تاملی معرفت شناختی در باب علمیت و عینیت تاریخی

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 9، دوره 8، شماره 18 - شماره پیاپی 2، مهر 1398، صفحه 157-175   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فیاض زاهد^*

گروه تاریخ و باستان شناسی. دانشکده ادبیات. دانشگاه تهران مرکزی. استادیار

چکیده

در صدد تبیین ادراکی معرفت شناختی در باره علیت و عینیت تاریخی است.بسیاری از جمله متفکران مسلمان تاریخ را یکی از منابع شناخت می دانند. از سویی اختلاف در باره ماهیت و وجود تاریخ خود مبحثی قدیمی و ریشه دار است. از سویی علمیت و عینیت در تاریخ، دارای اهمیت زیادی در تحلیل اصالت تاریخ است. زیرا تاریخ به سان دیگر ارکان دانش و معرفت بشری در حالی که منبعی برای تحلیل و کمک به درک دقیق‌تر رویدادهای بشری است، خود موید دانشی مستقل است.بدیهی است نمی توانیم با نگرش پوزیتیویستی با تاریخ مواجه شویم.اما مورخ می تواند هم از منظر علم تحربی و هم طبقه بندی رویدادها و داده ها به برداشت فلاسفه در نیل به فهمی فلسفی در تطبیق فرآیندها کمک رساند. هر‌چند مورخان فارغ از داوری و نظام ارزشی نیستند، اما ناچار از تبعیت از الگوهای شناخته شده و مورد پذیرش محققین هستند.اگر چه نمی توان به تمامی جزییات تاریخی دست یابیم اما عینیت سازی و تلاش برای علمی کردن متدها و تحلیل معرفت شناختی از پدیده های تاریخی، تفسیری عمیقتر و پویاتررا موجب می شود.
این مقاله در صدد بیان این دریافت است که تاریخ علیرغم ادوار چهارگانه تحول زا، به تفسیر علمی از رویدادها محتاج است.می دانیم هرمنوتیک و برداشتهایی عام و فلسفی می تواند منشایی در تحلیل فرارویدادهای تاریخی داشته باشد، اما هم‌چنان به تحلیل علمی و علت‌العللی و درک جامع و کل‌گرا نیازمند است.این بزرگترین دستآورد مشترک مورخان و فیلسوفان در پیوند رویداد و معرفت است.

کلیدواژه‌ها

"علمیت و عینیت تاریخی"؛ "هرمنوتیک"؛ "معرفت شناسی"

مراجع

احمدی، بابک.(1387). رساله تاریخ، جستاری در هرمنوتیک تاریخ، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.

آیینه­وند، صادق.(1387). علم تاریخ در گستره تمدن اسلامی، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

پلام،  جان هرولد.(1386). مرگ گذشته، ترجمه عباس امانت، تهران: اختران.

توین­بی، آرنولد.(1370). مورخ و تاریخ، ترجمه حسن کامشاد، تهران: خوارزمی.

حضرتی، حسن.(1380). تأملاتی در علم تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی، تهران: نقش جهان.

ریکور، پل.(1389). « عینیت و ذهنیت در تاریخ»، ترجمه ع. روح بخشان، اطلاعات حکمت و معرفت، ش 4، سال پنجم (تیر ماه).

زریاب خویی، عباس.(1383). گستره تاریخ، تهران: هرمس.

سانگیت، بورلی.(1379). تاریخ چیست و چرا؟ دورنمای باستانی، مدرنیسم و پست مدرنیسم، ترجمه رویا منجم، تهران: نگاه سبز.

سروش عبدالکریم.(1357). فلسه تاریخ،تهران: حکت.

سوروکین پ. ا.(1377). نظریه های جامعه شناسیو فلسفه های نوین تاریخ، امیر نوروزی،رشت: انتشارات حق شناس.

شکوری، ابوالفضل.(1380). درآمدی بر تاریخنگری و تاریخنگاری مسلمانان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.

طباطبایی، جواد.(1374). ابن خلدون و علوم اجتماعی، تهران: طرح نو.

کار، ادوارد هالت.(1378). تاریخ چیست؟، ترجمه حسن کامشاد، چاپ پنجم، تهران: خوارزمی.

کالینگوود آر. جی.(1385). مفهوم کلی تاریخ، علی اکبرمهدیان،تهران: نشر اختران.

کناررودی، قربانعلی.(1387). عینیت و جایگاه آن در مطالعات تاریخی، محلات، فصلنامه علمی پژوهشی،ش دهم، سال سوم.

لیتل، دانیل.(1389). « فلسفه تاریخ چیست؟»، ترجمه حمید کوزری، اطلاعات حکمت و معرفت، ش4، سال پنجم (تیر ماه).

مددپور، محمد.(1387). خودآگاهی تاریخی؛ مبانی نظری تاریخ و تمدن، چاپ سوم، تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.

مطهری، مرتضی.(1387). فلسفه تاریخ، قم: صدرا.

مکالا. سی بی ین.(1387). بنیادهای علم تاریخ، چیستی و اعتبار شناخت تاریخی،احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.

ملائی توانی، علیرضا.(1388). درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ، تهران: نشر نی.

مهتا، ود.(1369). فیلسوفان و مورخان «دیدار با متفکران انگلیس» ، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: خوارزمی.

مهرگان، آروین.(1387). نیچه و معرفت شناسی، تهران: طرح نو.

نوذری، حسینعلی.(1387). فلسفه تاریخ روش­شناسی و تاریخ­نگاری، چاپ دوم، تهران: طرح نو.

والش، دبلیو. اچ.(1363). مقدمه ای بر فلسفه تاریخ، ترجمه ضیاء الدین طباطبایی، تهران: امیرکبیر.

هیپولیت، ژان.(1386). مقدمه بر فلسفه تاریخ هگل، ترجمه باقر پرهام، تهران: آگاه.

هارتناک یوستوس.(1378). نظریه معرفت در فلسفه کانت، غلامعلی حداد عادل،تهران: فکر روز

یوکیچی، فوکوتساوا.(1379). نظریه تمدن، چنگیز پهلوان،تهران: نشر گیو.

Audi, Robert.(1997).The Cambridge Dictionary of Philosophy, Second edition, Cambridge press, London.

Errigenis, Ioannis, and Daniel pellerin, Johann Gottfried Herder.(2004). Another philosophy of history and selected political writings,Hackett publishing, Canada.

Maritain, Jacques.(1966).on the philosophy of history, university of notre dame.

Niznik, Joseph and John T. Sanders.(1996). Debating the State Of Philosophy, prager, London.

Stanford, Michael.(1998). An Introduction to the Philosophy of History, Blackwell Published.

Walsh, William Henry.(1960). Philosophy of history, harper track book publisher, New York.