معرفت شناسی گزاره های اخلاقی از منظر علامه و شهید مطهری و پاسخ به چالشها

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 11، دوره 8، شماره 18 - شماره پیاپی 2، مهر 1398، صفحه 197-217   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محمدرضا مهاجری امیری^*

روحانی

چکیده

چکیده
یکی از مسائل مطرح در این روزگار، معرفت شناسی گزاره های ارزشی است. از دیدگاه برخی، مفاهیم ارزشی، از مفاهیم فلسفی اند. و در نتیجه گزاره های برآمده از این مفاهیم معرفت زا و استدلال پذیرند و از نگاه برخی مفاهیم تصوری این گزاره ها، از اعتبارات ذهن هستند و از آنجایی که قوام ماده قیاس به اعتبار ذهن است، پس گزاره های برآمده از این مفاهیم نامعرفت زا و استدلال ناپذیرند و بحث دیگری که به دنبال این دیدگاه، مطرح می گردد، نسبی بودن این گزاره ها است. این تحقیق بر آن است تا با نگاهی مسئله محور، با توصیف و مقایسه آثار علامه طباطبایی و استاد مطهری و تجزیه و تحلیل عقلانی آنها، حقیقت این امر، روشن گردد. از دقت در بیاناتشان، این مطلب حاصل می گردد که آنها، بر دیدگاه دوم هستند اما نمی توان نسبیت گزاره های ارزشی را به آنها نسبت داد. اشکالهای زیادی، بر دیدگاه علامه و شهید مطهری، وارد گشت اما اکثر آنها صحیح نیستند. به نظر می رسد دیدگاه اعتباری بودن مفاهیم تصوری، در جملات انشائی، درست باشد ولی در گزاره های خبری، نادرست است.

کلیدواژه‌ها

گزاره ارزشی؛ برهان پذیری؛ نسبیت؛ اعتبار؛ مفاهیم فلسفی

مراجع

ترکاشوند، احسان.(1386). «تحلیل و بررسی منشأ ارزش اخلاقی از منظر علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیة الله مصباح یزدی»، پایان نامه، قم: کتابخانۀ مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.

سبحانی، جعفر.(1370). حسن و قبح عقلی یا پایه های اخلاق جاودان، به کوشش علی ربانی گلپایگانی، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

سروش، عبد الکریم.(1373). تفرج صنع، چاپ سوم، تهران: صراط.

سروش، عبد الکریم.(1360). دانش و ارزش، چاپ هفتم، تهران: انتشارات یاران،.

طباطبایی، محمد حسین.(1387). بررسی های اسلامی، ج1، تصحیح سید هادی خسروشاهی، چاپ اول، قم: مؤسسه بوستان کتاب.

طباطبایی، محمد حسین.(1387). مجموعه رسائل، تصحیح سید هادی خسروشاهی، چاپ اول، قم: مؤسسه بوستان کتاب.

طباطبایی، محمد حسین.(بی­تا).حاشیة الکفایة، چاپ اول، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی،.

طباطبایی، محمد حسین.(بی­تا). ظهور شیعه، تهران: شریعت.

طباطبایی، محمد حسین.(1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم، چاپ دوم، تهران: صدرا.

 طباطبایی، محمد حسین.(1430). المیزان فی تفسیر القرآن(ده جلدی)، چاپ اول، قم: روح الامین.

لاریجانی، محمد صادق.(1384). «استدلال در اعتباریات»؛ فصلنامه پژوهشهای فلسفی- کلامی، ش24، ص 4-30.

مدرسی، محمد رضا.(1404). فلسفه ارزشها، چاپ دوم، قم: بی­نا.

مدرسی، محمد رضا.(1371).فلسفه اخلاق، چاپ اول، تهران: انتشارات صدا و سیما.

مصباح یزدی، محمد تقی.(1362). نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

مصباح یزدی، محمد تقی.(1388). فلسفه اخلاق، چاپ چهارم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

مصباح یزدی، محمد تقی.(1384). مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

مصباح یزدی، محمد تقی.(1374). آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

مصباح یزدی، محمد تقی.(1405). تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم» در راه حق.

مطهری، مرتضی.(1378). مجموعه آثار ، ج2 ، چاپ هشتم، تهران: انتشرات صدرا. 

مطهری، مرتضی.(1378). مجموعه آثار ، ج3 ، چاپ هفتم، تهران: انتشرات صدرا.

مطهری، مرتضی.(1378).مجموعه آثار، ج 7، چاپ پنجم، تهران: انتشرات صدرا.     

مطهری، مرتضی.(1378).مجموعه آثار، ج19، چاپ اول، تهران: انتشارات صدرا. 

مطهری، مرتضی.(1383).مجموعه آثار، ج6، چاپ دهم، تهران: انتشرات صدرا.

مطهری، مرتضی.(1384).مجموعه آثار، ج15 ، چاپ دوم، تهران: انتشرات صدرا. 

مطهری، مرتضی.(1384).مجموعه آثار، ج21، چاپ سوم، تهران: انتشارات صدرا.  

مطهری، مرتضی.(1384).مجموعه آثار، ج22، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی(1384). مجموعه آثار، ج9 ، چاپ هشتم، تهران: انتشارات صدرا. 

مطهری، مرتضی.(1385).مجموعه آثار، ج5 ، چاپ دهم، تهران: انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی.(1388).مجموعه آثار، ج13، چاپ دهم، تهران: انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی.(1388).مجموعه آثار، ج24، چاپ چهارم، تهران: انتشارات صدرا.     

مطهری، مرتضی.(1385). مجموعه آثار، ج1 ، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات صدرا. 

معلمی، حسن.(1384).فلسفه اخلاق، چاپ اول، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.