماره 3، صص1- 18.

باقی‌نژاد، عباس. 1386ش، «شاملو، شاعر زندگی و مرگ»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره 9، زمستان، صص25- 54.

پارساپور، زهرا. 1391ش، «بررسی ارتباط انسان با طبیعت در شعر»، ادب فارسی، دوره 2، شماره 1، بهار و تابستان، صص 77- 100.

پاشایی فخری، کامران. 1394ش، «بررسی نماد رنگ در آثار سعدی»، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال هشتم، شماره سوم، پائیز، صص 429- 445.

پناهی، مهین. 1385ش، «روانشناسی رنگ در مجموعه اشعار نیما: بر اساس روانشناسی رنگ ماکس لوشر»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، شماره 12 و 13، تابستان و پاییز، صص49- 82.

حسام­پور، سعید و سمیه نبوی و اعظم حسینی. 1394ش، «مرگ و مرگ اندیشی در اشعار اخوان ثالث، شاملو و فروغ فرخزاد»، پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال سیزدهم، شماره بیست و چهارم، بهار و تابستان، صص77- 96.

رجبی، غلامرضا. 1383ش، «اختلالات عاطفی فصلی(تشخیص، پیشگیری و درمان)»، فصلنامه تازه­های روان­درمانی، سال نهم، شماره 31 و 32، بهار و تابستان، صص2- 17.

سلیمی، اعظم و علیرضا احمدیان. 1392ش، «اثربخشی فوتو توریسم در کنترل علائم اختلال افسردگی فصلی»، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی(علوم جغرافیایی)، دوره 13، ش 28، صص191- 215.

صفری، محمود و حیدر لطفی و بایندر آتش پنجه. 1387ش، «نقش عوامل جغرافیایی در رفتار انسان»، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، شماره 18، تابستان، صص71- 78.

علوی­مقدم، مهیار و سوسن پورشهرام. 1389ش، «کاربرد نظریه روان‌شناسی رنگ ماکس لوشر در نقد و تحلیل شعر فروغ فرخزاد»، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، شماره 6، تابستان، صص83- 94.

فلاحت­خواه، فرهاد. 1385ش، «مروری بر اندیشه شاملو»، فصلنامه ادبیات فارسی، شماره 5، بهار، صص57- 76.

کاظمی، هادی و پیرحسین کولیوند و آرزو اسحق آبادی. 1396ش، «روانشناسی رنگ و اثر آن بر طراحی بیمارستان و درمان بیمار»، علوم اعصاب شفای خاتم، بهار، دوره 5، ش 2، صص130- 142.

کاویانی، حسین و نرگس کرم قدیری و نرگس ابراهیم خانی. 1384ش، «تغییرپذیریخلقدرشرایطآبوهواییوفصل‌هایمختلفسالدرجمعیتبهنجار»، روانپزشکی و روان شناسی بالینی ایران، شماره 41، تابستان 1384، صص194- 203.

گرامی، بهرام. 1395ش، «گل و گیاه در خمسه نظامی گنجه­ای»، مجله ایران­نامگ، سال 1، شماره 1، بهار، صص258- 316.

مسکنی، زهره. 1384ش، «بررسی رابطه فصل­های سال و ارتکاب جرایم: فصل گرما که از راه می‌رسد...!»، مجله اصلاح و تربیت، شماره 37، فروردین، صص3- 5.

نیکوبخت، ناصر و سیدعلی قاسم­زاده. 1389ش، «نسبت کاربرد رنگ واژه­ها با روانشناسی شخصیت در شعر شاملو»، مجموعه مقالات پنجمین همایش پژوهش­های ادبی تربیت معلم سبزوار، 1389، صص2218- 2239.