مقایسه فیتوشیمیایی اسانس در اکوتیپ‌های مختلف گیاه دارویی Teucrium polium subsp. polium در استان فارس

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

مقاله 1، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1398، صفحه 1-14   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

وحید روشن^{* 1}؛ فرانه زارعیان²؛ عاطفه بهمن زادگان جهرمی³؛ احمد حاتمی⁴

¹هیئت علمی بخش منابع طبیعی- مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس- سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی

²کارشناس ارشد شیمی تجزیه، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

³کارشناس ارشد فیتوشیمی، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

⁴کارشناس ارشد گیاه شناسی، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

چکیده

مریم نخودی گیاهی است بومی ایران که در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. پژوهشی به منظور مقایسه کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس Teucrium polium subsp. Polium در هفت منطقه مختلف استان فارس با محدوده ارتفاعی 800 تا 2500 به اجرادرآمد. سرشاخه های گلدار و هوایی نمونه ها بعد از خشک شدن، به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) اسانس گیری و سپس ترکیبات اسانس با دستگاه‌های GC وMS/GC شناسایی شدند. نتایج نشان داد مهمترین ترکیبات اسانس در رویشگاههای مختلف متغیر بوده و به ترتیب در این هفت منطقه عبارتند از: ژرماکرن-دی (7/6 – 6/22 دررصد)، بی-‌سیکلوژرماکرن (4/4 – 1/15 درصد)،آلفا-پینن(8/0 – 6/16 درصد)، بتا-پینن (8/0 – 2/9 درصد)، میریسن (7/1 – 5/9 درصد) وای-کاریوفیلن (2/4 – 9/13 درصد). مقایسه ترکیبات عمده اسانس هانشان داد که اکوتیپ هایی که از مناطقی با ارتفاع بالاتر جمع آوری شده بودند، نسبت سزکوئی ترپن های اسانس بیشتر از مونوترپن های آن بود. ‌نتایج حاصل از آنالیز داده های مربوط به ترکیبات اصلی اسانس، با نرم افزار Minitab به تشخیص 3 گروه متمایز منجر شد که نشان دهنده‌ وجود تنوع فیتوشیمیایی درون گونه‌ای در این گیاه است. .

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ اکوتیپ؛ ژرماکرین-دی؛ فارس؛ مریم نخودی

اصل مقاله

 

 

فصلنامه اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی، شماره پیاپی 27، سال هفتم، شماره 3، پاییز 1398

 

مقایسه فیتوشیمیایی اسانس در اکوتیپ‌های مختلف  گیاه دارویی

 Teucrium polium subsp. poliumدر استان فارس

 

وحید روشن^1*، فرانه زارعیان²، عاطفه بهمن زادگان³، احمد حاتمی⁴

¹استادیار، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع‌طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران 

²کارشناس‌ارشد، گروه شیمی تجزیه، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

³کارشناس‌ارشد، گروه فیتوشیمی، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

⁴کارشناس‌ارشد، گیاه‌شناسی، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

 

تاریخ دریافت: 04/04/1397   تاریخ پذیرش: 05/03/1398

 

چکیده[1]

مریم نخودی Teucrium polium subsp. Polium گیاهی است بومی ایران که در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پژوهشی به‌منظور مقایسه کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس در هفت منطقه مختلف استان فارس با محدوده ارتفاعی 800 تا 2500 به اجرا درآمد. سرشاخه‌های گلدار و هوایی نمونه‌ها بعد از خشک شدن، به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) اسانس گیری و سپس ترکیبات اسانس با دستگاه­های GC وMS/GC شناسایی شدند. نتایج نشان داد مهمترین ترکیبات اسانس در رویشگاه‌های مختلف متغیر بوده و به ترتیب در این هفت منطقه عبارتند از: ژرماکرن-دی (7/6– 6/22 دررصد)، بی-سیکلوژرماکرن (4/4 –1/15 درصد)، آلفا-پینن(8/0– 6/16 درصد)، بتا-پینن (8/0–2/9 درصد)، میریسن (7/1–5/9 درصد) وای-کاریوفیلن (2/4–9/13 درصد). مقایسه ترکیبات عمده اسانس‌ها نشان داد که اکوتیپ‌هایی که از مناطقی با ارتفاع بالاتر جمع آوری شده بودند، نسبت سزکوئی‌ترپن‌های اسانس بیشتر از مونوترپن‌های آن بود. ‌نتایج حاصل از آنالیز داده‌های مربوط به ترکیبات اصلی اسانس، با نرم‌افزار Minitab به تشخیص 3 گروه متمایز منجر شد که نشان دهنده­ وجود تنوع فیتوشیمیایی درون گونه­ای در این گیاه است.

 

واژه­های کلیدی:­اسانس، اکوتیپ، ژرماکرین-دی، فارس، مریم نخودی

 

 

 

 

 

 

مقدمه

جنس مریم نخودی یا کلپوره با نام علمی .Teucrium Polium Boiss از تیره نعنا می­باشد. این جنس دارای 200 گونه بوده که12 گونه آن در ایران موجود است (Mozaffarian, 1996). برای این گونه دو واریته به نام‌های T. polium var. gnaphalodes Benth.  و T. polium var. tonsum Stapf مشخص شده است (Rechinger,1982). گونه T. polium دارای پراکندگی وسیعی در کشور بوده و تقریبا در تمام مناطق ایران می­روید. از نظر شکل برگ و کرک بسیار متنوع است و تفکیک واریته­های آن بسیار مشکل و عمدتاً هم­پوشانی صفات مشاهده می­گردد (Jamzad, 2012). بیش از 2000سال است گونه­های مختلف Teucrium به‌عنوان گیاه دارویی شناخته شده است (Kazemizadeh et al., 2008). در طب سنتی این گیاه به‌عنوان مدر، معرق، مقوی، ضددرد، ضدتب و بی اشتهایی مورداستفاده قرارمی­گیرد. اما خواص دیگر آن نیز از جمله ضداسپاسم، ضد التهاب، ضد فشارخون، کاهش قند، ضدسرطانی، ضدمیکروبی وضداکسیدانی آن مورد تحقیق قرار گرفته است (Mahmoudiet al., 2015; Mahmoudi and Nosratpour, 2013; Mohammadpour Vashvaei, et al., 2015). از این گیاه تلخ برای رفع درد ناحیه قلب و کاهش فشارخون استفاده می‌گردد (Niazmand et al., 2011). در بررسی­های انجام شده روی گیاه کلپوره مشخص شده است که این گیاه حاوی مقادیری از گلیکوزید‌ها، تانن، ترپنوئید می­باشد که در خواص آنتی اکسیداتیو سلولی و التیام گوارشی این گیاه موثر است (Amraei et al., 2018; Nasser et al., 2017; Ardestani et al., 2008). در پژوهشی در منطقه بالکان مهمترین ترکیبات T. polium ssp. Capitatum ژرماکرن-دی، ترانس-کاریو­فیلن و بتا-پینن گزارش شد (Mitic et al., 2012). مهمترین ترکیبات در میوهT. polium  به‌ترتیب شامل آلفا-پینن، المول، بتا-پینن، کوبنول و لیمونن گزارش گردید (Sabzeghabaie and Asgarpanah, 2016). مقتدر (Moghtader, 2009) ترکیب عمده در اسانس کلپوره را آلفا-پینن، بتا-پینن، لینالول، کاریوفیلن اکساید و بتا کاریوفیلن گزارش کرد. در تحقیق دیگری که توسط صادقی و همکاران (Sadeghi et al., 2014) انجام شد، مهمترین ترکیبات T. polium در هشت ارتفاع شامل، آلفا-بیسابولول، بتا-بیسابولول، ترانس­-کاریوفیلن و کاریوفیلن اکساید بود. از آنجا که شرایط اکولوژیکی مانند ارتفاع، میزان بارندگی، دمای منطقه و سایر عوامل محیطی می­تواند روی مواد موثره گیاهان داروئی تاثیر گذار باشد، لذا پژوهشی به منظور بررسی ترکیبات اسانس اکوتیپ­های مختلف گیاه T. polium subsp. Polium در مناطق مختلف استان فارس انجام گردید. همچنین خوشه­بندی این اکوتیپ­ها براساس ترکیبات اصلی اسانس آن­ها صورت گرفت.

 

مواد و روش­ها

     اندام هوایی گیاه کلپوره (Teucrium polium subsp. Polium) درمرحله گلدهی (خرداد 95) از هفت منطقه استان فارس، شامل دراک، چشمه انجیر، آب موردی سروستان، قلات سروستان، میان­جنگل فسا، بوانات و فراشبند به ترتیب با ارتفاع 2500، 2125، 1832، 1692، 1750، 1750 و 800 متر از سطح دریا، جمع­آوری و نام علمی گیاه توسط گیاه شناس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس مورد تایید قرار گرفت. گیاه در محیط آزمایشگاه و در سایه خشک و توسط آسیاب برقی به ذرات کوچک تبدیل کرده و به روش تقطیر با آب (کلونجر) اسانس استخراج گردید. از سولفات سدیم خشک جهت رطوبت زدایی استفاده شد. اسانس برای تجزیه توسط دستگاه‌های GC و GC/MS در شرایط خنک و تاریک در یخچال نگهداری شد (British pharmacopoeia, 1988).

مشخصات دستگاه GC/MS: گاز کروماتوگراف Agilent-7890A، متصل شده به طیف سنجی جرمی با ستونHP-5MS به طول 30 متر، قطر 25/0 میلی‌متر و ضخامت لایه فاز ساکن 25/0 میکرون می‌باشد. برنامه ریزی حرارتی از 210-60 درجه سانتی‌گراد با افزایش دمای 3 درجه در دقیقه و سپس 240-210 درجه سانتی‌گراد با افزایش دمای 20 درجه در دقیقه و توقف به‌مدت 5/8 دقیقه در دمای نهایی، درجه حرارت محفظه تزریق و ترانسفرلاین 280 درجه سانتی‌گراد تنظیم شد. گاز هلیوم  با خلوص 999/99 و فشار 1 میلی‌لیتر در دقیقه به‌عنوان گاز حامل استفاده شد. انرژی یونیزاسیون 70 الکترون ولت و محدوه جرمی از 500-40 بوده است.

مشخصات دستگاه GC: دستگاه گاز کروماتوگراف Agilent مدل 7890A، ستون HP-5 به طول 30 متر، قطر 32/0 میلی‌متر و ضخامت لایه فاز ساکن 25/0 میکرون می‌باشد. برنامه ریزی حرارتی ستون از
210-60 درجه سانتی‌گراد با افزایش دمای 3 درجه در دقیقه و سپس 240-210 درجه سانتی‌گراد با افزایش دمای 20 درجه در دقیقه و توقف به‌مدت 5/8 دقیقه در دمای نهایی می‌باشد. نوع آشکارساز FID با دمای 280 درجه سانتی‌گراد و گاز ازت با فشار 1 میلی‌لیتر در دقیقه به‌عنوان گاز حامل می‌باشد. نسبت شکاف 1 به 100 می­باشد (Bahmanzadeganet al., 2017).

شناسایی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس: برای جداسازی و شناسایی ترکیب‌های اسانس از دستگاه  GC/MS و برای تعیین درصد اجزای آن از دستگاه GC استفاده شد. شناسایی با استفاده از پارامترهای مختلف از قبیل شاخص بازداری (RI)، طیف جرمی و مقایسه این مولفه‌ها با ترکیب‌های استاندارد و منابع و یا با اطلاعات موجود در کتابخانه و نرم‌افزار Chemstation انجام گرفت (Adams, 2007). 

 

تجزیه و تحلیل داده‌ها

به منظور بررسی تغییرات درون گونه ای (با استفاده از صفات کمی) از تحلیل خوشه ای با استفاده از فاصله اقلیدسی (Euclidian distance) ودرصد شباهت (Similarity level) به روش Ward  بر روی نمودار تحلیل خوشه‌ای (Cluster analysis) استفاده شد. میزان تغییرات، شباهت‌های بین گونه ای و ترکیبات اثرگذار بر تغییرات، توسط دو نمودار طرح نمره (Score plot) و طرح بارگیری (Loadin plot) بررسی شد. ترکیبات عمده هر جمعیت شناسایی شد و به نرم‌افزار Minitab V.14 انتقال یافت. جدول آنالیز داده‌ها و نمودارها به عنوان خروجی نرم افزار جهت تفسیر قرابت‌ها مورد استفاده قرار گرفت.

 

نتایج

آنالیز ترکیبات تجزیه اسانس مناطق مختلف نشان داد که تعدادی از ترکیب­ها فقط در یک یا چند منطقه و تعدادی نیزدر تمامی مناطق وجود داشتند. بطور کلی در منطقه دراک 46 ترکیب، آب موردی 50 ترکیب، چشمه انجیر 50 ترکیب، قلات سروستان 51 ترکیب، بوانات 49 ترکیب، میان­جنگل فسا 47 ترکیب و درمنطقه فراشبند 47 ترکیب شناسایی شدند. ترکیبات عمده در این هفت منطقه شامل آلفا-پینن، بتا-پینن، میریسن، لیمونن، ترانس­- کاریوفیلن، ژرماکرن-دی و بی­سیکلوژرماکرن بودند (جدول 1). ترکیبات اصلی منطقه آب موردی شامل ترانس­-کاریوفیلن 6/11 درصد، آلفا-پینن 9/9­ درصد، والریانول 9/9 درصد، ژرماکرن-­دی 7/6­ درصد (سزکویی­ترپن) و ترکیبات عمده منطقه قلات سروستان شامل آلفا-پینن (5/13 درصد)، ژرماکرن-دی (5/9­ درصد) و ترانس­-کاریوفیلن (9/0 درصد) بودند.

 

 

جدول 1: مقایسه ترکیب‌های شناسایی شده کلپوره در جمعیت‌های مورد مطالعه در استان فارس

ردیف	ترکیب	نمایه بازداری	در صد ترکیب
			آب موردی	فراشبند		بوانات	قلات سروستان	دراک	چشمه انجیر		میان جنگل فسا
1	a-Thujene	926	1/0	2/0		3/0	2/0	t	t		2/0
2	a-Pinene	936	9/9	1/14		6/16	5/13	1/10	8/0		1/7
3	Camphene	947	2/0	3/0		4/0	3/0	t	t		2/0
4	Sabinene	972	2/0	2/0		2/0	3/0	t	2/0		2/0
5	b-Pinene	978	9/5	3/7		9/8	2/9	5/4	8/0		6/4
6	Myrcene	993	9/5	2/7		5/9	4/7	4/5	7/1		6/5
7	a-Phellandrene	1002	t	t		t	t	t	t		t
8	d-3-Carene	1010	t	t		t	t	0	t		t
9	a-Terpinene	1017	t	t		t	t	0	t		t
10	p-Cymene	1025	t	1/0		t	t	t	t		1/0
11	Limonene	1029	5/5	0/7		2/8	9/6	2/4	8/1		3/5
12	1,8-Cineole	1030	t	t		1/0	t	t	t		t
13	(Z)-b-Ocimene	1035	3/0	4/0		4/0	4/0	2/0	1/0		4/0
14	(E)-b-Ocimene	1046	6/1	9/1		3/2	8/1	2/1	6/0		9/1
15	g-Terpinene	1056	t	t		1/0	t	t	t		1/0
16	cis-Sabinene hydrate	1070	0	0		0	0	0	t		t
17	Terpinolene	1087	2/0	3/0		3/0	3/0	1/0	t		4/0
18	Linalool	1098	1/0	2/0		3/0	4/0	t	3/0		1/0
19	n-Nonanal	1102	0	t		t	0	t	t		1/0
20	1-Octen-3-yl acetate	1110	2/0	3/0		1/0	1/0	1/0	3/0		1/0
21	a-Campholenal	1124	3/0	3/0		4/0	3/0	0	2/0		4/0
22	trans-Pinocarveol	1137	4/0	3/0		6/0	6/0	1/0	4/0		5/0
23	cis-Verbenol	1139	3/0	2/0		3/0	2/0	t	1/0		4/0
24	trans-Verbenol	1143	9/0	7/0		4/1	3/1	3/0	7/0		1/1
25	Pinocarvone	1160	3/0	2/0		4/0	5/0	1/0	2/0		3/0
26	Borneol	1164	3/0	t		4/0	3/0	1/0	t		4/0
27	Terpinen-4-ol	1175	t	t		1/0	t	t	t		2/0
28	a-Terpineol	1188	2/0	2/0		4/0	2/0	1/0	1/0		3/0
29	Myrtenal	1195	6/0	4/0		8/0	9/0	3/0	6/0		7/0
30	Verbenone	1207	1/0	2/0		2/0	2/0	t	t		3/0
31	trans-Carveol	1216	1/0	t		1/0	1/0	t	1/0		2/0
32	Nerol	1226	3/0	3/0		5/0	3/0	2/0	3/0		5/0
33	Neral	1238	0	2/0		0	0	0	0		0
34	Carvone	1241	1/0	1/0		1/0	1/0	t	6/0		2/0
35	Geraniol	1253	t	0		t	t	0	t		t
36	Geranial	1267	0	3/0		0	0	0	0		t
37	Bornyl acetate	1284	5/0	7/0		7/0	6/0	3/0	6/0		6/0
38	Thymol	1290	0	0		0	0	0	1/0		1/0
39	Carvacrol	1298	0	0		0	0	0	4/0		2/0
40	Undecanal	1304	0	t		0	0	0	0		0
41	d-Elemene	1335	7/0	2/2		4/1	7/0	8/2	3/1		6/1
42	Neryl acetate	1360	0	2/0		2/0	0	0	5/0		0
43	a-Copaene	1374	3/2	5/0		t	4/2	t	7/1		8/3
44	b-Bourbonene	1382	2/0	3/0		3/0	3/0	6/0	5/1		9/0
45	b-Elemene	1390	3/1	4/0		6/0	6/0	4/0	9/0		9/0
46	(E)-Caryophyllene	1421	0/11	2/4		0/8	9/8	9/13	6/10		9/9
47	b-Copaene	1430	0	3/0		2/0	0	0	3/0		3/0
48	g-Elemene	1432	9/1	2/1		5/0	6/0	8/0	7/0		8/0
49	a-Guaiene	1437	4/0	1/0		6/0	5/0	4/0	6/1		2/0
50	a-Humulene	1452	5/1	6/0		9/0	1/1	5/1	4/1		7/1
51	(E)-b-Farnesene	1456	6/1	0		6/0	4/0	4/1	5/0		0
52	Allo-Aromadendrene	1460	0	4/0		0	0	0	0		4/0
53	Germacrene D	1481	7/6	3/18		4/13	5/9	6/22	5/20		7/13
54	b-Selinene	1490	7/1	0		0	1/0	0	0		1/0
55	Valencene	1494	6/1	0		7/0	9/0	0	0		9/0
56	Bicyclogermacrene	1496	4/4	7/12		9/7	9/5	1/15	0/13		2/9
57	d-Guaiene	1507	0	0		8/0	0	0	9/1		2/0
58	(Z)-a-Bisabolene	1510	0	0		1/1	0	0	0/3		9/0
59	g-Cadinene	1512	0	3/0		0	0	0	0		0
60	7-epi-a-Selinene	1518	6/6	0		1/2	8/2	8/0	2/1		9/5
61	d-Cadinene	1522	3/1	2/1		4/0	4/1	8/0	1		4/2
62	(E)-g-Bisabolene	1541	0	0		0	0	0	3/1		0
63	Elemol	1549	6/1	2/0		t	2/0	1/0	1/0		1/0
64	Germacrene B	1556	4/3	7/1		6/0	0/1	9/0	6/1		2/1
65	(E)-Nerolidol	1564	0	0		0	0	3/0	5/3		0
66	Spathulenol	1576	2/1	3/4		7/2	0/2	1/4	7/10		9/6
67	Caryophyllene oxide	1581	3/1	7/0		1/1	3/1	1/2	4/3		2/2
68	Isolongifolan-7-a-ol	1617	0	0		0	3/2	0	0		0
69	epi-a-Cadinol	1642	0	7/0		0	0	0	0		7/0
70	b-Eudesmol	1649	0	8/2		2/0	1/1	9/1	9/0		0
71	a-Cadinol	1652	0	3/1		8/0	0	3/1	4/1		2/1
72	Valerianol	1655	9/9	0		0	1/3	0	0		0
73	7-epi-a-Eudesmol	1658	6/1	0		0	7/5	0	0		0
74	Elemol acetate	1676	1/3	0		0	3/0	0	0		0
75	14-hydroxy-a-Humulene	1714	0	0		0	0	0	8/0		0
76	n-Hexadecanoic acid	1962	0	0		0	0	0	8/0		0
77	epi-13-Manool	2055	0	0		0	0	0	4/0		0
78	Phytol	2114	0	0		0	0	0	3/0		0
	مجموع		8/99	4/99	2/99		5/99	1/99	8/97	4/98

 

 

ترکیبات عمده منطقه فراشبند آلفا-پینن (1/14 درصد)، بتا-پینن (3/7 درصد)، میرسین (2/7 درصد)، ژرماکرن-دی (3/18 درصد) و بی­سیکلو ژرماکرن (7/12 درصد) بودند. در منطقه بوانات ترکیبات عمده شامل آلفا-پینن (6/16 درصد)، بتا-پینن (9/8 درصد)، میرسین (5/9 درصد)، ژرماکرن-دی (4/13 درصد) و بی­سیکلو ژرماکرن (9/7 درصد) بودند. ترکیبات ژرماکرن-دی (6/22 درصد)، بی­سیکلوژرماکرن (1/15 درصد)، ترانس­-کاریوفیلن (9/13 درصد) و آلفا-پینن (1/10 درصد) از ترکیبات عمده منطقه دراک بودند. در حالیکه ترکیبات شاخص منطقه میان جنگل شامل ژرماکرن-دی (7/13 درصد)، ترانس­-کاریوفیلن(9/9 درصد) و آلفا-پنین (1/7 درصد) بودند و ترکیبات اصلی منطقه چشمه­انجیر شامل ژرماکرن­-دی (5/20 درصد)، بی­سیکلوژرماکرن (13 درصد)، ترانس­-کاریوفیلن (6/10 درصد) و اسپاتولنول (7/10 درصد) بودند (جدول 2).نتایج حاصل از آنالیز داده­های فیتوشیمیایی با نرم­افزار Minitab به تشخیص 3 گروه متمایز منجر شد که نشان دهنده­ وجود تنوع درون گونه­ای در این گونه گیاهی است. سه منطقه دراک، میان­جنگل فسا و چشمه انجیر در یک گروه قرار گرفتند. دو منطقه بوانات و فراشبند در یک گروه جداگانه و دو منطقه آب موردی و قلات نیز در گروه دیگری واقع شدند (شکل 1).

 

 

 

 

شکل1: کروماتوگرام اسانس کلپوره در مرحله گل دهی در منطقه آب موردی

 

 

 

شکل2: کروماتوگرام اسانس کلپوره در مرحله گلدهی فراشبند

 

شکل3: کروماتوگرام اسانس کلپوره در مرحله گلدهی در بوانات

 

 

شکل4: کروماتوگرام اسانس کلپوره در مرحله گلدهی در قلات

 

 

شکل5: کروماتوگرام اسانس کلپوره در مرحله گلدهی در دراک

 

 

شکل 6: کروماتوگرام اسانس کلپوره در مرحله گلدهی درچشمه انجیر

 

 

شکل7: کروماتوگرام اسانس کلپوره در مرحله گلدهی در میان جنگل

جدول 2: مقایسه درصد ترکیبات عمده در هفت جمعیت مورد بررسی کلپوره در استان فارس

مقدار اسانس (درصد)							ترکیبات اسانس
آب موردی	فراشبند	بوانات	قلات سروستان	دراک	چشمه انجیر	میان جنگل فسا
7/6	3/18	4/13	5/9	6/22	5/20	7/13	ژرماکرن دی
9/9	14	6/16	5/13	1/10	8/0	1/7	آلفا-پینن
4/4	7/12	9/7	5/9	1/15	13	2/9	بی سیکلو ژرماکرن دی
9/5	3/7	9/8	2/9	5/4	8/0	6/4	بتا-پینن
9/5	2/7	5/9	4/7	4/5	7/0	6/5	میرسین
11	2/4	8	9/8	9/13	6/10	9/9	ترانس- کاریوفیلن
9/9	0	0	0	1/3	0	0	والریانول
5/5	7	2/8	9/6	2/4	8/1	3/5	لیمونین
2/1	3/4	7/2	2	1/4	7/10	9/6	اسپاتولنول
6/6	7/0	1/1	3/1	1/2	4/3	2/2	کاریوفیلن اکساید

 

 

نمودار 1: خط برش روی کلاستر مناطق بر اساس شباهت 60 درصد ترکیبات عمده جمعیت‌ها ab، منطقه 1: چشمه انجیر;ac، منطقه 2: دراک;ah، منطقه 7: میان جنگل فسا ;ad، منطقه 3: فراشبند ;ae، منطقه 4: بوانات ;af، منطقه 5: آب موردی ;ag، منطقه 6: قلات سروستان

 

بحث

بر اساس جدول 2 بیشترین درصد ژرماکرن-دی و بی سیکلو ژرماکرن-دی در منطقه دراک (2500متر ارتفاع از سطح دریا) به‌ترتیب با 6/22 و 1/15 درصد و چشمه انجیر (2125 متر ارتفاع از سطح دریا) به‌ترتیب 5/20 و 13 درصدگزارش شد. در پژوهش‌های متعددی اثر شرایط اکولوژیک روی گیاهان داروئی مانند T.Polium (Baghizadeh et al., 2017; Abtahi and Bagherzadeh, 2014)، Salvia fruticosa  (Abd El-Wahab et al., 2015) و Origanum vulgare (Węglarz et al., 2006) بررسی شده است. تغییر نوع و درصد ترکیبات اصلی اسانس در اکوتیپ­های مختلف، در تحقیقات سایر محققان نیز گزارش شده است. در دو تحقیق جداگانه در بررسی تأثیر ارتفاع بر کمیت وکیفیت مواد مؤثره اسانس گیاه Thymus serpyllumو Rosmarinus officinalis نشان داده شد کیفیت وکمیت اسانس این گیاهان تأثیر­پذیر از شرایط اقلیمی نظیر اختلاف ارتفاع می­باشد (Mohammad nejad et al., 2006; Jamshidi et al., 2006).

بیشترین میزان آلفا و بتا- پینن در بوانات و قلات سروستان بترتیب با ارتفاع 1750 و 1692 متر مشاهده شد، ولی میزان این دو ترکیب در اکوتیپ چشمه انجیر کمتر از 1 درصد شناسایی گردید. در تحقیقی روی هفت ژنوتیپ گیاه کلپوره در استان کرمان، نشان داده شد که بیشترین ترکیبات اسانس در این جمعیت‌ها آلفا و بتا-پینن بودند، این نتایج با جمعیت‌های منطقه سروستان و قلات مطابقت دارد ((Baghizadeh et al., 2017. همچنین در کرواسی و اسپانیا، آلفا-پینن و بتا-پینن بیشترین میزان ترکیبات اسانس را درT.Polium  تشکیل می‌دادند (Cozzani et al., 2005; Ricci et al., 2005). در حالی  که در جمعبت‌های مختلف این گیاه در الجزایر، آلفا-کادینول بیشترین میزان ترکیبات اسانس را تشکیل می داد (Kabuchi et al., 2005). ترکیبات ژرماکرن-دی و بی سیکلو ژرماکرن-دی از گروه سزکوئی­ترپن­ها می­باشند در حالی که آلفا و بتا-پینن از گروه منوترپن­ها می‌باشد، به نظر می­رسد گیاهانی که از ارتفاعات بالاتر جمع آوری شده اند میزان سزکوئی­ترپن بیشتر دارند. مطابق این تحقیق، صادقی و همکاران (Sadeghi et al., 2014) در پژوهشی روی ترکیبات اسانس
T. polium در هشت ارتفاع نشان دادند که، میزان نسبت سزکوئی­ترپن­ها به مونوترپن­ها در ارتفاعات بالا بیشتر از ارتفاع پایین می­باشد. همچنین در مناطق با ارتفاع بالاتر میزان ترانس- کاریوفیلن و کاریوفیلن اکساید نیز بیشتر است (جدول 2)،. مشابه این نتایج، در بررسی اثر عوامل مختلف اکولوژیـــــکی بر کمیت و کیفیت ترکیبات اسانس، روی 10 جمعیت استان اصفهان، بیشترین ترکیبات اسانس در شش جمعیت بتا-کاریوفیلن بود، ولی دردو جمعیت دیگر بیشترین ترکیبات اسانس مانند منطقه بوانات و قلات سروستان، آلفا-پینن گزارش گردید. در دو جمعیت انارک و نطنز هم، ترانس- پینوکارول ترکیب اصلی اسانس را تشکیل می دادند (Abtahi and Bagherzadeh, 2014). لازم به ذکر است که منطقه دراک و چشمه انجیر با وجود اختلاف ارتفاع با سروستان از نظر دمایی و میزان بارندکی تفاوت چندانی ندارند زیرا منطقه قلات سروستان در جنوب استان است و این مناطق دارای میزان بارندگی 200میلی متر در سال هستند. با این ترتیب می­توان گفت که عامل ارتفاع در گیاه کلپوره تاثیر عمده­ای روی ترکیات اسانس دارد. در رابطه با نوع ترکیبات اصلی، صرف نظر از درصد آنها، در تمام جمعیت‌ها عمده ترین ترکیبات با نتایج بن اوتمن و همکاران (Ben Othman et al., 2017)، مقتدر (Moghtader, 2009)، اسماعیلی و امیری (Esmaili and Amiri, 2009) و میرزا (Mirza, 2001) که ترکیبات عمده  T. poliumرا آلفا-پینن، بتا-پینن و کاریوفیلن­اکساید گزارش کردند، مطابقت دارد. از طرفی میزان بالای ژرماکرن-دی و بی­سیکلو­ژرماکرن در تمام جمعیت­ها با نتایج اسماعیلی و امیری (Esmaili and Amiri, 2009) مطابفت دارد ولی بی‌سیکلو­ژرماکرن در نتایج میرزا (Mirza, 2001)  گزارش نشد. ترکیب والریانول فقط در اکوتیپ­های دراک (1/3 درصد) و آب­موردی (9/9 درصد) مشاهده شد. به نظر می­رسد این ترکیب تابع ارتفاع و دما نبوده که می­تواند سایر عوامل از جمله خود جمعیت و فاکتورهای خاکی تاثیر گذار باشد. در منطقه فراشبند مجموع میزان سزکوئی­ترپن­ها نزدیک به دو سوم منوترپن­ها می­باشد (جدول 2). این منطقه دارای آب و هوایی به نسبت گرمتر از سایر مناطق است ولی میزان بارندگی آن از سایر مناطق گقته شده بیشتر و دارای میانگین 300 میلی متر در سال است. با توجه به ارتفاع کم، میزان سزکوئی­ترپن بالای آن می­تواند تابع هوای گرم منطقه باشد.

منطقه قلات سروستان با ارتفاع 1692 متر در 70 کیلومتری جنوب شرق شیراز و منطقه آب موردی با ارتفاع 1832 متر در 80 کیلومتری جنوب شرق شیراز واقع شده است. این مناطق دارای آب و هوای معتدل خشک با اختلاف ارتفاع 140 متر نسبت به هم می‌باشند. عوامل اکولوژیکی مشابه باعث شد که این دو منطقه از نظر کموتایپ در کنار هم واقع شدند. به نظر می­رسد این دو منطقه از نظر جمعیت مشابه یا حتی یک جمعیت باشند که تغییرات اسانس در آنها ناشی از تغییر ارتفاع است. ارتفاع و آب و هوا دو فاکتور مهم محیطی در تعیین ترکیبات شیمیایی اسانس گیاهان دارویی می‌باشند. در گروه دوم بوانات با 47 ترکیب و فراشبند با 49 ترکیب قرار گرفتند. منطقه بوانات با ارتفاع 1750 متر در شمال استان فارس با آب و هوای سرد واقع شده است. در حالی که منطقه فراشبند با ارتفاع 800 متر در جنوب شرقی استان فارس واقع شده است. منطقه فراشبند دارای آب و هوای گرم می­باشد. با وجود فاکتورهای محیطی متفاوت، اکوتایپ این دو منطقه مشابه بودند.در گروه سوم، جمعیت میان جنگل و دراک در یک گروه و جمعیت چشمه انجیر زیر شاخه آن­ها قرارگرفت. گیاه کلپوره در منطقه دراک با آب و هوای سرد از ارتفاع 2500 متری و در منطقه میان­جنگل با آب و هوای گرم از ارتفاع 1750 متری جمع­آوری شد. این دو منطقه از نظر توپوگرافی750 متر اختلاف ارتفاع دارند، با این حال در کنار یکدیگر در یک گروه قرار گرفته‌اند. به نظر می­رسد فاکتورهای ژنتیکی این دوکموتایپ را با وجود شرایط اکولوژیکی متفاوت در کنار هم قرار داده است. منطقه چشمه انجیر (2125 متر) دارای آب و هوای معتدل است و از نظرتویوگرافی 375 متر اختلاف ارتفاع با دراک دارد. دو منطقه دراک و چشمه انجیر از نظر مسافت دارای 15-20 کیلومترفاصله هستند. مشخص است که با وجود شرایط اکولوژیکی نسبتاً مشابه، منطقه چشمه انجیر زیر شاخه دو جمعیت دراک و میان جنگل قرارگرفت. در مطالعه باقی‌زاده و همکاران (Baghizadeh et al., 2017) در دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای داده‌های فیتوشیمیایی گیاه
T.polium در استان کرمان، نمونه­های مورد نظردرسه گروه طبقه­بندی شدند. در تحقیقی که توسط دلیر (Dalir, 2011) روی جمعیت­های Thymus spp. صورت گرفت، براساس تجزیه خوشه­ای، صفات فیتوشیمیای 13 جمعیت­ در 2 گروه دسته­بندی شدند.

 

نتیجه‌گیری نهایی

این تحقیق نشان داد که در بعضی از مناطق ترکیبات سزکویی­ترپن عمده­ترین ترکیبات تشکیل‌دهنده اسانس گیاه کلپوره را تشکیل می­دادند. این مناطق یا در ارتفاع بالاتر بودند (دراک، چشمه انجیر) یا میزان بارندگی آنها بیشتر بود (فراشبند) ولی آب و هوای گرمتری داشتند. در جمعیت­های بوانات و قلات، مونوترپن‌ها ترکیبات شاخص بودند. همچنین این تحقیق نشان داد که در رابطه با کلپوره، شرایط خاص منطقه مانند ارتفاع و میزان بارندگی می­تواند اثرات دما را تحت تاثیر قرار دهد. زیرا با وجود دماهای نزدیک به هم اثر ارتفاع شاخص بودو فاکتور دما را تحت تاثیر قرار می­داد. شاید بتوان گفت که میزان و نوع تاثیر شرایط اکولوژی بسته به نوع گیاه متفاوت است. به این معنی که ممکن است گیاهی مثلاً تاثیرپذیری بیشتری از ارتفاع داشته باشد در حالی که برای گونه دیگر فاکتور دما تعیین کننده باشد.

 

سپاسگزاری

این مقاله از طرح پژوهشی به شماره ثبت 6212

مصوب موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور می‌باشد؛ بدینوسیله مراتب تشکر و قدردانی خود را از سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و ریاست محترم مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس به‌دلیل مساعدت در تأمین هزینه‌های آن اعلام می‌داریم.

 

 

References

1. Abd El-Wahab, M.A., Toaima, W.I.M. and Hamed, E.S. 2015. Effect of different planting locations in Egypt on Salvia fruticosa mill. Plants. Egyptian Journal of Desert Research, 65: 218-297.
2. Abtahi, S.M. and Bagherzadeh, K. 2014. Essential oil composition of Teucrium polium L. in different ecological conditions (Isfahan Province). Eco-Phytochemical Journal of Medical Plants, 2: 30-38.
3. Adams, R.P. 2007. Identification of essential oil components by gas chromatography / mass spectroscopy. Allured Publishing Corporation, Illinois, 1-804.
4. Amraei, M., Ghorbani, A., Seifinejad, Y., Mousavi, S.F., Mohamadpour, M. and Shirzadpour, E. 2018. The effect of hydroalcoholic extract of Teucrium polium L. on the inflammatory markers and lipid profile in hypercholesterolemic rats. Journal of Inflammation Research, 11: 265–272.
5. Ardestani, A., Yazdanparast, R. and Jamshidi, S. 2008. Therapeutic effects of Teucrium polium extract on oxidative stress in pancreas of streptozotocin-induced diabetic rats. Journal of Medicinal Food, 11: 525-532.
6. Awadh, N. A. A., Bhuwan, K., Chhetri, N., Dosoky, S., Shari, K., Al-Fahad, A.J.A., Wessjohann, L. and Setzer, W.N. 2017. Antimicrobial, Antioxidant, and Cytotoxic Activities of Ocimum forskolei and Teucrium yemense (Lamiaceae) Essential Oils Medicines (Basel), 4(2): 17-24.
7. Baghizadeh, A., Moghaddari, M. and Bakhshi-Khaniki, G.H. 2017. Investigation of genetic and phytochemical diversity of Teucrium Polium L. germplasm in Kerman province by RAPD molecular marker and GC/MS method. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 33)4): 673-681.
8. Bahmanzadegan, A., Rowshan, V. and Zareian, F. 2017. Chemical constituents of the essential oil, static headspace analysis of volatile compounds, polyphenolic content and antioxidative capacity of Trigonella elliptica Boiss. grown in Iran. Analytical Chemistry Letters, 7(2): 261-270.
9. Ben Othmen, M., Bel Hadj salah-Fatnass, K., Ncibi, S., Elaissi, A. and Zourgui, L. 2017. Antimicrobial activity of essential oil and aqueous and ethanol extracts of Teucrium polium L. subsp. gabesianum (L.H.) from Tunisia. Physiology and Molecular Biology of Plants, 23(3):723-729.
10. British pharmacopoeia. 1988 British pharmacopoeia. London: HMSO, 2: 137–138.
11. Cozzani, S., Muselli, A., Desjobert, J.M., Bernardini, A.F., Tomi, F. and Casanova, J. 2005. Chemical composition of Teucrium polium subsp. Capitatum (L.) from Crosia. Flavour and Fragrance Journal, 20(4): 436-441
12. Dalir, M. 2011. Evaluation of Genetic, Morphology and Chemical Diversity Thymusspp. Thesis for M.Sc., Payam Noor University of Tehran.
13. Esmaili, A. and Amiri, H.,2009. Survy on antimicrobial effect and identify compounds substance Teucriuom polium. Journal of Esfahan University Pure Science, 31: 15-22.
14. Jamshidi, A.H., Amin zadeh, M., Azarnivand, H. and Abedi, M. 2006. The Effect of Height on the Quality and Quantity of the Essence of (Thymus kotschyanus), (a case study in damavand area, tar lake basin). Journal of Medicinal plants, 2(18):17-22.
15. Jamzad, Z. 2012. Lamaiceae. In: Assadi, M., Maassoumi, A. and Mozaffarian, V. (eds). Flora of Iran. Vol. 76. Research Institute of Forests & Rangelands, Tehran (In Persian).
16. Kazemizadeh, Z., Habibi, Z. and Moradi, A. 2008. Chemical composition of the essential oils of two populations Teucrium hyrcanicum L. in two different localities. Journal of Medicinal Plants, 4(28):87-93.
17. Kabuche, Z., Boutaghane, N., Laggoune, S.,Kabuche, A., Aitkaki, Z. and Benlabed, K. 2005. Comparative antibacterial activity of five Lamiaceae essential oils from Algeria. InternationalJournal of aromatherapy, 15(3): 129-133.
18. Mahmoudi, R, Zare, P. and Nosratpour S. 2015. Application of Teucrium polium essential oil and lactobacillus casei in yoghurt. Journal of Essential Oil Bearing Plant. 18(2): 477-81.
19. Mahmoudi, R. and Nosratpour, S. 2013. Teucrium polium L. essential oil: phytochemiacl component and antioxidant properties. International food research Journal, 20(4):1697-1701.
20. Mirza, M. 2001. The quantitative and qualitative chemical composition of essential oil of Teucrium polium. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 10: 27-38.
21. Mitic, V., Jovanović, O., Stankov-Jovanović, V., Zlatkovic B. and Stojanovic, G. 2012. Analysis of the essential oil of Teucrium polium ssp. capitatum from the Balkan Peninsula. Natural Product Communications, 7(1): 83-6.
22. Mohammad-nejad, S.M., Moradi, H., Ghanbari, A. and Akbarzadeh, M. 2006. A Study on the Effect of Height on the Quality and Quantity of the Active Ingredients of the Essential Oil of (Rosmarinus officinalis L.) which is Cultivated in two areas of Ma-zandaran province. Quarterly journal of ecophytochemistry of medicinal plants, 1(2): 36-42.
23. Mohammadpour Vashvaei, R., Sepehri, Z., Jahantigh, M. and Javadian, F. 2015. Antimicrobial Activities of Teucrium Polium Against Salmonella Typhimurium. International Journal of Advanced Biological and Biomedical Research, 3(2): 149-152.
24. Moghtader, M. 2009. Chemical composition of the essential oil of Teucrium polium L. from Iran. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences, 5: 843–846.
25. Mozaffarian, V. 1996. A Dictionary of Iranian plant names. Farhang Moaser, Tehran, Iran.
26. Niazmand, S., Esparham, M., Hassannia, T. and Derakhshan, M. 2011. Cardiovascular effects of Teucrium polium L. extract in rabbit.Pharmacognosy Magazine, 7(27): 260-264.
27. Rechinger, K.H. 1982. Labiatae. In: Rechinger, K.H. (ed.) Flora Iranica, 150. 597pp. -Graz.
28. Ricci, D., Franternale, D., Giamperi, L.A., Bucchini, F., Epifano, H., Burini, G. and Curini, M. 2005. Chemical composition, antimicrobial and antioxidant activity of the essential oil of Teucrium marum (Lamiaceae). Journal of Ethnopharmacology, 98: 195-200.
29. Sabzeghabaie, A. and Asgarpanah, J. 2016. Essential oil composition of Teucrium polium L. fruits. Journal of Essential Oil Research, 28: 77-80.
30. Sadeghi, H., Jamalpoor, S. and Shirzadi, M.H. 2014. Variability in essential oil of Teucrium polium L. of different latitudinal populations. Industrial Crops and Products.  54: 130-134.
31. Węglarz, Z., Osińska, E., Geszprych, A. and Przyby, J. 2006. Intraspecific variability of wild marjoram (Origanum vulgare L.) naturally occurring in Poland. Revista Brasileira de Plantas Medicinais, 8: 23-26.

 

 

 

 

Eco-phytochemical Journal of Medicinal Plants, 7th Year, Volume Three, Autumn 2019

 

 

 

Comparison of phytochemicals of essential oils in ecotypes of

Teucrium polium subsp. polium in Fars province

 

Rowshan, V.^1*, Zareiyan, F.², Bahmanzadegan, A.³, Hatami, A.⁴

¹Assistant Professor, Dept. of Natural Resources, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Shiraz, Iran.

²M.Sc., Dept. of Natural Resources, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran.

³M.Sc., Dept. of Natural Resources, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran.

⁴M.Sc., Dept. of Natural Resources, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran.

 

Received: 2018-6-25   ;    Accepted:  2019-5-26

 

Abstract

Teucrium polium L. is a native plant of Iran that is used in traditional medicine. This study was designed to investigate the chemical composition of the essential oil in seven T. polium ecotypes with a range of 800 to 2500 altitudes in Fars province. To perform this study, the aerial parts of T. polium were collected in flowering stages and dried under laboratory conditions. Then, the essential oils were obtained by hydrodistillation method and analyzed by GC/MS. The results showed that the most important constituents of essential oils varied in different habitats and the main components were germacrene- D (22.6–6.7%), bicyclogermacrene (15.1–4.4%), α-pinene (16.6–0.8%), β-Pinene (9.2–0.8%), myrcene (9.5–1.7%) and (E)-Caryophylle (13.9– 4.2%). Comparison of the major constituents of the essential oils showed that the ecotypes collected from higher altitude areas had higher sesquiterpene than monoterpenes. Data analysis of the main constituents of the essential oils using Minitab software led to the identification of three distinct groups, indicating the existence of intra-species phytochemical diversity in this plant.

 

Keywords: Essential oil, Ecotype, Teucrium polium, Fars province.[2]

 

 

 

 

 

 

 

---

^*نویسنده مسئول: [e-mail]

*Corresponding author; [e-mail]

مراجع

References

1. Abd El-Wahab, M.A., Toaima, W.I.M. and Hamed, E.S. 2015. Effect of different planting locations in Egypt on Salvia fruticosa mill. Plants. Egyptian Journal of Desert Research, 65: 218-297.
2. Abtahi, S.M. and Bagherzadeh, K. 2014. Essential oil composition of Teucrium polium L. in different ecological conditions (Isfahan Province). Eco-Phytochemical Journal of Medical Plants, 2: 30-38.
3. Adams, R.P. 2007. Identification of essential oil components by gas chromatography / mass spectroscopy. Allured Publishing Corporation, Illinois, 1-804.
4. Amraei, M., Ghorbani, A., Seifinejad, Y., Mousavi, S.F., Mohamadpour, M. and Shirzadpour, E. 2018. The effect of hydroalcoholic extract of Teucrium polium L. on the inflammatory markers and lipid profile in hypercholesterolemic rats. Journal of Inflammation Research, 11: 265–272.
5. Ardestani, A., Yazdanparast, R. and Jamshidi, S. 2008. Therapeutic effects of Teucrium polium extract on oxidative stress in pancreas of streptozotocin-induced diabetic rats. Journal of Medicinal Food, 11: 525-532.
6. Awadh, N. A. A., Bhuwan, K., Chhetri, N., Dosoky, S., Shari, K., Al-Fahad, A.J.A., Wessjohann, L. and Setzer, W.N. 2017. Antimicrobial, Antioxidant, and Cytotoxic Activities of Ocimum forskolei and Teucrium yemense (Lamiaceae) Essential Oils Medicines (Basel), 4(2): 17-24.
7. Baghizadeh, A., Moghaddari, M. and Bakhshi-Khaniki, G.H. 2017. Investigation of genetic and phytochemical diversity of Teucrium Polium L. germplasm in Kerman province by RAPD molecular marker and GC/MS method. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 33)4): 673-681.
8. Bahmanzadegan, A., Rowshan, V. and Zareian, F. 2017. Chemical constituents of the essential oil, static headspace analysis of volatile compounds, polyphenolic content and antioxidative capacity of Trigonella elliptica Boiss. grown in Iran. Analytical Chemistry Letters, 7(2): 261-270.
9. Ben Othmen, M., Bel Hadj salah-Fatnass, K., Ncibi, S., Elaissi, A. and Zourgui, L. 2017. Antimicrobial activity of essential oil and aqueous and ethanol extracts of Teucrium polium L. subsp. gabesianum (L.H.) from Tunisia. Physiology and Molecular Biology of Plants, 23(3):723-729.
10. British pharmacopoeia. 1988 British pharmacopoeia. London: HMSO, 2: 137–138.
11. Cozzani, S., Muselli, A., Desjobert, J.M., Bernardini, A.F., Tomi, F. and Casanova, J. 2005. Chemical composition of Teucrium polium subsp. Capitatum (L.) from Crosia. Flavour and Fragrance Journal, 20(4): 436-441
12. Dalir, M. 2011. Evaluation of Genetic, Morphology and Chemical Diversity Thymusspp. Thesis for M.Sc., Payam Noor University of Tehran.
13. Esmaili, A. and Amiri, H.,2009. Survy on antimicrobial effect and identify compounds substance Teucriuom polium. Journal of Esfahan University Pure Science, 31: 15-22.
14. Jamshidi, A.H., Amin zadeh, M., Azarnivand, H. and Abedi, M. 2006. The Effect of Height on the Quality and Quantity of the Essence of (Thymus kotschyanus), (a case study in damavand area, tar lake basin). Journal of Medicinal plants, 2(18):17-22.
15. Jamzad, Z. 2012. Lamaiceae. In: Assadi, M., Maassoumi, A. and Mozaffarian, V. (eds). Flora of Iran. Vol. 76. Research Institute of Forests & Rangelands, Tehran (In Persian).
16. Kazemizadeh, Z., Habibi, Z. and Moradi, A. 2008. Chemical composition of the essential oils of two populations Teucrium hyrcanicum L. in two different localities. Journal of Medicinal Plants, 4(28):87-93.
17. Kabuche, Z., Boutaghane, N., Laggoune, S.,Kabuche, A., Aitkaki, Z. and Benlabed, K. 2005. Comparative antibacterial activity of five Lamiaceae essential oils from Algeria. InternationalJournal of aromatherapy, 15(3): 129-133.
18. Mahmoudi, R, Zare, P. and Nosratpour S. 2015. Application of Teucrium polium essential oil and lactobacillus casei in yoghurt. Journal of Essential Oil Bearing Plant. 18(2): 477-81.
19. Mahmoudi, R. and Nosratpour, S. 2013. Teucrium polium L. essential oil: phytochemiacl component and antioxidant properties. International food research Journal, 20(4):1697-1701.
20. Mirza, M. 2001. The quantitative and qualitative chemical composition of essential oil of Teucrium polium. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 10: 27-38.
21. Mitic, V., Jovanović, O., Stankov-Jovanović, V., Zlatkovic B. and Stojanovic, G. 2012. Analysis of the essential oil of Teucrium polium ssp. capitatum from the Balkan Peninsula. Natural Product Communications, 7(1): 83-6.
22. Mohammad-nejad, S.M., Moradi, H., Ghanbari, A. and Akbarzadeh, M. 2006. A Study on the Effect of Height on the Quality and Quantity of the Active Ingredients of the Essential Oil of (Rosmarinus officinalis L.) which is Cultivated in two areas of Ma-zandaran province. Quarterly journal of ecophytochemistry of medicinal plants, 1(2): 36-42.
23. Mohammadpour Vashvaei, R., Sepehri, Z., Jahantigh, M. and Javadian, F. 2015. Antimicrobial Activities of Teucrium Polium Against Salmonella Typhimurium. International Journal of Advanced Biological and Biomedical Research, 3(2): 149-152.
24. Moghtader, M. 2009. Chemical composition of the essential oil of Teucrium polium L. from Iran. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences, 5: 843–846.
25. Mozaffarian, V. 1996. A Dictionary of Iranian plant names. Farhang Moaser, Tehran, Iran.
26. Niazmand, S., Esparham, M., Hassannia, T. and Derakhshan, M. 2011. Cardiovascular effects of Teucrium polium L. extract in rabbit.Pharmacognosy Magazine, 7(27): 260-264.
27. Rechinger, K.H. 1982. Labiatae. In: Rechinger, K.H. (ed.) Flora Iranica, 150. 597pp. -Graz.
28. Ricci, D., Franternale, D., Giamperi, L.A., Bucchini, F., Epifano, H., Burini, G. and Curini, M. 2005. Chemical composition, antimicrobial and antioxidant activity of the essential oil of Teucrium marum (Lamiaceae). Journal of Ethnopharmacology, 98: 195-200.
29. Sabzeghabaie, A. and Asgarpanah, J. 2016. Essential oil composition of Teucrium polium L. fruits. Journal of Essential Oil Research, 28: 77-80.
30. Sadeghi, H., Jamalpoor, S. and Shirzadi, M.H. 2014. Variability in essential oil of Teucrium polium L. of different latitudinal populations. Industrial Crops and Products.  54: 130-134.
31. Węglarz, Z., Osińska, E., Geszprych, A. and Przyby, J. 2006. Intraspecific variability of wild marjoram (Origanum vulgare L.) naturally occurring in Poland. Revista Brasileira de Plantas Medicinais, 8: 23-26.