اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سبک‌های ارتباطی و رضایت زناشویی زوجین

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

مقاله 4، دوره 10، شماره 37، شهریور 1398، صفحه 59-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا صاحب کشاف¹؛ عبدالحسن فرهنگی^{* 2}

¹کارشناس ارشد روانشناسی عمومی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن

²هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی و احد تنکابن

چکیده

هدف˸ پژوهش حاضر تعیین اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سبک‌های ارتباطی و رضایت زناشویی زوجین بود. روش˸ در این مطالعه روش پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش شامل تمامی زوجین (۱۱۶ نفر) مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره و کلینیک‌های خدمات روان‌شناختی شهرستان بندرانزلی در سال ۱۳۹۷ بود. ابتدا از میان فهرست مراکز مشاوره و کلینیک‌های خدمات روان‌شناختی به‌طور تصادفی سه مرکز انتخاب شد. از میان زوجین متقاضی دریافت خدمات روان‌شناختی، ۶۲ نفر ملاک‌های ورود طرح پژوهشی را دارا بودند که به‌صورت تصادفی و به‌قیدقرعه ۳۲ نفر (۱۶ زوج) انتخاب و مجدداً به شیوه تصادفی ساده، زوجین در دو گروه ۱۶ نفره (۸ زوج) آزمایش و کنترل گمارده شدند. آزمودنی­های هر دو گروه پرسشنامه الگوهای ارتباطی (CPQ) کریستنس و سولاوای (۱۹۸۴) و پرسشنامه­ رضایت زناشویی انریچ (۱۹۸۹) را در مرحله پیش‌آزمون و پس­آزمون پاسخ دادند. گروه آزمایش طی ۸ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای برنامه آموزش گروهی ذهن آگاهی را دریافت کرد، ولی گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. برای تحلیل داده­ها از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری و یک‌راهه استفاده شد. یافته‌ها نتایج نشان داد که شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی تأثیر مثبتی بر سبک‌های ارتباطی و رضایت زناشویی زوجین دارد. بر اساس یافته‌های این پژوهش می‌توان چنین نتیجه‌گیری نمود که آموزش ذهن آگاهی به زوجین موجب ایجاد سبک‌های ارتباطی موثروافزایش رضایت زناشویی می‌شود. زیرا فرد از طریق توجه به زمان حال و مشاهده‌ی غیر قضاوتی محتوای درونی خود به‌نوعی تمرکززدایی دست می‌یابد که موجب می‌شود زمینه‌ی تداعی گری از بین برود. ذهن آگاهی روش مؤثر و قویی برای خاموش کردن فشارهای واقعی و فشارهای ذهنی فرد از طریق ایجاد مدیریت ذهن است. نتیجه گیری˸ بنابراین پیشنهاد می‌گردد برای پیشگیری از بروز مشکلات و همچنین حل ‌و فصل مشکلات زوجین و دستیابی به ازدواج موفق روش ذهن آگاهی در مراحل مختلف ازدواج به‌عنوان مشاوره ازدواج به زوجین آموزش داده شود.

کلیدواژه‌ها

ذهن آگاهی؛ سبک‌های ارتباطی؛ رضایت زناشویی؛ زوجین

مراجع

آقایوسفی، ع.، شقاقی، ف.، دهستانی، م.، برقی ایرانی، ز.(1391). ارتباط کیفیت زندگی و سرمایه‌های روان شناختی با ادراک بیماری در میان مبتلایان به بیماری ام اس. مجله روان شناسی سلامت، 1(1): 41-29.

بهرامخانی، م.، جان بزرگی، م.، علی پور، ا.(1391). اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ درﻣﺎﻧﮕﺮی ﭼﻨﺪ وﺟﻬﻲ ﻻزاروس ﺑﺮ ارﺗﻘﺎء ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺑﻴﻤﺎران اس ام. مجله روان شناسی بالینی، 4(1): 12-1.

تبریزی، ن.، اعتمادی فر، م.، شریف، ا.، میراحمدی، ر.(1391). ام اس، تهران: انتشارات قائد.

رییسیان، ا.، گلزاری، م.، برجعی، ا.(1390). اثربخشی امیددرمانی بر کاهش میزان افسردگی و پیشگیری از عود در زنان درمان جوی وابسته به مواد مخدر. اعتیادپژوهشی، 5(17): 40-21.

سادوک، ب.، سادوک، و. (1392).خلاصه روانپزشکی: علوم رفتاری- روانپزشکی بالینی(جلد اول)، ترجمه نصرت الله پورافکاری. تهران: انتشارات شهراب.(تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2012).

عبدخدایی، ز.، شهیدی، ش.، مظاهری، م.ع.، پناغی، ل.، نجاتی، و.(1396). راه­کارهای روانشناختی رویارویی با بیماری در مبتلایان به مولتیپل اسکلروزیس: بررسی پدیدارشناسانه. فصلنامه روان شناسی سلامت، 6(4)، 31-7.

عجم، ع.، فرزانفر، ج.، شکوهی فرد، ح.(1393). بررسی نقش شفقت خود در سلامت عمومی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. نشریه آموزش پرستاری، 5(5): 17-9.

فرخی، ا.، سبزی، ن.(1394). شادکامی و ادراک الگوهای ارتباطی خانواده: نقش واسطه ای سرمایه روان شناختی، روان شناسی تحولی، 11(43): 324-313.

فروهر، م.، هویدا، ر.، جمشیدیان، ع.(1390). تبیین رابطه سرمایه روان شناختی و کارآفرینی سازمانی اعضای هیئت علمی دانشگاه، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 8(2): 83-100.

کرد، ب.(1395). پیش‌بینی بهزیستی ذهنی دانشجویان پرستاری بر اساس ذهن آگاهی و شفقت ورزی به خود. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 16(34): 273-282.

مشتاق عشق، ز.، نقوی، ب.، رشوند، ف.، علوی مجد، ح.، بنادرخشان، ه.(1389). بررسی تاثیر خنده درمانی بر خستگی و افسردگی بیماران مبتلا به ام اس مراجعه کننده به انجمن ام اس ایران. نشریه دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی، 20(70): 11-7.

Albertson, E.R., Neff, K.D., Dill-Shackleford, K.E.(2015). Self-compassion and body dissatisfaction in women: A randomized controlled trial of a brief meditation intervention. Mindfulness, 6(3):444-454.

Avey, J.B., Luthans, F., Smith, R.M., Palmer, N.F. (2010). Impact of positive psychological capital on employee well-being over time. Journal of Occupational Health Psychology, 15(1): 17–28.

Bent, S., Goleman, T. (2001). Emotional alchemy: How the mind can heal the heart. New York: Three Rivers Press.

Bluth, K., Eisenlohr-Moul, T.A.(2017). Response to a mindful self-compassion intervention in teens: A within-person association of mindfulness, self-compassion, and emotional well-being outcomes. Journal of Adolescence. 57: 108-118.

Chiaravalloti, N.D., Deluca, J. (2008). Cognitive impairment in multiple sclerosis, Neurology. 7: 1139-51.

Cole, K. (2002). Well-being, psychological capital, and unemployment. Journal of Health psychology, 33(3): 122-139.

Dennison, L., Moss-Moris, R., Chalder, T. (2009). A review of psychological correlates of adjustment in patients with multiple sclerosis. Clin Psychol Rev, 29: 141-153.

Elaine, B.C.J., Hollins, M.(2016). Exploration of a training programme for student therapists that employs Compassionate Mind Training (CMT) to develop compassion for self and others. The Arts in Psychotherapy, 22, 5-13.

Hollis-Walker, L., Colosimo, K.(2011). Mindfulness, self compassion, and happiness in non-meditators: A theoretical and empirical examination. Personal Individ Differ, 50(2):222-7.

Imel, ZE., Malterer, M.B., McKay, K.M., Wampold, B.E.(2008). A meta-analysis of psychotherapy and medication in unipolar depression and dysthymia. Journal of Affective Disorders, 110(3): 197-206.

Kemppainen, R.N.J., Johnson, M.O., Phillips, R.N., Sullivan, K.M., Corless, R.N., Reid, R.N., et al. (2013). A multinational study of self compassion and human immunodeficiency virus-related anxiety. International Nursing Review, 60: 477-486.

Koopman, W., Schweitzer, A. (1999). The journey to multiple sclerosis: a qualitative study. J Neurosci Nurs, 31(1): 17-26.

Kyeong, L.W.(2013). Self-compassion as a moderator of the relationship between academic burn-out and psychological health in Korean cyber university students. Personality and Individual Differences, 54(8): 899–902.

Maloni, H.(2018). Cognitive Impairment in Multiple Sclerosis. The Journal for Nurse Practitioners, 14(3), 172-177.

Mangano, C., Park, Y., Goel, R., Plotnick, G.D., Vogel, R.A. (2006). Impact of cinematic viewing on endothelial function. Heart, 92(2): 261-262.

McCabe, M.P.(2005). Mood and self-esteem of persons with multiple sclerosis following an exacerbation. J Psychosom Res, 59(3): 161-66.

Mitchell, A.J., Benito-León, J., González, J.M.M., Rivera-Navarro, J.(2005). Quality of life and its assessment in multiple sclerosis: integrating physical and psychological components of wellbeing. Lancet Neurol, 4(9): 556-66

Neff, K.D., Costigan, A.P.(2014). Self-compassion, wellbeing, and happiness. Psychol Austria, 3(2):114-7.

Neff, K.D., Kirkpatrick, K., Rude, S.S. (2007). Self-compassion and its link to adaptive psychological functioning. Journal of Research in Personality, 41: 139-154.

Ozakbas, S., Cagiran, I., Ormeci, B., Idiman, E.(2004). Correlations between multiple sclerosis functional composite, expanded disability status scale and health-related quality of life during and after treatment of relapses in patients with multiple sclerosis. J Neurol Sci, 218(1): 3-7.

Pace, T.D.,  Negi, L.T., Adame, D.D., Cole, S.P., Sivilli, T.I., Brown, T.D., Issa, M.J., Raison, C.L.(2009). Effect of Compassion Meditation on Neuroendocrine, Innate Immune and Behavioral Responses to Psychosocial Stress. Psychoneuroendocrinology, 34(1): 178-189.

Schulz, K.H., Gold, S.M., Witte, J., Bartsch, K., Lang, U.E,. Hellweg, R., et al.(2004). Impact of aerobic training on immune-endocrine parameters, neurotrophic factors, quality of life and coordinative function in multiple sclerosis. J Neurol Sci, 225(1): 11-18.

Smeets, E., Neff, K., Alberts, H., Peters, M.(2014). Meeting suffering with kindness: effects of a brief selfcompassion intervention for female college students. J Clin Psychol, 70(9):794-807.

Soysa, C.K., Wilcomb, C.J.(2015). Mindfulness, Self-compassion, Self-efficacy, and Genders Predictors of Depression, Anxiety, Stress, and Well-being. Mindfulness, 6(2): 217-226.

Strober, L.B., Arnett, P.A. (2005). An examination of four models predicting fatigue in multiple sclerosis. Arch Clin Neuropsychology, 20(5): 631-46.

Tanenbaum, M.L., Adams, R.N., Gonzalez, J.S., Hanes, S.J., Hood, K.K.(2017). Adapting and validating a measure of diabetes-specific self-compassion. Journal of Diabetes and its Complications. 33(10): 1540-1541.

Terry, M.L., Leary, M.R., Mehta, S.(2013). Self-compassion as a buffer against homesickness, depression, and dissatisfaction in the transition to college. Self Identity, 12(3):278-90

Tirch, D.(2012). The compassionate-mind approach to overcoming anxiety: Using the compassion focused therapy (CFT) to treat worry, panic, and fear. American institute for cognitive therapy, 38: 6-29.

Wang, X., Chen, Z., Poon, K., Teng, F., Jin, S.(2017). Self-compassion decreases acceptance of own immoral behaviors. Personality and Individual Differences, 106: 329-333.

Wren, A., Somers, J., Melissa, A.W., Goetz, M.C., Leary, M.R., Fras, A.M., et al.(2012). Self compassion in patients with persistent musculoskeletal pain: Relationship of self-compassion to adjustment to persistent. Journal of Pain Symptom Management, 43: 759-770.

Yarnell, L.M., Neff, K.D.(2013). Self-compassion, interpersonal conflict resolutions, and well-being. Self and Identity, 12(2):146-59.