نقش تصمیمات ملی و منطقه‌ای بر رشد و افزایش جمعیت استان سمنان

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 9، دوره 4، شماره 3 - شماره پیاپی 15، شهریور 1391، صفحه 153-171   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

حیدر لطفی¹؛ فریده اعرابی²؛ سید مسعود سیادتی³

¹استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

²عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان

³دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

چکیده

چکیده
    روند شتابان رشد جمعیت در دهه پنجاه و شصت، دولتمردان و برنامه­ریزان را در مقابل انبوهی از نیازهای اساسی و خدماتی و زیر بنایی قرار داد که در این خصوص منجـر به اتخـاذ سیاست‌ها و برنامه­های متعـددی در قالب طـرح‌های عمرانی و کنتـرل جمعیت در قالب موزون­سازی و تعادل جمعیت انجامیـد که در پی آن کشور در خلال چند دهه اخیر و تحت تاثیر این تحولات کمی و کیفی دگرگونی­های عمیقی را تجربه کرده است. موزون سازی جمعیت با منابع توسعه پایدار از اهداف اساسی هر حکومتی است که عدم توجه به آن‌ها کشور را از حرکت به سوی توسعه پایدار دور می­کند، در همین راستا در طرح آماده­سازی و آمایش برای حل مشکلات آمایشی و توسعه فضایی کشور، سیاست توزیع مجدد جمعیت نیز مورد تاکید بوده است. در همین خصوص و... راستا و به منظور حل مشکلات آمایشی استان‌های تهران، مازندران و(گلستان)که به دلیل اشباع فضایی، دچار مشکلات زیست محیطی و اقتصادی – اجتماعی و سیاسی شده­اند، و به همین دلیل به استان سمنان که در مجاورت آن‌ها قرار داشته و تراکم جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی آن پایین است، توجه خاصی گردیده است. بطور شاخص در طرح آمایش تمام کشور و در سطح استان سمنان سیاست جذب جمعیت اشباع شده و مازاد و سرزیر استان‌های یاد شده در استان سمنان از طریق بر عهده گرفتن بخشی از فعالیت‌های صنعتی و خدماتی این استان‌ها مورد تاکید قرار گرفته است. با توجه به سپری شدن افق زمانی اجرای طرح آمایش، در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی – مقایسه­ای، عملکرد طرح آمایش استان سمنان و به نوعی کشور در دستیابی به اهداف مورد نظر کمی و کیفی ارائه شده، مورد نقد و تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان دهنده نوعی عملکرد ضعیف طرح می­باشند. عوامل مختلفی نیز در این عدم موفقیت موثر بوده‌اند که شامل برخی ابعاد ملی و برخی ابعاد منطقه­ای می­باشند. در مجموع بدلیل برخی ناهماهنگی­ها و نارسائی‌ها در طرح آمایش و بویژه عدم اجرای موثر طرح، مشکلات آمایشی کشور در سطح ملی و منطقه­ای از سال1355تا کنون نه تنها بر طرف نشده، بلکه در مواردی تشدید و قوت نیز گرفته است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: استان سمنان؛ مهاجرت؛ موزون سازی جمعیت؛ توسعه؛ تعادل منطقه‌ای؛ طرح ‌آمایش؛ توسعه فضایی

مراجع

منابع

ایزدی خرامه، حسن(1380). تبدیل روستا به شهر و نقش آن در توسعه روستایی. مورد مطالعه استان فارس،

رضوانی، محمدرضا(1381). تحلیل عملکرد سیاست‌های آمایشی توسعه ملی و منطقه‌ای در رابطه با افزایش جمعیت در استان سمنان، پژوهش‌های جغرافیایی. شماره42، بهار،

رضوانی،محمدرضا(1378). بررسی تحول الگوی استقرار جمعیت روستایی(مطالعه موردی: استان سمنان)، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره150، تابستان، ص144-167.

سازمان برنامه، بودجه استان سمنان،1353،1377،1378، آمار نامه استان سمنان.

سازمان برنامه، بودجه استان سمنان،1372، برنامه پنج ساله دوم(1378-1373)پیشنهادی استان سمنان.

سازمان برنامـه وبودجـه استان سمنان، آبان ماه1372، قابلیت‌هـا توسعه و برخـی تنگناها و رونـد اعتبارات استان سمنـان طـی سال‌های1375-1368، نشریه شماره 59.

سازمان برنامه و بودجه استان سمنان،1387، سند برنامه پنج ساله سوم توسعه کشور، حوزه‌های فرابخشی، فصل16 ؛ آمایش سرزمین.

سازمان برنامه و بودجه، بهار1371، مطالعات طرح آمایش سرزمین اسلامی ایران(اصول کلـی توسعه و خط مشی‌های بلند مدت آمایش استان سمنان)نتایج مرحله دوم مطالعات آمایش سرزمین، معاونت امور مناطق، دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای (منتشر نشده).

سازمان برنامه و بودجه، تابستان1368، مطالعات طرح آمایش سرزمین اسلامی ایران(چهار چوب نظری توسعه استان سمنان)دفتر برنامه_‌ریزی منطقه­ای.

سازمان برنامـه و بودجـه، تابستان1364، مطالعـات طـرح پایه آمایش سرزمیـن اسلامی ایران، خلاصـه و جمع بندی مطالعات مرحله اول، معاونت امور مناطق، دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای.

سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور – تیرماه 83 – مطالعات آمایش سرزمین– مقدمه­ای جهت ارائه به هیئت محترم وزیران.

سرشماری عمومی‌نفوس و مسکن سال‌های1375و1385، مرکز آمار ایران.

سرشماری های عمومی نفوس و مسکن سازمان مدیریت برنامه ریزی استان سمنان اردیبهشت 86.

سید پور، سید جواد، سرزمین در انتظار فصل آمایش.

شیخی، محمد(1369). نگرشی تحلیلی بر طرح‌های ملی - منطقه‌ای، شماره 38.

عبدالعلی لهسایی‌زاده(1372). برنامه‌ریزی مهاجرت‌های داخلی، انتشارات نوید شیراز، چاپ اول،

عندلیب، علیرضا(1380). تهران، نظریه پایه واصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران، دانشکده فرماندهی وستاد، دوره عالی جنگ،

لهسائی زاده، عبدالعلی(1368). نظریات مهاجرت، انتشارات نوید، شیراز،

مرکز آمار ایران،1355،1365،1375، نتایج تفصیلی سرشماری‌های نفوس و مسکن استان‌های کشور.

هاشمی، عبدالامیر(بی تا). توسعه،آمایش و برنامه‌ریزی، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جغرافیا شهری، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.

Smith, Adam(1776), The Walth of Nations, Penguin Books,1986.

Clark ,W.A.V.(1984), Population Geography at Micro– Scale: Residential Mobility and Public Policy ,Geography and Population , Edited by John I. Clark . PP.77 - 84.

Malthus, Thomas- Robert(1820), Principes D’Economie Politique, Calman- Levy, 1969.

Government of China(2000)Population Policy in New Century , China Daily ,Vol 20 , Newyork.

Herington , J.(1989)Planning Processes , an Introduction for Geographers , Combidge University press. UK.

Lars-Erik Borgcgard , Johan Hakansson, Diter K. Muller(1998)” Concentration and Dispersion of Immigrants in Sweden,1973 –1992 “ , Canadian Geographer , Vol 42. pp.28-39, Toronto.

Stilwell J.Garcia A.(2000), “Inter–Provincial Migration of the Spanish Workforce in1988 and1994“, Regional Studies , Vol 34 , Cambridge.pp.693–711.

United nations Centre for Human Settlement(UNCHS)(Habitat)(1985)Population Distribution and Urbunization: A Review of Policy Options, Nairobi Kenya,UNCHS (Habitat).