بررسی انتقاد استاد مطهری از ادراکات اعتباری علامه طباطبایی در اخلاق

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 12، دوره 8، شماره 18 - شماره پیاپی 2، مهر 1398، صفحه 219-235   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اصغر ترکاشوند^{* 1}؛ عباس گوهری²

¹دانشجوی دکتری

²معاون دانشجویی دانشگاه آزاد تهران مرکزی

چکیده

نظریّة ادراکات اعتباری برای اولین مرتبه توسط علاّمه طباطبائی(ره) مطرح شد و در حوزه معرفت‌شناسی از ابتکارات مبتنی بر رئالیسم تعاملی است، طبق این نظریه شناخت ما در مواجهه با واقعیّت خارجی تصحیح می‌شود و تکامل می‌‌یابد. طرح ادراکات اعتباری نتیجة مواجهة علاّمه با مسئلة تکثّر ادراکات است که بر اساس آن، ادراکات انسان تکثیر می‌‌یابد و به تبع آن، ماهیّت گزاره‌های اخلاقی تبیین می‌‌شود، طبق این فرض در برداشت اولیه استدلال علاّمه برای اعتباری ‌بودن حُسن و قبح و نفوذ احساسات در اعتباریّات، ناخودآگاه به نسبیّت‌گرایی هنجاری منجر می‌‌شود، استاد مطهّری در مواجهه با دیدگاه علامه ضمن پذیرش نظریّة اعتباریّات با نقد دیدگاه علامه سعی در ثابت ‌نگه ‌داشتن پایه‌های اخلاقی دارد و راه‌حل قضیه را در تفکیک میان فعل اخلاقی و معیار اخلاقی، تفاوت قائل شدن بین من علوی و من سفلی انسان و تفکیک قائل شدن بین حسن و قبح فاعلی و حسن و قبح فعلی می‌داند، که صرف نظر از برخی نقدها می‌توان رویکرد اصلاحی استاد مطهری را راهگشا دانست، ضمن اینکه باید اذعان نمود که رویکرد نگاه تکثرگرایانه علامه به مسئله اخلاق در ادراکات اعتباری راه گفتگو با دیگر فرهنگ‌ها را باز نگه می‌دارد. در این پژوهش ضمن پاسخ به این پرسش که انتقاد استاد مطهری نسبت به علامه طباطبایی در موضوع اخلاق از منظر ادراکات اعتباری چبست؟ دیدگاه استاد مطهری نیز در موضوع اخلاق از منظر ادراکات اعتباری نقد و بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

معرفت‌شناسی‌ادراکات؛ مطلق یا نسبی‌گرایی‌اخلاق؛ نقد ادراکات‌اعتباری؛ علامه‌طباطبایی؛ استادمطهری

مراجع

قرآن کریم

احمدی، پوهنمل جاوید.(1389). روش تحقیق کتابخانه ای و اجتماعی، کابل: انتشارات رسالت.

ادوارد مور، جورج.(1388). مبانی اخلاقی، ترجمه توکلی و علی عسکری یزدی، تهران: انتشارات سمت.

افتخاری، مهدی.(دفاع 1391). جایگاه عقل و احساس در آرای اخلاقی علامه طباطبایی، پایان نامه، مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، دانشکده الهیات ومعارف اسلامی.

جعفری ولنی، علی اصغر.(1394). استاد مطهری و ادراکات اعتباری علامه طبا طبایی، اندیشه علامه طباطبایی، دوره2، ش1.

سروش، عبدالکریم.(1358). دانش و ارزش، تهران: انتشارات یاران

همو.(1366). تفرج صنع(گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی)، تهران: انتشارات سروش

طباطبایی، سید محمدحسین.(1362). رسائل‌سبعه، تهران: انتشارات بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.

همو.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد1، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

همو.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد10، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

همو.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد12، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

همو.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد16، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

همو.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد2، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

همو.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد2، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

همو.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد7، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

همو.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد8، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

همو.(1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد 2، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1388). انسان از آغاز تا انجام، مترجم صادق لاریجانی، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: انتشارات بوستان کتاب.

همو.(بی تا). آموزش دین، تنظیم: مهدی آیت الهی، قم:دفتر انتشارات اسلامی.

همو.(1388). بررسی های اسلامی، جلد 1، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: انتشارات بوستان کتاب.

همو.(1388). بررسی های اسلامی، جلد 2، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: انتشارات بوستان کتاب.

همو.(1390). طریق عرفان، تهران: انتشارات آیین اشراق.

همو.(1391). مقاله ولایت و زعامت، (بحثی در باره مرجعیت) نویسنده: مهدی عبداللهی، تهران: فصلنامه پیام

همو.(1396). شیعه در اسلام، قم: انتشارات بوستان کتاب.

همو.(بی تا). حاشیه الکفایه، قم:بنیاد علمی وفکری علامه طباطبایی.

همو.(بی تا). فرازهایی از اسلام، تنظیم: مهدی آیت الهی، تهران: انتشارات جهان آرا.

همو.(1387). مجموعه رسایل، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: انتشارات بوستان کتاب.

فارابی، محمد.(1383). ارزش عدالت، تأملی در نظریه عدالت علامه طباطبایی و نقد استاد مطهری بر آن بخش دوم، مجله حکومت اسلامی بهار - شماره 3.

مصباح یزدى، محمدتقى.(1391). فلسفه اخلاق، تحقیق و نگارش: احمدحسین شریفی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(قدس سره).

مصلح، علی‌اصغر.(1392). ادراکات اعتباری علاّمه طباطبائی و فلسفة فرهنگ، تهران: انتشارات روزگار نو.

مطهری، مرتضی.(1360). یادنامه شهید مطهری، جلد۱، تهران، زیر نظر عبدالکریم سروش، تهران: انتشارات سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی

همو.(1360). یادنامه شهید مطهری، جلد2، تهران، زیر نظر عبدالکریم سروش، تهران: انتشارات سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی

همو.(1362). آشنایی با علوم اسلامی، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1367). شرح مبسوط منظومه، جلد 3، تهران: صدرا.

همو.(1367). فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1370). اسلام و مقتضیات زمان، جلد1، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1370). اسلام و مقتضیات زمان، جلد2، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1372). ختم نبوت، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1377). یاداشتهای استاد مطهری، جلد6، تهران: انتشارات صدرا

همو.(1377). یاداشتهای استاد مطهری، جلد9، تهران: انتشارات صدرا

همو.(1380). تعلیم وتربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد13، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد13، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد16، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد2، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد21، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد22، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد23، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد3، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد4، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد5، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد6، تهران: انتشارات صدرا.

همو.(1395). مجموعه آثار استاد مطهری، جلد9، تهران: انتشارات صدرا.

نصری، عبدالله.(1382). حاصل عمر، تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.