تحلیل اثرگذاری سیگنال‌های اقلیمی پیوند از دور بر رخداد سیل مطالعه موردی : استان سیستان و بلوچستان

جغرافیای طبیعی

مقاله 2، دوره 12، شماره 45، آذر 1398، صفحه 15-24   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

مهدی محمودآبادی^{* 1}؛ کمال امیدوار²؛ غلامعلی مظفری³؛ احمد مزیدی³

¹دانشجوی دکتری اقلیم‌شناسی دانشگاه یزد،ایران [e-mail] 09131783450

²استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه یزد،ایران

³دانشیار اقلیم‌شناسی دانشگاه یزد،ایران

چکیده

یکی از ویژگی­های خاص مناطق خشک عدم وجود نظم و روندی مشخص در ریزش­های جوی است. همین امر سبب به وجود امدن اقلیمی خاص گردیده است به نحوی که هر ساله شاهد سیلاب­های عظیم و یا خشکسالی­های شدیدی در این مناطق هستیم. در این تحقیق به منظور بررسی اثر گذاری همزمان سیگنال­های اقلیمی پیوند ازدور بر سیلاب­های استان سیستان و بلوچستان از داده­های بارش روزانه(1987-2013) 6 ایستگاه سینوپتیک، داده­های دبی پیک و سیگنال­های اقلیمی پیوند ازدور استفاده گردید. بدین منظور ابتدا ضرایب همبستگی میان سیگنال­های اقلیمی با دبی­های پیک و سپس ارتباط شاخص­های حدی بارش با دبی­های پیک محاسبه گردید. در گام بعد رفتار سیگنال­های اقلیمی موثر بر رخداد سیل با یکدیگر مورد آزمون قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که سیگنال­های اقلیمی TNA, PNA, NAO و EPO بیشترین میزان همبستگی را با سیلاب­ها ازخود به نمایش گذاشتند. در بیشتر ایستگاه­ها ارتباط معنی­داری میان شاخص­های R20، R30 و R50 و NAO، PNA، TNA و EPO با دبی­ها وجود دارد. سیگنال­های اقلیمی NAO و EPO دارای همبستگی معکوس و سیگنال­های اقلیمی PNA و TNA دارای همبستگی مستقیم با سیلاب­ها می­باشند. نتایج حاصل از رگرسیون نیز نشان داد که 35 درصد از تغییرات سیل را می­توان با سیگنال­های اقلیمی تبیین نمود.

کلیدواژه‌ها

دبی؛ سیگنال اقلیمی؛ سیل؛ استان سیستان و بلوچستان

مراجع

- امیدوار، کمال، ترکی، مسلم(1391)، تحلیل الگوهای بارش سنگین در چهار محال و بختیاری، مدرس، دورهشانزدهم، شماره چهار، تهران.

2- امیدوار، کمال(1386)، بررسی و تحلیل شرایط همدیدی و ترمودینامیکی رخداد بارش در منطقه شیرکوه، پژوهش­های جغرافیایی، دوره سی و نه، شماره شصت، تهران.

3- براتی، رضا، اکبری، غلامحسین(1391)، مدل­های روندیابی سیل در رودخانه، تحقیقات آب ایران، دوره هشتم، شماره دوم، تهران.

4- ثروتی، محمدرضا، احمدی، محمود، نصرتی، کاظم، مزبانی، مهدی(1392)، پهنه­بندی پتانسیل سیل­خیزی در حوزه سراب دره­شهر، جغرافیا، دوره یازدهم، شماره سی و نه، تهران.

5- حجازی­زاده، زهرا، فتاحی، ابراهیم، سلیقه، محمد، ارسلانی، فاطمه(1392)، مطالعه اثرات سیگنال­های اقلیمی بر بارش مرکز ایران با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی، علوم جغرافیایی، دوره سیزدهم، شماره بیست و نهم، تهران.

6- خسروی، محمود، کریمی، صادق، سلیقه، محمد(1386)، ارتباط بین شاخص نوسان قطبی با متغیرهای دمایی ایستگاه شهرکرد، جغرافیا و توسعه، دوره پنجم، شماره دهم، زاهدان.

7- شیرمحمدی، زهرا، خانی، علی اکبر، انصاری، حسین، علیزاده، امین، محمدیان، آزاده(1391)، بررسی ارتباط پدیده انسو با مقادیر حدی بارش­های فصلی در استان خراسان، پژوهش­های حفاظت آب و خاک، دوره نوزدهم، شماره سوم، گرگان.

8- صلاحی، برومند، خورشیددوست، علی­محمد، قویدل، یوسف(1386)، ارتباط نوسان­های گردش جوی – اقیانوسی اطلس شمالی با خشکسالی­های اذربایجان شرقی، پژوهش­های جغرافیایی، دوره سی و نه، شماره شصت و یک، تهران.

9- علیجانی، بهلول، خسروی، محمود، اسماعیلی، مرتضی(1389)، تحلیل سینوپتیکی بارش سنگین ششم ژانویه 2008 در جنوب شرق ایران، پژوهش­های اقلیم­شناسی، دوره اول، شماره دوم، مشهد.

10- علیزاده، امین، عرفانیان، مریم، انصاری، حسین(1390)، ارزیابی الگوهای پیوند ازدور موثر بر بارش و دما(مطالعه موردی: ایستگاه سینوپتیک مشهد)، آبیاری و زهکشی، دوره پنجم، شماره دوم، تهران.

11- فاتحی، احمد، برهانی، علیرضا، محمدحسین، مهدیان(1385)، پیش­بینی بارش فصلی با استفاده از پیوند از دور(مطالعه موردی: حوزه دریاچه ارومیه)، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، دوره دهم، شماره دوم، اصفهان.

12- فتاحی، ابراهیم، رحیم­زاده، فاطمه(1388)، ارتباط انسو با الگوهای چرخشی اتمسفری زمستانه در ایران، جغرافیا و توسعه، دوره هفتم، شماره پانزدهم، زاهدان.

13- فلاح قالهری، غلامعباس، خوشحال، جواد(1388)، پیش­بینی بارش بهاره استان خراسان رضوی بر اساس سیگنال­های بزرگ مقیاس اقلیمی با استفاده از شبکه عصب مصنوعی، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، دوره سی و یکم، شماره سوم، تهران.

14- قنواتی، عزت ا..، کرم، امیر، اقاعلیخانی، مرضیه(1391)، پهنه­بندی خطر سیلاب در حوزه فرحزاد با استفاده از مدل فازی، جغرافیا، دوره دهم، شماره سی و دوم، تهران.

15- کرمی، فریبا، شیراوند، هنگامه، درگاهیان، فاطمه(1389)، بررسی الگوی سینوپتیک سیل بهمن 1384 شهرستان پلدختر، جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره دوم، شماره اول، نجف آباد.

16- کرمپور، مصطفی، معصوم پور سماکوش، جعفر، میری، مرتضی، یوسفی، یدا..(1392)، بررسی الگوهای همدیدی بارش­های سیل­اسا در استان لرستان، فضای جغرافیایی، دوره سیزدهم، شماره سوم، اهر.

17- لشکری، حسن(1384)، تحلیل همدید دو نمونه از الگوهای بارش­های زمستانه جنوبشرق ایران، مدرس، دوره نهم، شماره دوم، تهران.

18- مرادی، حمیدرضا(1383)، شاخص نوسانات اطلس شمالی و تاثیر ان بر اقلیم ایران، پژوهش­های جغرافیایی، دوره سی و شش، شماره پنجاه، تهران.

19- مسعودیان، ابوالفضل(1384)، تاثیر انسو بر بارش ایران، جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، دوره دوم، شماره اول، مشهد.

20- معصوم­پور، جعفر، میری، مرتضی، دوستان، رضا، صحرایی، جلیل(1392)، انالیز دینامیکی-سینوپتیکی الگوهای بارش­های حدی بهاره در جنوب دریای خزر، جغرافیا و مخاطرات محیطی، دوره دوم، شماره دوم، مشهد.

21- معتمدی، محمد، احترامیان، کوروش، شهاب­فر، علیرضا(1386)، بررسی ارتباط از دور سیگنال هواشناسی انسو با نوسانات بارندگی و دما در استان خراسان، علوم محیطی، دوره چهارم، شماره سوم، تهران.

22-موسوی بایگی، محمد، فلاح قالهری، غلامعباس، حبیبی نوخندان، مجید(1387)، بررسی ارتباط نشانه­های پهن مقیاس اقلیمی با بارش خراسان، علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دوره پانزدهم، شماره دوم، گرگان.

23-Ching-Sen, C., Chuan-Yao, L., Yin-Jin, C., His-Chysi, Y.(2002), A study of afternoon heavy rainfall in Taiwan during the Mei-Yu season, Atmospheric Research, 65, pp 129-149.

24-Gallucci, J., Tryhom, L., Lynch, A., Parkyn, K.(2011), On the meteorological and hydrological mechanism resulting in the 2003 post fire flood event in Alpine Shire Victoria, Australian meteorological and oceanographic, 61, pp 31-42.

25- Kumar, A., Dudhia, J., Rotunno, R., Niyogi, D., Mohanty, U.C.(2008), Analysis of the 26 July 2005 heavy rain event over Mumbai, Q.J.R. Meteorol, 134, pp 1897-1910.

26-Mohapatra, M., Mohanty, U.C.(2005), Some characteristic of very heavy rainfall over Orissa during summer monsoon season, J, Earth Syst, 1, pp 17-36.

27- Muller, M., Kaspar, M., Rezacova, D., Sokol, Z.(2009), Extremeness of meteorological variables as an indicator of extreme precipitation events, Atmospheric Research, 92, pp 308-317.

28- Munir sheikh, M., N. Manzoor, J. Ashraf, Shrestha, M.L.(2014), Trends in extreme daily rainfall and temperature indices over south Asia, International Journal of Climatology, 7, pp 1-16.

29- Seibert, P., Frank, A., Formayer, H.(2006), Synoptic and regional patterns of heavy precipitation in Austria, Theoretical and Applied Climatology, 87, pp 139-153.

30- Tramblay, Y., S. El Adlouni, Servat, E.(2013) Trends and variability in extreme precipitation indices over Maghreb countries, Hazards Earth Syst, 13, pp 3235-3248.

31-Valverde, M., Marengo, J(2014), Extreme rainfall indices in the hydrographic basins of brazil, Modern hydrology, 4, pp 10-26. 

32- Wallace, J.M., Guzzler, D.S.(1981), Teleconnections in the geo potential height field during the Northern Hemisphere winter, Monthly weather review, 109, pp 784-812.

33- Zhao, C., W., Wang, Xing, w.(2012), Regional analysis of extreme temperature indices for the Haihe river basin from 1960 to 2009, International conference on modern hydraulic engineering, 28, pp 604-607.