ارزیابی فیتوشیمیایی و آنتی ‏اکسیدانی اندام‏های مختلف گیاه دارویی Citrullus colocynthis L. در رویشگاه‏های مختلف جنوب شرقی ایران

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

مقاله 4، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1398، صفحه 43-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

صدیقه اسمعیل زاده بهابادی^{* 1}؛ فروغ یوسف زایی²

¹دانشگاه زابل

²دانش آموخته فیزیولوژی گیاهی˓ گروه زیست شناسی˓ دانشکده علوم˓ دانشگاه ارومیه˓ ارومیه˓ ایران

چکیده

گیاه هندوانه ابوجهل (Citrullus colocynthis) متعلق به تیره کدوئیان است که برای درمان بیماری های متعددی نظیر التهاب، روماتیسم و دیابت مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این تحقیق بررسی مقدار ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی و فعالیت آنتی اکسیدانی اندام های مختلف گیاه هندوانه ابوجهل (برگ، پوست میوه، گوشت میوه و دانه) در سه رویشگاه زابل، ایرانشهر و کرمان بود. نمونه های گیاهی از سه رویشگاه طبیعی در تیرماه سال 1396 جمع آوری گردید. محتوای کل ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی با استفاده از روش طیف سنجی بررسی گردید. میزان توانایی آنتی اکسیدانی عصاره‏ها با استفاده از روش DPPH، جمع آوری رادیکال‏های پراکسیدهیدروژن و میزان قدرت احیاء عصاره‏ها توسط آزمون FRAP تعیین گردید. نتایج نشان داد بیشترین میزان فنل در برگ هندوانه ابوجهل کرمان و ایرانشهر (19/52 و 86/44 میلی گرم بر گرم وزن خشک) مشاهده شد. بیشترین میزان ترکیبات فلاونوئیدی در برگ هندوانه ابوجهل کرمان مشاهده شد. همچنین برگ هندوانه ابوجهل رویشگاه کرمان دارای بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی بود. به طور کلی برگ هندوانه ابوجهل رویشگاه کرمان جهت انجام مطالعات بیشتر به منظورمصارف دارویی پیشنهاد می گردد.

کلیدواژه‌ها

آنتی اکسیدان؛ ترکیبات فنولی؛ ترکیبات فلاونوئیدی؛ هندوانه ابوجهل

اصل مقاله

 

 

فصلنامه اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی، شماره پیاپی 27، سال هفتم، شماره 3، پاییز 1398

 

ارزیابی فیتوشیمیایی و آنتی‏اکسیدانی اندام‏های مختلف گیاه دارویی هندوانه

Citrulluscolocynthis L.در رویشگاه‏های مختلف جنوب شرقی ایران

 

صدیقه اسمعیل زاده بهابادی^1*، فروغ یوسف‌زائی²

¹دانشیار، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه زابل، زابل، ایران

²کارشناس‌ارشد، فیزیولوژی گیاهی، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم˓ دانشگاه ارومیه، ایران

 

تاریخ دریافت: 28/04/1397    تاریخ پذیرش: 18/10/1397  

 

چکیده

گیاه هندوانه ابوجهل Citrullus colocynthis L. متعلق به تیره کدوئیان است که برای درمان بیماری‌های متعددی نظیر التهاب، روماتیسم و دیابت مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این تحقیق بررسی مقدار ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی و فعالیت آنتی اکسیدانی اندام‌های مختلف گیاه هندوانه ابوجهل (برگ، پوست میوه، گوشت میوه و دانه) در سه رویشگاه زابل، ایرانشهر و کرمان بود. نمونه‌های گیاهی از سه رویشگاه طبیعی در تیرماه سال  1396 جمع‌آوری گردید. محتوای کل ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی با استفاده از روش طیف سنجی بررسی گردید. فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره‏ها با استفاده از روش‌های DPPH، FRAP و پراکسیدهیدروژن تعیین گردید. بر اساس نتایج به‌دست آمده بیشترین میزان فنل در برگ هندوانه ابوجهل کرمان و ایرانشهر به ترتیب به میزان 19/52 و 86/44 میلی‌گرم در هر گرم از وزن خشک مشاهده شد. بیشترین میزان ترکیبات فلاونوئیدی در برگ هندوانه ابوجهل کرمان بود. همچنین برگ هندوانه ابوجهل رویشگاه کرمان دارای بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی بود (86 درصد). نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد که برگ هندوانه ابوجهل رویشگاه کرمان پتانسیل استفاده در مصارف دارویی را دارد و ما امیدواریم این مطالعه مشوقی برای انجام تحقیقات بیشتر در مورد فیتوشیمی و فارماکولوژی آن باشد.

 

واژه‌های کلیدی: آنتی‌اکسیدان، ترکیبات فنلی، فلاونوئیدی، جنوب شرق ایران، هندوانه ابوجهل[1]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

هندوانه ابوجهل L. Citrullus colocynthis از تیره کدوئیان گیاهی علفی است. این گیاه خزنده، دارای پیچک و به رنگ سبز متمایل به خاکستری معمولا پایا و به ندرت یک یا دو ساله است. میوه هندوانه ابوجهل به رنگ زرد، دارای میان بر سفید رنگ، فاقد بو و دارای طعم بسیار تلخ است (Zahrani and Amer, 2006). ترکیبات مهم میوه این گیاه شامل کولوسینتین، کوکوربیتاسین، ساپونین‏ها، آلکالوئیدها، گلیکوزیدها، مواد صمغی و املاح مختلف است. کلوسینتین و کوکوربیتاسین قسمت عمده مواد موثره گیاه را تشکیل می‏دهند (Ogbonna, 2009). مصرف این گیاه از دیر باز به عنوان داروی سنتی در درمان بیماری‏های کبدی، دیابت و... استفاده می‏شود (Tannin-Spitz et al., 2007). رادیکال‏های آزاد، مولکول‏های ناپایدار و بسیار واکنش پذیری هستند که در طول فرایند اکسیداسیون در سیستم‏های زیستی تشکیل می‏شوند (Badmus et al., 2011). تولید بیش از حد طبیعی این رادیکال‌های فعال و تجمع آنها در بدن سبب بروز فرآیند استرس اکسیداتیو شده که با تخریب ماکرومولکول‌های حیاتی سلول‌ها باعث ایجاد آسیب در بافت‌های مختلف بدن می شود (Carocho et al., 2018). بدن انسان به‌طورمداوم درمعرض تنش اکسیداتیو در نتیجه‏ عدم تعادل میان سیستم‏های حفاظتی آنتی‌اکسیداتیو و تشکیل مواداکسیدکننده‏ قوی شامل رادیکال‌های آزاد می‏باشد (Kancheva, 2009). آنتی اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که مانع فعالیت رادیکالهای آزاد شده و از حملات اکسیداتیو آنها جلوگیری می کنند و با غیرفعال کردن آنها سلول‌های بدن را از اثرات مخرب این ترکیبات مصون نگه می‏دارند (et al., 2013 Lamina). آنتی‏اکسیدان‏ها به دو گروه عمده طبیعی و سنتزی طبقه‏بندی می‏شوند. آنتی‏اکسیدان‏های سنتزی در مقادیر کم استفاده می‏شوند با این وجود اثرات سمی از خود نشان داده‌اند بنابراین جستجو برای جایگزینی فرآورده‏های طبیعی به جای آنتی‌اکسیدان‏های سنتزی منجر به شناسایی آنتی‏اکسیدان‏های متعدد از منابع گیاهی مانند گیاهان دارویی، سبزیجات، میوه جات و دانه‏های روغنی شده است.

ترکیبات پلی‌فنولی از جمله متابولیت‌های ثانوی گیاهان هستند که از هسته‌های آروماتیک و یک یا چند گروه OH ساخته شده‌اند‏‏‏‏ و به فنل‌های ساده، فنولیک اسیدها، کومارین‌ها، فلاونوئیدها، استیلبن‌ها، تانن‌های متراکم (پروسیانیدین‌ها(، لیگنان‌ها و لیگنین‌ها تقسیم می‏شوند (et al., 2010 Karaman).

فلاونوئیدها از ترکیبات پلی‌فنلی با وزن مولکولی کم و دارای اسکلت دی‌فنیل‌پروپان (C6C3C) گروه بزرگی از این متابولیت‌های ثانوی هستند

مراجع

References

1.Amarowiz, R., Pegg, R.B., Rahimi-Moghaddam, P., Barl, B. and Weil, J.A., 2004. Free radical scavenging capacity and antioxidant activity of selected plant species from the Canadian prairies. Journal of Food Chemistry, 84: 551-562.

2.Alirezalu, A., Salehi, P., Ahmadi, N., Sonboli, A., Aceto, S., Hatami Maleki H. and Ayyar, M. 2018. Flavonoids profile and antioxidant activity in flowers and leaves of hawthorn species (Crataegus spp.) from different regions of Iran. International Journal of Food Properties, 1532-2386.

3.Badmus, J.A., Adedosu, T.O., Fatoki, J.O., Adegbite, V.A., Adaramoye, O.A. and Odunola, O.A. 2011. Lipid peroxidation inhibition and antiradical activities of some leaf fraction of Mangifera indica. Journal of Acta Poloniae Pharmaceutica- Drug Research, 68(1): 23-29.

4.Benzie, I.F.F. and Strain, J.J. 1999. Ferric reducing/antioxidant power assay: direct measure of total antioxidant activity of biological fluids and modified version for simultaneous measurement of total antioxidant power and ascorbic acid concentration. Methods in Enzymology, 299:15-27.

5.Carocho, M., Ferreira, I., Morales, P. and Soković, M. 2018. Antioxidants and prooxidants: Effects on health and aging. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 2: 25-32.

6.Chang, C., Yang, M., Wen, H. and Chern, J. 2002. Estimation of total flavonoid content in propolis by two complementary colorimetric methods. Journal of Food and Drug Analysis, 10: 178-182.

7.Chekroun, E., Benariba, N., Adida, H., Bechiri, A., Azzi, R. and Djaziri, R. 2015. Antioxidant activity and phytochemical screening of two Cucurbitaceae: Citrullus colocynthis fruits and Bryonia dioica roots. Asian Pacific Journal of Tropical Disease, 5(8): 632-637.

8.Davarynejad, G. 2012. Investigation of antioxidant capacity and some bioactive compounds of iranian pistachio (Pistachio vera L.) cultivars. Notulae Scientia Biologicae, 4(4): 62-66

9.Deepa, N., Kaura, C.h., Georgea, B., Singhb, B. and Kapoor, H.C. 2007. Antioxidant constituents in some sweet pepper (Capsicum annuum L.) genotyps during maturity. LWT Food Science and Technology, 40: 121-129.

10.Ebrahimi, A. and MohamadiSani, A.M. 2015. Application of Gundelia tournefortii L.in yoghurt. Journal of Applied Environmental and Biological Science, 4(12): 266-272.

11.Gairola, S., Shariff, N., Bhate, A. and Prakash Kola, C. 2010. Influence of climate change on production of secondary chemicals in high altitude medicinal plants. Journal of Medicinal Plant Research, 1825-1829.

12.Ghasemi, K., Ghasemi, Y., Ehteshamnia, A., Nabavi, M., Nabavi, F., Ebrahimzadeh, A. and Pourmand, F. 2011. Influence of environmental factors on antioxidant activity, phenol and flavonoid content of walnut. Medicinal plant, 1138-1133.

13.Gupta, S.C., Tripathi, T., Paswan, S.K., Agarwal, A.G., Rao, C.V. and Sidhu O.P. 2018. Phytochemical investigation, antioxidant and wound healing activities of Citrullus colocynthis (bitter apple). Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine, 8(8): 418-424.

14.Hemati, K.H., Omidbeigi, R. and Bashiri Sadr, Z. 2003. Effect of climate and harvest time on the qualitative and quantitative characteristics of flavonoids of citrus varieties. Ph.D thesis, Submitted to Modares University.

15.Hernández, Zarate1, M.S., Abraham Juárez1, M.D.R., Cerón García1, A., Ozuna López1, C. and Gutiérrez, A.G.F. 2018. Flavonoids, phenolic content, and antioxidant activity of Propolis from various areas of Guanajuato, Mexico. Food Sci. Technol., Campinas, 38(2): 210-215.

16.Hussain, A.I., Ashfaq, A., Edward, J.J., Fiazud din, A., Hassaan, A.R., Munavvar, Z.A.S. and Shahzad, A.S.Ch. 2013. Phenolic profile and antioxidant activity of various extracts from Citrullus colocynthis L. from the Pakistani flora. Industrial Crops and Products, 42: 416–422.

17.Hussain, A.I., Hassaan A.R., Munavvar Z.A.S., Shahzad A.S.C., Satyajit D.S. and Anwar H.G. 2014. Citrullus colocynthis (L.) Schrad (bitter apple fruit): A review of its phytochemistry, pharmacology, traditional uses and nutritional potential. 155: 54-66.  

18.Taghreed A.I., Hala, M.E. and Atef, A. 2010. Antioxidant potential and phenolic acid content of certain cucurbitaceous plants cultivated in Egypt. Natural Product Research, 24 (16): 1537–1545.

19.Jaakola, L. and Hohtola, A. 2010. Effect of latitude on flavonoid biosynthesis in plants. Plant cell and environmental. 1239-1241.

20.Jamshidi, M., Ahmadi ashtiani, H.R., Rezazadeh, SH., Fathiazad, F., Mazandarani, M. and Khaki, A. 2010. Comparison of phenolic compounds and antioxidant activity of some plant species native to the Mazandaran. Journal of Botany, 2(34): 1-3

21.Kancheva, V.D. 2009. Phenolic antioxidants- radical- scavenging and chain- breaking activity Acomparative study. European Journal of Lipid Science and Technology, 111: 1072-1089.

22.Karaman, Ş., Tütem, E., Başkan, K.S. and Apak, R. 2010. Comparison of total antioxidant capacity and phenolic composition of some apple juices with combined HPLC–CUPRAC assay. Food Chemistry, 120(4): 1201-1209.

23.Kamali, M., Khosroyar, and Jalilvand, M.R. 2014. Evaluation of phenolic, flavonoids, anthocyanin Contents and antioxidant Capacities of different extracts of aerial parts of Dracocephalum kotschyi. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences, 6(3): 635.

24.Khalasi Ahwazi, L., Heshmati, Gh., Zofan, P. and Akbarlou, M. 2016. Total phenol, flavonoid contents and antioxidant activity of Gundelia tournefortii L. in different phenological stage and habitats of North East of Khozestan province. Eco-phytochemical Journal of Medicinal plant, 4(1): 33-46.

25.Kumar, S., Kumar, D., Jusha, M., Saroha, K., Singh, N. and Vashishta, B. 2008. Antioxidant and free radical scavenging potential of Citrullus colocynthis (L.) Schrad. methanolic fruit extract. Acta Pharmaceutica, 58(2): 215-220.

26.Lamina, S., Ezema, C.I., Theresa, A.I. and Anthonia, E.U. 2013. Effects of free radicals and antioxidants on exercise performance. Oxidant and Antioxidants Medical Science, 2: 83-91.

27.McDonald, S., Prenzler, P.D., Autolovich, M. and Robards, K. 2001. Phenolic content and antioxidant activity of olive extracts. Food Chemistry, 73: 73-84.

28.Miller, M.J., Sadowska-Krowicka, H., Chotinaruemol, S., Kakkis, J.L. and Clark, D.A. 1993. Amelioration of chronic ileitis by nitric oxide synthase inhibition. Journal Pharmacology and Experimental Therapeutic, 264(1):11-16.

29.Mohadjerani, M. and Saljoghi, S. 2014. Evaluation of antioxidant activity of Citrullus colocynthis (L.) Schrad. extracts and their effect on urease activity. Journal of Ethno-Pharmaceutical products, 1(1):53.

30.Ogbonna, P.E. 2009. Yield Responses of Egusi Melon (Colocynthis citrullus L.) to rate of NPK 15:15:15 fertilizer. American-Eurasian. Journal of Sustainable Agriculture, 3(4): 764-770.

31.Ruch, RJ., Cheng, S.J. and Klainig, J.E. 1989. Prevention of cytotoxicity and inhibition of intracellular communication by antioxidant catechins isolated from Chinese green tea. Carcinogen, 10: 1003-1008.

32.Shimada, K., Fujikawa, K., Yahara, K. and Nakamura, T. 1992. Antioxidative properties of xanthin on auto oxidation of soybean oil in cyclodextrin emulsion. Agricultural and Food Chemistry, 40: 945-948.

33.Stankovic, M.S., Niciforovic, N., Topuzovic, M. and Solujic, S. 2011. Total phenolic content, flavonoid concentrations and antioxidant activity, of the whole plant and plant parts extracts from Teucrium montanuml. var. montanum, F. supinum (L.) Reichenb. Biotechnology and Biotechnological Equipment, 25: 2222-2227.

34.Tannin-Spitz, T., Grossman, S., Dovrat, S., Gotlieb, H.E. and Bergman, M.و 2007. Growth inhibitory activity of cucurbitacin glucosides isolate from Citrullus colocynthis on human reast cancer cells. Biochemical Pharmacology, 73(1): 56-67.

35.Yang, F. and Miao, L.F. 2010. Adaptive responses to progressive drought stress in two poplar species originating from different altitudes. Silva Fennica, 44(1): 23-27.

36.Zahrani, H.S. and Amer, K.H. 2006. A comparative study on Citrullus colocynthis plants grown in different altitudinal location in Saudi Arabia. American-Eurasian. Journal of Scientific Research, 1(1): 1-7.