تفسیر و تحلیل مناسبات علمی و فرهنگی اسلامی عصر طلایی اندلس بر پایه متون فارسی و ترجمه فارسی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 9، دوره 11، شماره 41، مهر 1398، صفحه 213-242   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سمیه کسائیان¹؛ ستار عودی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری رشته الهیات گرایش تاریخ و تمدن ملل اسلامی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، قزوین، ایران.

²دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز،تهران، ایران.

چکیده

اندلس یکی از مراکز مهم علوم اسلامی به­ شمار می‌رود که طی چندین قرن شاهد رشد فزایندۀ برخی علوم و ظهور دانشمندان و تألیفات فراوان بود. زمینۀ اصلی این شکوفایی علمی را انتقال مبانی این علوم از بلاد شرقی اسلامی به این سرزمین فراهم ساخت. آنچه بر اهمیت این قضیه می افزاید واقع بودن اندلس در یکی از دوردست­ترین نقاط نسبت به مراکز اصلی علم و فرهنگ اسلامی است که بنا به عوامل مختلف دسترسی به آن دشوار بود. با این حال، توجه به شاخصه‌های توسعۀ علمی و فرهنگی در این سرزمین از جمله مراکز آموزشی، کتابخانه­ ها، شمار دانشمندان و اندیشمندان و نیز تألیفات و تصنیفات آنان از رشد سریع و چشمگیر آن در این زمینه حکایت دارد. همچنین شمار فراوان دانشمندان اندلسی و تألیفات ایشان گواه دیگری بر رشد قابل توجه علوم در این سرزمین است. در مقاله حاضر به بررسی مناسبات علمی و فرهنگی اسلامی عصر طلایی اندلس بر پایه متون فارسی و ترجمه فارسی به روش تحلیلی – توصیفی پرداخته شده ­است.

کلیدواژه‌ها

اندلس؛ علمی و فرهنگی؛ مرکز آموزشی؛ عصر طلایی

مراجع

1. ابن ابی اصیبعه (بی تا) عیون الانباء فی طبقات الاطباء، بیروت: دارمکتبه الحیاه.
2. ابن الابار قضاعی، محمد (1410) التکمله لکتاب الصله، بیروت: مکتبه الاندلسیه.
3. ابن بطوطه (1359) سفرنامه، ترجمۀ محمد ولی موحد، ج2،چاپ دوم، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
4. ابن خلدون، عبدالرحمن (1359) مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، چاپ چهارم، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
5. ابن خلکان (بی تا) وفیات الأعیان و أنباء ابناء الزمان، تحقیق د. یوسف علی الطویل، د. مریم قاسم طویل، ج4، الطبعة الأولی، لبنان: بیروت، دار الکتب العلمیة.
6. ابن قوطیه، محمد بن عمر (1410) تاریخ افتتاح الاندلس.بیروت: المکتبه الاندلسیه، الطبعه الثانیه
7. الاشبیلی(بی­تا) ریحان الألباب (نسخه خطی و دستنویس)، برگه: 1139.
8. انصاری دمشقی، شمس­الدین محمدبن ابی طالب (1382) نخبه الدّهر فی عجائب البّر و البحر، ترجمه سید حمید طبیبیان، چاپ اول، تهران، انتشارات اساطیر.
9. أنیس الطباع، عبدالله (1986) القطوف الیانعۀ من ثمار جنۀ الاندلس الاسلامی الدّانیه، بیروت: دار ابن زیدون.
10. بالنثیا، آنخل (1995م) تاریخ الفکر الأندلسی، ترجمۀ د.حسین موسس، الطبقه الاولی، مصر، قاهره، مکتبهًْ النهضهًْ المصریه.
11. بیرونی، ابوریحان (1352) تهدید نهایات الاماکن، لتصحیح مسافات المساکن، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12. الحجی، عبدالرحمن (بی تا) التاریخ الندلسی، بیروت: زیدون.
13. حمیدی، محمد ابی نصر (1410) جذوه المقتبس فی علماء الاندلس،ج1، بیروت:مکتبه الاندلسیه.
14. د. البشری، سعد عبدالله (1997) الحیاة العلمیة فی عصر ملوک الطوائف فی الأندلس، بیروت: وزاره التعلیم العالی، جامعه ام‌القری، معهد البحوث العلمیه و احیاء التراث الاسلامی.
15. د. الشکعة، مصطفی (بی­تا) مناهج التألیف عند العلماء العرب.
16. د.مؤنس، حسین ( 1992م) عالم تاریخ المغرب و الأندلس، القاهرة: دارالرشاد.
17. الدایه، محمدرضوان (1388) تاریخ النقد الادبی فی الاندلس، لبنان: دارالانوار.
18. دوزی، رینهرت (1994م) المسلمون فی الأندلس، ترجمة: حسن حبشی، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ج 2، القاهرة.
19. الزرکلی، خیرالدین (1992) الأعلام قاموس، ج 1و2و3و4و5و6و7و8 ، بیروت لبنان: دارالعلم للملایین.
20. زیدان، جرجی (1396) تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهرالکلام، چاپ ششم، تهران: نشر امیرکبیر.
21. السّامرایی، خلیل بن ابراهیم و آخرون (2000م) تاریخ العرب و حضارتهم فی الأندلس، ط 1، بیروت: دارالکتاب الجدید.
22. سیرتوماس، آرنولد (1358) تاریخ گسترش اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
23. العسقلانی، ابن حجر.(1416ه) لسان المیزان، تحقیق الشیخ عادل أحمد عبدالموجود، الشیخ علی محمد معوض، د. عبدالفتاح أبو سنة، ج5، الطبعة الأولی، لبنان: بیروت، دار الکتب العلمیة.
24. عکاوی، خضر رحاب (1415) الموجزفی تاریخ الطب، بیروت: دار المناهل.
25. کحالة ،عمر رضا (1392ه) العلوم البحته فی العصور الإسلامیة، دمشق، المطبعه الرّقی.
26. مدنی، صالح (1980) ابن طفیل قضایا و مواقف، بغدا: دارالرشید.
27. معین، محمد (2536) فرهنگ معین، جلد پنجم (اعلام)، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
28. المقری تلمسانی، احمد بن محمد (1407) نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب،ج1، بیروت: دارصادر.
29. مؤنس، حسین ( 1992م) عالم تاریخ عالم المغرب و الاندلس، قاهره: دارالرشاد.
30.  میغیل کروز، هیرناندیس(1999) «الفکر الإسلامی فی شبه الجزیرة الإیبیریة» فی کتاب: د. سلمی الخضراء الجیوسی: الحضارة العربیة الإسلامیة فی الأندلس، ج 2، بیروت: دراسات الوحده العربیه.
31. نصر، سید حسین (1359) علم و تمدن در اسلام، ترجمه احمد آرام،چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
32. هونکه، زیغرید (1993) شمس العرب تسطع علی الغرب، بیروت: دارالجیل دارالافاق الجدیدة
33. یعقوبی، ابن واضع (1336) تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج2، چاپ پنجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.