اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر کفایت اجتماعی و سرسختی سلامت در زنان دچار نشخوار فکری

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

مقاله 6، دوره 10، شماره 37، شهریور 1398، صفحه 87-99   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد درخشانفر^{* 1}؛ ناهید بابائی امیری²

¹گروه روانشناسی و علوم تربیتی،روانشناسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار،گرمسار،ایران

²استادیار روانشناسی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف: هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر کفایت اجتماعی و سرسختی سلامت در زنان دچار نشخوار فکری بود. روش: پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه‌های آزمایش و کنترل بود. جامعه آماری شامل همه زنان دچار نشخوار فکری مراجعه کننده به مراکز و کلینیک‌های مشاوره شهر تهران در سال 1396 بودند. از میان آنان 30 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به روش تصادفی در دو گروه مساوی (هر گروه 15 نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش 12 جلسه 90 دقیقه ای با روش آموزش تاب‌آوری آموزش دید و گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. هر دو گروه پرسشنامه‌های کفایت اجتماعی (فلنر و همکاران، 1990) و سرسختی سلامت (گیبهارت و همکاران، 2001) را در مراحل پیش آزمون و پس آزمون تکمیل کردند. داده‌ها با روش‌های تحلیل کوواریانس چندمتغیری و کوواریانس تک متغیری تحلیل شدند. یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد بین گروه‌های آزمایش و کنترل در هر دو متغیر کفایت اجتماعی و سرسختی سلامت تفاوت معناداری وجود داشت. به عبارت دیگر آموزش تاب‌آوری به طور معناداری باعث افزایش کفایت اجتماعی و سرسختی سلامت زنان دچار نشخوار فکری شد (05/0≥p). نتیجه گیری: با توجه به یافته‌های این پژوهش پیشنهاد می‌شود مشاوران و درمانگران برای بهبود کفایت اجتماعی و سرسختی سلامت از آموزش تاب‌آوری استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها

آموزش تاب‌آوری؛ کفایت اجتماعی؛ سرسختی سلامت؛ نشخوار فکری

مراجع

احمدی، رضا و شریفی درآمدی، پرویز. (1393). بررسی اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر سلامت روان افراد دچار سوء مصرف مواد در کانون توسکای شهر تهران. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 16(3): 18-1.

افروز، غلامعلی؛ قاسم زاده، سوگند؛ تازیکی، طیبه و دلگشاد، ئاکو. (1393). اثربخشی آموزش مهارت‌های تنظیم خلق بر خودپنداره و کفایت اجتماعی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 3(3): 24-6.

بهزادپور، سمانه؛ مطهری، زهرا سادات؛ وکیلی، مریم و سهرابی، فرامز. (1394). تاثیر آموزش تاب‌آوری بر افزایش بهزیستی روانشناختی زنان نابارور. مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 23(5): 142-131.

تیموری، سعید؛ رمضانی، فرزانه و محجوب، نجمه. (1394). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کاهش نشخوار فکری و افسردگی زنان در حال ترک با متادون. مجله اعتیاد پژوهی، 9(34): 159-145.

جاهد مطلق، عذرا؛ یونسی، سیدجلال؛ ازخوش، منوچهر و فرضی، مرجان. (1394). اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر فشار روانی دانش آموزان دختر دبیرستانی ساکن خوابگاه. مجله روانشناسی مدرسه، 4(2): 21-7.

حسینی بهشتیان، سیدمحمد. (1395). اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر راهبردهای تنظیم هیجان و رضایت از زندگی زنان سرپرست خانوار. مجله جامعه پژوهی فرهنگی، 7(3): 50-25.

حیدریان، آرزو؛ زهراکار، کیانوش و محسن زاده، فرشاد. (1395). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر میزان تاب‌آوری و کاهش نشخوار فکری بیماران زن مبتلا به سرطان پستان: کارآزمایی تصادفی شده. مجله بیماری‌های پستان ایران، 9(2): 52-45.

خدابخشی کولایی، آناهیتا؛ فلسفی نژاد، محمدرضا و نویدیان، علی. (1395). اثربخشی آموزش تاب‌آوری در برابر استرس بر بهزیستی روانی بیماران مبتلا به دیابت نوع دو. فصلنامه پرستاری دیابت، 4(3): 40-30.

دلاور، علی (1387). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: انتشارات رشد.

شجاعی، ستاره؛ به پژوه، احمد؛ شکوهی یکتا، محسن و غباری بناب، باقر. (1392). اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر سلامت روانی خواهران و برادران کودکان با نشانگان داون. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 11(5): 447-436.

شیخ زاده قولنجی، فرشته؛ ترخان، مرتضی؛ گلچین، ندا و زارع، حسین. (1394). اثربخشی آموزش تاب‌آوری گروهی بر مولفه‌های سلامت عمومی دانش آموزان دختر دبیرستانی. فصلنامه مطالعات روانشناختی، 40(4): 71-53.

صادقی، مسعود؛ سپهوندی، محمدعلی و رضایی فر، نسرین. (1395). تاثیر آموزش تاب‌آوری خانواده بر سلامت روانی مادران دارای فرزند کم توان ذهنی. نشریه مشاوره و روان درمانی خانواده، 6(1): 78-57.

غلامی، جمیله و سهرابی، نادره. (1394). مطالعه تحولی حل مساله اجتماعی و نشخوار فکری در زنان. مجله زن و جامعه، 6(3): 78-59.

غلامی، سمیه و واحدی، شهرام. (1394). اثربخشی آموزش برنامه تاب‌آوری پن بر تنظیم شناختی هیجان افراد افسرده. مجله پزشکی ارومیه، 26(12): 1027-1019.

غلامی، مهدی. (1395). مقایسه اثربخشی راهبردهای ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس و مهارت‌های مقابله مذهبی معنوی بر اضطراب مرگ، سرسختی سلامت، شکایات جسمانی و فشار خون در سالمندان مبتلا به فشار خون بالا. پایان نامه دکتری روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.

قاضی، منیژه. (1394). بررسی اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر امید بر سرسختی سلامت نوجوانان تالاسمی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه تهران.

منصوری، احمد. (1388). بررسی مقایسه ای نگران، وسواس فکری و نشخوار فکری در افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، افسردگی و افراد هنجار. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه تبریز.

Arbuthnott, E., Lewis, P., & Bailey, N. (2015). Rumination and emotions in no suicidal self-injury and eating disorder behaviors: a preliminary test of the emotional cascade model. Journal of Clinical Psychology, 71(1): 62–71.

Bahamin, G. H., Taheri, F., Moghaddas, A. R., Sohrabi, F., & Dortaj, F. (2012). The effects of hardiness training on suicide ideation, quality of life and plasma levels of lipoprotein in patients with depressive disorder. Social Behavior Science, 46: 4236-4243.

Brooks, M. V. (2008). Health-related hardiness in individuals with chronic illnesses. Clinical Nursing Research, 17(2): 98-117.

Cheung, C. K., & Lee, T. Y. (2010). Improving social competence through character education. Evaluation and Program Planning, 33(3): 255-263.

Conner, K. M., & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Journal of Depression and Anexiety, 18: 76-82.

Dent, M. (2009). Real kids in an unreal world: building resilience and self-esteem in today's children, Murwillumbah, Pennington Publications, N.S.W.

Felner, R. D., Lease, A. M., & Philips, R. C. (1990). Social competence and the language of adequacy as a subject matter for psychology: a quadripartite travel framework. In T. P. Gullotta. G. R. Adams, & R Montemayor (Eds), The Development of Social Competence (pp. 254-264). Beverly -Hills: Sage. learning disabilities: a qualitative analysis of a 20-year longitudinal study. Learning Disable Research Practice, 18: 222–236.

Gebhardet, W. A., VanderDoef, M. P., & Paul, L. B. (2001). The revised health hardiness inventory (RHHI-24): psychometric properties and relationship with self-reported health and health behavior in two Dutch samples. Health Education Research, 16(5):579-592.

Giorgio, J. M., Sanflippo, J., Kleiman, E., Reilly, D., Bender, R. E., & et al. (2010). An experiential avoidance conceptualization of depressive rumination: three tests of the model. Behavior Research and Therapy ,48: 1021-1031.

Henderson, N., & Milstein, M. M. (2003). Resiliency in schools: making it happen for students and educators. Corwin Press Inc.

Johnson, J. R., Emmons, H. C., Rivard, R. L., Griffin, K. H., & Dusek, J. A. (2015). Resilience training: a pilot study of a mindfulness-based program with depressed healthcare professionals. The Journal of Science and Healing, 11(6): 433-444.

Kim, E., Guo, Y., Koh, C., & Cain, K. C. (2010). Korean immigrant discipline and children’s social competence and behavior problems. Journal of Pediatric Nursing, 25(6): 490-499.

Kocak, C., & Onen, A. (2014). The analysis on interpersonal relationship dimensions of secondary school students according to their ruminative thinking skills. Social and Behavioral Sciences, 143: 784–787.

Lanciano, T., Curci, A., & Zatton, E. (2012). Why do some people ruminate more or less than others? the role of Emotional Intelligence ability. Europe’s Journal of Psychology, 265-284.

Loprinzi, C. E., Prasad, K., Schroeder, D. R., & Sood, A. (2011). Stress management and resilience training (SMART) program to decrease stress and enhance resilience among breast cancer survivors: a pilot randomized clinical trial. Clinical Breast Cancer, 11(6): 364-368.

Maravic, M. C., Milet, R., Beck, J. C., & Hidalgo, J. A. (2011). The effect of systemic resilience training on stress and violence among shelter staff and unaccompanied migrant youth. Comprehensive Psychiatry, 52(6): 10-11.

Maravic, M. C., Milet, R., Beck, J. C., & Hidalgo, J. A. (2011). The effect of systemic resilience training on stress and violence among shelter staff and unaccompanied migrant youth. Comprehensive Psychiatry, 52(6): 10-11.

Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: resilience processes in development. American Psychology, 56: 227-238.

Moilanen, K. L., & Manuel, M. L. (2017). Parenting, self-regulation and social competence with peers and romantic partners. Journal of Applied Developmental Psychology, 49: 46-54.

Monti, J. D., Rudolph, K. D., & Miernicki, M. E. (2017). Rumination about social stress mediates the association between peer victimization and depressive symptoms during middle childhood. Journal of Applied Developmental Psychology, 48: 25-32.

Nolen-Hoeksema, S., & Morrow, J. (1993). Effects of rumination and distraction on naturally occurring depressed mood. Cognition and Emotion, 7: 561-570.

Peng, L., Li, M., Zuo, X., Miao, Y., Chen, L., & et al. (2014). Application of the Pennsylvania resilience training program on medical students. Personality and Individual Differences, 61-62: 47-51.

Pollock, S. E. (1989). The hardiness characteristic: a motivation factor in adaption. Advanced in Nursing Sience, 11(2): 53-62.

Rose, R. D., Buckey, J., Zbozinek, T. D., Motivala, S. J., Glenn, D. E., & et al. (2013). A randomized controlled trial of a self-guided, multimedia, stress management and resilience training program. Behaviour Research and Therapy, 51(2): 106-112.

Saurin, T. A., Wachs, P., Righi, A. W., & Henriqson, E. (2014). The design of scenario-based training from the resilience engineering perspective: A study with grid electricians. Accident Analysis & Prevention, 68: 30-41.

Sheard, M., & Golby, J. (2007). Hardiness and undergraduate academic study: The moderating role of commitment. Personality and Individual Difference, 35: 579-588.

Stahl, J. E., Dossett, M. L., LaJoie, A. S., Denninger, J. W., Mehta, D. H., & et al. (2017). Relaxation response and resiliency training and its effect on healthcare resource utilization. PLOS ONE, 12(2): e0172874.

Sundin, E. C., Shonin, E., Van Gordon, W., & Horgan, L. (2011). Mindfulness meditation, psychological wellbeing and resilience to stress: development and pilot study of the newly designed meditation based awareness training. European Psychiatry, 26(1): 13-31.

Westling, E., Andrews, J. A., & Peterson, M. (2012). Gender differences in pubertal timing, social competence, and cigarette use: a test of the early maturation hypothesis. The Journal of adolescent health: official publication of the Society for Adolescent Medicine, 51(2): 150-155.

Wolff, S. (1995). The concept of resilience. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 29: 565-574.

Zhang, X. (2013). Bidirectional longitudinal relations between father–child relationships and Chinese children’s social competence during early childhood. Early Childhood Research Quarterly, 28(1): 83-93.