اثربخشی روان‌درمانگری شناختی رفتاری جنسی بر عملکرد جنسی، باورهای ناکارآمد، دانش و اعتماد به-نفس جنسی زنان مبتلا به اختلالات جنسی

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

مقاله 1، دوره 10، شماره 37، شهریور 1398، صفحه 9-27   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پیام سرابی^{* 1}؛ فردین پرویزی²؛ کیوان کاکابرایی³

¹گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد واحد کرمانشاه

²کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

³دانشیار گروه روانشناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی روان­درمانگری شناختی رفتاری جنسی برعملکرد جنسی، باورهای ناکارآمد، دانش و اعتماد به­نفس جنسی زنان مبتلا به اختلالات جنسی بود. روش: روش پژوهش، نیمه آزمایشی و از طرح پیش آزمون - پس آزمون، پیگیری همراه با گروه کنترل استفاده شد. جامعه آماری شامل تمامی زنان 25 تا 45 ساله متاهل شهرستان سنقر که برای مشکلات جنسی به کلنیک روانشناسی و مشاوره آویستا در نیمه اول سال 96 مراجعه کرده بودند را تشکیل می­داد. نمونه پژوهش شامل 30 زن بود که به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) جایگزین شدند. ابتدا همه آزمودنی­ها به پرسشنامه­های عملکرد جنسی، باورهای ناکارآمد، دانش و اعتماد به­نفس جنسی پاسخ دادند و سپس روان‌درمانگری شناختی رفتاری جنسی برای گروه آزمایش در 12 جلسه اجرا شد، اما برای گروه کنترل هیچ­گونه مداخله درمانی به­کار گرفته نشد. یافته­ها: برای تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری توصیفی و تحلیل کوواریانس چندمتغیره استفاده شد. درمان شناختی رفتاری جنسی بر عملکرد جنسی، باورهای ناکارآمد، دانش و اعتماد به­نفس جنسی زنان موثر بود (001/0>P). نتیجه­گیری: درمان شناختی رفتاری جنسی، اثربخشی ملاحظه­پذیری داشت و این روش درمانی می­تواند به­عنوان یک روش مداخله­ای مفید برای بهبود عملکرد جنسی، باورهای ناکارآمد، دانش و اعتماد به­نفس جنسی زنان مبتلا به اختلالات جنسی به‌کار رود.

کلیدواژه‌ها

درمان شناختی رفتاری جنسی؛ باورهای ناکارآمد جنسی؛ اعتماد به‌نفس جنسی؛ اختلالات جنسی

مراجع

اسپنس، سوزان. (2010). درمان اختلالات جنسی (دیدگاه شناختی رفتاری). ترجمه توزنده جانی و همکاران. (1396). تهران: پیک فرهنگ.

اکبری، محبوبه؛ لطفی کاشانی، فرح، وزیری؛ شهرام. (1396). اثربخشی روان درمانی چهار عاملی بر افزایش عزت نفس جنسی زنان مبتلا به سرطان پستان. فصلنامه بیماری­های پستان ایران، 10(1): 60-49.

امان­الهی، عباس؛ جزینی، شادی؛ رجبی، غلام­رضا. (1396). پیش­بینی بدکارکردی جنسی براساس باورهای جنسی در دانشجویان زن متاهل شهر اهواز. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 15(1): 12-6.

بشارت، محمدعلی؛ رفیع­زاده، بهار. (1395). پیش­بینی رضایت سطوح جنسی و سازگاری زناشویی براساس متغیرهای شغلی، تعهد، صمیمیت، و دانش و نگرش جنسی. روانشناسی خانواده، 3(1): 46-31.

تدین، میترا؛ رضایی خیرآبادی، آرزو؛ ملایی­نژاد، میترا؛ شیرالی ­نیا، خدیجه. (1395). اثربخشی رفتاردرمانی شناختی بر افکار دهشتناک زنان مبتلا به واژینیسموس اولیه: یک کارآزمای بالینی تک ­موردی. مجله زنان، مامایی و نازائی ایران، 19(39): 34-25.

توانایی، عاطفه؛ آهی، قاسم؛ منصوری، احمد. (1397). اثربخشی درمان شناختی - رفتاری اختلال‌های جنسی و مشکلات زناشویی بر پویایی‌های رابطه جنسی و جاذبه جنسی زنان مراجعه‌کننده به دادگاه خانواده. پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 8(2): 22-5.

خالقی‌نژاد، خوشه؛ کریمیان، نورالسادات؛ ناهیدی، فاطمه؛ عبادی، عباس؛ نصیری، ملیحه. (1397). ‌بررسی شیوع و برخی عوامل مرتبط با اختلال عملکرد جنسی در زنان روستایی مراجعه­کننده به خانه­های بهداشت روستایی شهرستان نیشابور. فصلنامه کومش، شماره 2 (پیاپی 70): 318-310.

خدایاری­فرد، محمد؛ علوی­نژاد، ثریا، سجادی اناری، سعید؛ زندی، سعید. (1395). اثربخشی خانواده­درمانی شناختی – رفتاری بر اختلال تنوع­طلبی جنسی. رویش روانشناسی، 5(4): 116-85.

دشتستان­نژاد، آمنه؛ عشقی، روناک؛ افخمی، ایمانه. (1393). بررسی تاثیر آموزش مهارت‌های جنسی بر باورهای ناکارآمد جنسی زوجین در شرف ازدواج شهر اصفهان. مجله مراقبت­های پیشگیرانه در پرستاری و مامایی، 4(2): 22-14.

رحیمی، الهام؛ شفیع­آبادی، عبدالله؛ یونسی، فلورا. (1388). تاثیر آموزش شناختی - رفتاری بر دانش، نگرش و اعتماد به نفس جنسی زنان شیراز. ارمغان دانش، 14(3): 111-104.

رشید، خسرو؛ حسینی اصل نظرلو، مریم. (1396). تأثیر آموزش جنسی بر افزایش دانش جنسی والدین و احساس کفایت آنان. نشریه آموزش و ارزشیابی، 10(37): 162-143.

رضایی، اعظم؛ فتحی، روح­اله؛ احمدی قوزلوجه، احمد. (1394). اثربخشی آموزش شناختی رفتاری بر باورهای ارتباطی ناکارآمد و دانش جنسی زنان متاهل. زن و مطالعات خانواده، 8(30): 47-35.

رنجبران، مهدی؛ چیذری، مینا؛ مطوری‌پور، پگاه. (1394). بررسی شیوع اختلالات جنسی عملکرد جنسی زنان در ایران: مرور ساختاریافته و متاآنالیز. مجله علوم پزشکی سبزوار، 22(7)، 1125-1117.

رئیسی، فیروزه و همکاران. (1394). شیوع اختلال­های عملکرد جنسی در مبتلایان به اختلال وسواس فکری – عملی. مجله دانشکده پزشکی- دانشگاه علوم پزشکی تهران، 73(2)، 109-101

سادوک، بنیامین جیمز؛ سادوک، ویرجینیا آلکوت. (2015). خلاصه‌ی روانپزشکی: علوم رفتاری/ روانپزشکی بالینی. (جلد دوم). ترجمه فرزین رضاعی. (1394). تهران: ارجمند.

سعیدی، منیژه؛ شمس علی­زاده، نرگس؛ یوسفی، فایق. (1395). بررسی اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر اختلالات جنسی متعاقب هیسترکتومی در زنان مراجعه کننده به بیمارستان بعثت سنندج. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 3(4): 47-39.

سلیمانیان، علی­اکبر؛ نقی­نسب اردهائی، فاطمه؛ ثناگو، اکرم. (1394). بررسی اثربخشی درمان سیستمی اختلالات جنسی بر بهبود تمایل جنسی زنان مبتلا به اختلال کم­میلی جنسی. نشریه تخصصی روان­پرستاری، 3(4): 70-58.

سلیمی، مرجان؛ فاتحی­زاده، مریم. (1391). بررسی اثربخشی آموزش جنسی به شیوه رفتاری- شناختی بر دانش، خودابرازی و صمیمیت جنسی زنان متاهل شهرستان مبارکه. فصلنامه پژوهش­های نوین روانشناسی، 7(28): 128-111.

صالح­زاده، مریم؛ کجباف، محمدباقر؛ مولوی، حسین؛ ذولفقاری، معصومه. (1390). اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر میزان اختلالات جنسی زنان. مطالعات روانشناختی، 7(1): 31-11.

صدری دمیرچی، اسماعیل؛ پرزور، پرویز؛ اسماعیلی قاضی­ولوئی، فریبا. (1395). تاثیر آموزش مهارت­های جنسی بر دانش و نگرش جنسی زنان متاهل. مجله مشاوره و روان­درمانی خانواده، 6(1): 15-1.

طباطبایی، امینه سادات؛ سجادیان، ایلناز؛ معتمدی، مسعود. (1396). اثربخشی درمان مبتنی­ بر پذیرش و تعهد بر عملکرد جنسی، کم­رویی جنسی و جرات­ورزی جنسی زنان مبتلا به اختلالات جنسی. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 15(1)، 92-84.

عشقی، روناک. (1391). تدوین مدل معادله ساختاری اختلالات جنسی زنان در شهر اصفهان. پایان­نامه دکتری، رشته مشاوره خانواده، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان.

عشقی، روناک؛ بهرامی، فاطمه؛ فاتحی­زاده، مریم. (1386). تعیین اثربخشی مشاوره رفتاری – شناختی زوجین بر بهبود اعتماد به­نفس جنسی، بی­پرده­گویی جنسی و دانش جنسی زنان سردمزاج در شهر اصفهان. پژوهش­های مشاوره، 6(23): 96-83.

غلام­رضایی، سیمین؛ حسینی، حسین؛ کریمی­نژاد، کلثوم. (1395). تأثیر برنامه آموزش شناختی- رفتاری بر رضایت زناشویی زنان دچار کم‌کاری میل جنسی. مجله آسیب­شناسی، مشاوره و غنی­سازی مشاوره، 2(2): 30-15.

کراسکیان موجمباری، آدیس؛ کیب­الهی، طلوع. (1393). تدوین و هنجاریابی پرسشنامه عملکرد جنسی زنان متاهل شهر تهران. فصلنامه مراقبت­های نوین، 11(1): 54-44.

کلال قوچان عتیق، یاسر؛ سرایی، فاطمه. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سازگاری زناشویی، رضایت جنسی و رضایت از زندگی زنان. ویژه­نامه سومین کنفرانس بین­المللی روانشناسی و علوم تربیتی، 18: 533-527.

محمدی، خدیجه؛ حیدری، معصومه؛ فقیه­زاده، سقراط. (1387). اعتبار نسخه فارسی شاخص عملکرد جنسی زنان. فصلنامه پایش، 7(2): 278-269.

محمدی، سروه؛ ازگلی، گیتی؛ علیزاده، شیوا؛ برومندنیا، نسرین؛ مسجدی آرانی، عباس. (1396). تاثیر اصلاح باورهای ناکارآمد جنسی، بر ارتقای کیفیت جنسی زنان باردار مراجعه­کننده به بیمارستان بعثت سنندج. پژوهش در پزشکی، 41(3): 165-160.

مزینانی، ربابه؛ اکبری­مهر، ماندانا؛ کراسکیان، آدیس؛ کاشانیان، مریم. (1391). بررسی شیوع اختلالات عملکرد جنسی در زنان و عوامل مرتبط با آن. مجله علوم پزشکی رازی، 19(105)، 68-61.

Anita, H., Clayton, Elia Margarita Valladares Juarez. (2017). Female Sexual Dysfunction. Psychiatric Clinics of North America, 40(2), 267-284.

Arnow, B.A., Millheiser, L., Garrett, A., Lake Polan, M., Glover, G.H., Hill, K.R., & et al. (2009). Women with hypoactive sexual desire disorder compared to normal females: a functional magnetic resonance imaging study. Neuroscience, 23,158(2), 484-502.

Baker CD, De Silva P. (2007). The relationship between male sexual dysfunction and belief in zilbergeld's myths: An empirical investigation. Sex Marital Ther; 3(2): 229-38.

Balon, R. (2008). Introduction: New developments in the area of sexual dysfunction(s). Adv Psychosom Med Basel, 29: 1-6.

Bancroft, J. (1989). Human Sexuality and Its Problem, 2nd, Ediburgh: Churchill Living Stone; 10-68.

Bergeron, S., Corsini-Munt, S., Aerts, L., Rancourt, K., & Rosen, N.O. (2015). Female sexual pain disorders: A review of the literature on etiology and treatment. Current Sexual Health Reports, 7(3), 159-169.

Bergeron, S., Morin, M., & Lord, M.J. (2010). Integrating pelvic floor rehabilitation and cognitive-behavioural therapy for sexual pain: What have we learned and where do we go from here? Sexual and Relationship Therapy, 25(3), 289-298.

Behboodi Moghadam, Z., Rezaei, E., Khaleghi Yalegonbadi, F., Montazeri, A., Arzaqi, S.M., Tavakol, Z., & Yari, F. (2015). The Effect of Sexual Health Education Program on Women Sexual Function in Iran. Journal of research in health sciences, 15(2), 124-8.

Beck, A.T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorder. New York. International University Press.

Berkow, R., et al. (1992). The Merck manual (16 ed). New Jersey: Merck Research Labratories.

Berman, J.B., Berman, L.A., & Kanaly, K.A. (2003). Female sexual dysfunction: New perspectives on Anatomy, physiology, evaluation & treatment. EAU Update series, 1:166-77.

Brotto, L.A., & Basson, R. (2014). Group Mindfulness-based Therapy Signifcantly Improves Sexual Desire in Women, Behavioral Research and Therapy, 57:43-54.

Buster, J.E. (2013). Managing female sexual dysfunction. Fertility and sterility, 100(4), 905-15.

Colling, M.L. (2011). Female Hypoactive Sexual Desire Disorder, a Summary Paper Presented to the Faculty of the Adler Graduate School.

Ellis, A. (2002). The role of irrational belifs in perfectionism. In G. L. Flett & P. C. Hewitt (Eds), Perfectionism: Theory, research, and treatment.

Ellis, A. (1962). Reason and emotion in psychotherapy. New York: Lyle Stuart.

Eserdag, S., Zulfikaroglu, E., Akarsu, S., & Ve Kadioglu S.M. (2011). Treatment outcome of 460 women with vaginismus. Eur J Surg Sci, 2(3):73-9.

Gellman, C. (1983). Behavioral Approach to Sexual Dusfunction, Encephale; 14: 49B-55B.

Géonet, M., De Sutter, P., & Zech, E. (2013). Cognitive factors in women hypoactive sexual desire disorder. Sexologies, 22(1), e9-e15.

Giami, A., & De Colomby, P. (2003). Sexology as a profession in France. Archives of Sexual Behavior, 32(4):371.

Gibbs, R.S., & et al. (2008). Danforth's Obstetrics and Gynecology.10^th edition. Philadelphia, Lippincott Williams & Wilkins.

Hamamci, Z. (2006). Integrating psychodrama and cognitive behavioral therapy to treat moderate depression. Arts in Psychotherapy, 3, pp 27-35.

Hartman, U., et al. (2002). Female sexual desire disorder: Subtypes, classification personality factors and new directins for treatment. Word Journal of Urology, 20(2), 79-88.

Hartman, U., Philipsohn, S., Heiser, k., & Ruffer-Hesse, C. (2004). Low sexual desire in midlif and older women: Personality factors, Psychological development, present sexuality. Menupause (New York, N, Y).

Hatcher, R.A., et al. (1994). Contraceptive Technoloy (16 ed). New York: Irvington.

Heiman, J., LoPiccolo, L., & Lopiccolo, J. (1988). Becoming orgasmic: A sexual and personal growth programme for women. London, UK: Piatkus.

Hisasue, S., Kumamoto, Y., & Sato, Y. (2005). Prevalence of female sexual dysfunction symptoms & its relationship to quality of life: A Japanese female cohort study. Urology, 65:143-8.

Hooper, A. (1992). The Ultimat Sex book. New York: Dorling kindersley, Inc

Hoyer, J., Uhmann, S., Rambow, J., & Jacobi, F. (2009). Reduction of Sexual Dysfunction: by Product of Cognitive-behavioral Therapy for Psychological Disorders, Journal Sexual and Relationship Therapy, 24: 64-73.

Hulbert, D.F., Apt, C., & Rabehl, S.M. (1993). Key variables to understanding female sexual satisfaction: an examination of women in non-distressed marriage. Journal of Sex and Marital Therapy, 19(2),165-65.

Jacques, J.D.M., Lanjveld, V., Everaerd, W., & Grotjohann, Y. (2001). Cognitive Behavioral Bibliotherapy for Sexual Pysfunctions in Heterosexual Couples, Journal of Sex Research, b; 45-47.

Krychman, M.L. (2013). Female sexual disorders: Treatment options in the pipeline.

Laumann, E.O., Paik A., & Rosen, R.C. (2009). Sexual dysfunction in the United States: Prevalence and predictors. JAMA, 281:537-44.

Macey, K., Gregory, A., Nunns, D., & Das Nair, R. (2015). Women’s experiences of using vaginal trainers (dilators) to treat vaginal penetration difficulties diagnosed as vaginismus: A qualitative interview study. Journal of Womens Health, 15, 49-59.

Marita, P. McCabe, Ira D. Sharlip, Ron Lewis, Elham Atalla, Robert T. (2016). Definitions of Sexual Dysfunctions in Women and Men: A Consensus Statement From the Fourth International Consultation on Sexual Medicine. J Sex Med, 13: 135e143.

Masheb, R.M., Kerns, R., Lozano. C., Minkin, M.J., & Richman, S. (2009). A randomized clinical trial for women with vulvodynia: Cognitive-behavioral therapy vaginismus. supportive psychotherapy. Pain Jan, 141(1-2):31-40.

Masters, W.H. & Johnson, V.E. (1970). Human Sexual Inadequacy. Boston: Little, Brown.

Masters, W.H., Johnson, V.E., & Kolodny, R.C. (1994). Heterosexuality. New York: Haper Collins.

Mccarthy, B.W. (2002). Sexual dysfunction. In: Hersen M, Editor. Clinical behavior therapy: Adults and children. New York, NY: Wiley, p. 198-9.

McMullen, S., Rosen, R.C. (1979). Self-administrating Masturbation Treatment of Pimary Rgasmic Dysfunction, Journal of Primary Orgasmic Dysfunction, Journal of Onsulting and Clinical Psychology, 47: 912-8.

Melles, R. J., Kuile, M. M., Dewitte, M., Lankveld, J. J., Brauer, M., & Jong, P. J. (2014). Automatic and deliberate affective associations with sexual stimuli in women with lifelong veganism's before and after therapist‐aided exposure treatment. The Journal of Sexual Medicine, 11(3), 786-799.

Meston, C. M., Hull, E., Levin, R. J., & Sipski, M. (2004). Disorders of orgasm in women in women. The Journal of Sexual Medicine, 1(1), 66-8.

Nobre, P.J., & Pinto-Gouveia, J. (2006 a). Dysfunctional sexual beliefs as vulnerability factors to sexual dysfunction. J Sex Res, 43(1): 68-75.

Nobre, P.J., Pinto-Gouveia, J. (2006 b). Emotions during sexual activity: Differences between sexually functional and dysfunctional men and women. Arch Sex Behav, 35(4): 491-9.

Nobre, P.J., Pinto-Gouveia, J., & Gomes, F.A. (2006). Prevalence and Comorbidity of Sexual Dysfunctions in a Portuguese Clinical Sample. Journal of Sex & Marital Therapy, 32:173–182.

Nobre, P.J., & Pinto-Gouveia, J. (2008 p). Differences in automatic thoughts presented during sexual activity between sexually functional and dysfunctional men and women. Cogn Ther Res, 32(1): 37-49.

Palacios, S., Castano, R., & Grazziotin, A. (2009). Epidemiology of female sexual dysfunction. Maturities, 63:119-23.

Pereira, V.M., Arias-Carrión, O., Machado, S., Nardi, A. E., & Silva, A.C. (2013). Sex therapy for female sexual dysfunction. Int Arch Med, 6(1), 37.

Ponholzer, A., Roehlich, M., & Racz, U. (2005). Female sexual dysfunction in a healthy Austrian cohort: Prevalence & risk factors. EAU Update series, 47:366-75.

Rehm, L. (1977). A self-control model of depression. Behavior Therapy, 8,787-804.

Rellini, A.H., & Meston, C.M. (2011). Implicit and explicit cognitive sexual processes in survivors of childhood sexual abuse. J Sex Med, 8(11): 3098-107.

Rosen, R., Brown, C., Heiman, J., Leiblum, S., Meston, C., Shabsigh, R., & et al. (2000). The Female Sexual Function Index (FSFI): A multidimensional self-report instrument for the assessment of female sexual function. J Sex Marital Ther, 26(2): 191-208.

Sasanpour, M. (2013). The Effect of Sexual Cognitive Reconstruction Therapy on Sexual Problems of Couples. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 84,1448 – 1454.

Spence, J.T., Losoff, M., & Robbins, A.S. (1991). Sexually aggressive tactics in dating relationships: personality and attitudinal correlates. J Soc Clin Psychol, 10(3): 289-304.

Ter Kuile, M.M., Both, S., & Van Lankveld, J.J. (2010). Cognitive behavioral therapy for sexual dysfunctions in women. Psychiatric Clinics of North America, 33(3), 595-610.

Ter kuile, M.M., Vanlankveld, J., Groot, E., Melles, R., Neffs, J., & Zandbergen, M. (2007). Cognitive behavioral therapy for women with lifelong vaginismus: process and prognosis factors. Behavioral Research and therapy, 45(2), 359-73.

Ter Kuile, M.M., Melles, R., De Groot, H.E., Tuijnman-Raasveld, C.C., & Van Lankveld, J. J. (2013). Therapist-aided exposure for women with lifelong vaginismus: A randomized waiting-list control trial of efficacy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 81, 1127–1136.

Tunku, N., & Taayah, T.Z. (2018). Sexual Dysfunction and Disability. Braddom's Rehabilitation Care: A Clinical Handbook, Pages 150-156.e11.

Van Lankveld, J.J., ter Kuile, M.M., De Groot, H.E., Mellis, R., Nefs, J., & Zandbergen, M. (2006). Cognitive-behavioral therapy for women with lifelong vaginismus: a randomized waiting-list controlled trial of efficacy. J Consult Clin Psychol Feb, 74(1):168-78.

Walkley, G. (2005). Sexual Dysfunction. Journal of Current Obstetrics & Gynaecology, 15: 38–45.

Whestheimer, R., & Lopater, S. (2005). Human Sexuality: A Psychology Perspective. (2th ed) Philadelplia: Lippincott Williams & Wilkins.