بررسی تغییرات عملکرد دانه و روغن کتان روغنی (Linum usitaissimum L.) تحت تاثیر کودهای زیستی و آبیاری تکمیلی

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 3، دوره 12، شماره 41، تیر 1399، صفحه 41-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نادر رحیمی¹؛ جلال جلیلیان²؛ علیرضا پیرزاد³؛ اسماعیل قلی نژاد^{* 4}

¹کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

²معاون آموزشی دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

³دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

⁴دانشیار گروه علمی علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

به منظور بررسی تاثیر آبیاری تکمیلی و مصرف کودهای زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه کتان روغنی، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه ارومیه در سال 95-1394 انجام گرفت. فاکتور اصلی شامل 3 تیمار آبیاری (یکبار آبیاری، دو بار آبیاری و شرایط دیم) و فاکتور فرعی شامل 4 تیمار کود زیستی (میکوریزا گونه Glomus mossea، کود بیوسولفور تیوباسیلوس (Thiobacillus)، میکوریزا + بیوسولفور و شاهد بود. نتایج آزمایش نشان داد که تیمار دو بار و یک بار آبیاری تکمیلی در مقایسه با شرایط دیم، عملکرد دانه کتان را به ترتیب به میزان 51 و 35 درصد افزایش داد. بیشترین (76/788 کیلوگرم بر هکتار) و کمترین (81/394 کیلوگرم بر هکتار) عملکرد روغن به ترتیب از تیمار دو بار آبیاری تکمیلی و شرایط دیم بدست آمد. کشت دیم در مقایسه با آبیاری تکمیلی، عملکرد بیولوژیک، قطر ساقه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در کپسول و درصد روغن را کاهش داد. در شرایط دیم، تلقیح با میکوریزا، بیوسولفور و کاربرد توام میکوریزا و بیوسولفور، تعداد دانه در کپسول، وزن 1000 دانه، عملکرد روغن، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه کتان را به ترتیب به میزان (15، 15 و 12)، (17، 18 و 19)، (32، 28 و 31)، (45، 40 و 39) و (31، 26 و 28) درصد افزایش داد. با توجه به نتایج این تحقیق، با اعمال آبیاری تکمیلی دو بار آبیاری و استفاده از کودهای زیستی میکوریزا و بیوسولفور بخصوص در شرایط دیم می‌توان کارایی گیاه کتان را افزایش داد.

کلیدواژه‌ها

"بیوسولفور"؛ "روغن"؛ "عملکرد"؛ "کشت دیم"؛ "میکوریزا"

مراجع

ابوالفضلی، ب.، ح. ع. علیخانی و ف. رجالی. 1395. بررسی اثر هم افزایی کاربرد قارچ های میکوریزا آربوسکولار بر ثبیت همزیستی نیتروژن در گیاه عدس تحت شرایط تنش کم آبی. نشریه زیست شناسی خاک. جلد 4، شماره 2: 134-1234.

اصلانی ز، ع. حسنی، م. ح. رسولی صدقیانی، ف. سفیدکن و م. برین. 1390. تأثیر دو گونه قارچ آرباسکولار میکوریزا (Glomus intraradices و Glumus mosseae) بر رشد، مقادیر کلروفیل و جذب فسفر در گیاه ریحان (.Ocimum basilicum L) تحت شرایط تنش خشکی. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. جلد27، شماره 3: 486-471.

بالجانی، ر. و ف. شکاری. 1391. تاثیر پیش تیمار با سالیسیلیک اسید بر روابط شاخص­های رشد و عملکرد در گیاه گلرنگ (Cartahamus tinctorius L.) تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. جلد 22، شماره 1: 103-87. 

جشنی، ر.، ا. فاتح و ا. آینه بند. 1396. تأثیر کودهای زیستی تیوباسیلوس و نیتروکارا و محلولپاشی عناصر روی و آهن بر برخی صفات کیفی و انتقال مجدد مواد در کلزا. تولیدات گیاهی (مجله علمی کشاورزی). جلد 40 شماره 1: 14-1.

جلیلیان، ج.، ر. امیرنیا، ا. قلی نژاد و س. عباس زاده. 1395. تاثیر آبیاری تکمیلی و پیش تیمار بذر بر عملکرد، اجزای عملکرد دانه و برخی خصوصیات ماشک رقم دیم مراغه. دانشگاه تهران .به زراعی کشاورزی. جلد 18، شماره 3: 637-625.

جمشیدی، ا.، ا. قلاوند، ا. صالحی، م. جواد زارع و ع. ر. جمشیدی. 1388. اثر میکوریزا آربوسکولار بر عملکرد، اجزای عملکرد و صفات گیاهی آفتابگردان Helianthus annuus L.)) در شرایط تنش خشکی. مجله علوم زراعی ایران. جلد 11، شماره 1: 150-136.

سلطانیان، م. و ف. تدین. 1394. اثر همزیستی قارچ میکوریزای آربوسکولار بر برخی از خصوصیات زراعی بزرکLinum ussitatissimum L.)) تحت شرایط تنش خشکی در منطقه شهرکرد. نشریه پژوهش­های تولید گیاهی. جلد 22، شماره 2: 21-1.

سید شریفی، ر. و ا. قلی نژاد. 1394. زراعت گیاهان لیفی. انتشارات عمیدی. دانشگاه محقق اردبیلی. 232 صفحه.

فراست، م.، ن. ع. ساجدی و م. میرزاخانی. 1391. بررسی تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ­های گلرنگ بهاره. نشریه پژوهش­های زراعی ایران. جلد 10، شماره 2: 404-391.

قلی­نژاد، ا. 1395. اثر سطوح مختلف آبیاری و گونه­های قارچ میکوریز آربوسکولار بر صفات مورفولوژیک و عملکرد دانه توده­های کنجد. نشریه دانش آب و خاک. جلد 26، شماره 2-4: 95-83.

قلی­نژاد، ا.،ا.  آینه­بند، ع. حسن زاده قورت تپه، ق. نورمحمدی و ا.  برنوسی. 1389. اثر رژیم آبیاری بر کارآیی مصرف آب و نیتروژن آفتابگردان رقم ایروفلور در مقادیر متفاوت نیتروژن و تراکم بوته در شرایط آب و هوایی ارومیه. نشریه دانش آب و خاک. جلد 20، شماره 1: 45-27.

موحدی دهنوی، م.، م. رنجبر، ع. بدوی و ب. کاوسی. 1389. اثر سایکوسل بر میزان پرولین، قند­های محلول، پروتئین، درصد روغن کتان روغنی تحت تنش خشکی در شرایط کشت گلدانی. مجله تنش­های محیطی در علوم زراعی. جلد 3، شماره 2: 138-129.

Alqarawi, A. A., E. F. Abd Allah and H. Abeer. 2014. Alleviation of salt-induced adverse impact via mycorrhizal fungi in Ephedra aphylla Forssk. J. Plant Interact. 9(1): 802-810.

Association Official Analytical Chemists. 1990. Official Method of Analysis. Washington, D. C., USA.

Bagheri, E., J. M. Sinaki, M. Baradaran Firoozabadi and M. Abedini Esfahani. 2013. Evaluation of salicylic acid foliar application and drought stress on the physiological traits of sesame cultivars. Iranian J. Plant Physiol. 3(4): 809-816.

Benjamin, J. G. and D. C. Nielsen. 2006. Water deficit effects on root distribution of soybean, field pea and chickpea. Field Crops Res. 97: 248-253.

Besharaty, H., K. Khavarzi and M. J. Malakoti. 2000. The role of Thiobacillus bacteria in increasing the absorption of nutrients in calcareous soils. Technical Journal 176, Institute of Soil and Water Research, 11 pages.

Cho, K., H. Toler, J. Lee, B. Ownely, J. C. Stutz, J. L. Moore and R. M. Auge. 2006. Mycorrhizal symbiosis and response of sorghum plants to combined drought and salinity stresses. J. Plant Physiol. 163: 517-528.

FAO. 2016. FAOSTAT, Retrieved from https://www.faostat. Fao. Org.site.

Habibzadeh, Y., J. Jalilian, M. R. Zardashti, A. Pirzad and O. Eini. 2015. Some morpho-physiological characteristics of mung bean mycorrhizal plant under different irrigation regimes in field condition. J. Plant Nutr. 38(11): 1754-1767.

Jimo, H. and R. Singh. 2017. Effect of sources and doses of sulphur on yield attributes, yield and quality of Linseed (Linum usitatissimum L.). J. Pharmacogn Phytochem. 6(4): 613-615.

Mosafer Hamadan, A. R., M. Tajbakhsh and A. R. Eivazi. 2008. Induction of drought stress tolerance by pretreatment of seeds in linseed lines. M.Sc. Thesis. Islamic Azad University, Khoy Branch.

Ozturk, E., Ozer, H., and Polat, T. 2008. Growth and yield of safflower genotypes grown under irrigated and non–irrigated conditions in a highland environment. Plant Soil Environ. 54(10): 453-460.

Rahimzadeh, S. and A. R. Pirzad. 2017. Microorganisms (AMF and PSB) interaction on linseed productivity under water-deficit condition. Int. J. Plant Prod. 11(2): 259-274.

Safari, H. 2006. Evaluation of effect of methodand and optimal range of micronutrient fertilizer containing iron and zinc on qualitative and quantitative of rapeseed oil. Proceedings of the 1^th Scientific, Practical and Industrial Congress on Oil Crops in Iran. P: 183-186.

Sturz, A.V. and B. R. Christie. 2003. Beneficial microbial allelopathies in the root zone: the management of soil quality and plant disease with rhizobacteria. Soil Tillage Res. 72: 107-123.

Tilak, K. V. B. R., N. Ranganayaki, K. K. Pal, R. Saxena, A. K. Shekhar Nautiyal, C. Shilpi, M. Tripathi and B. N. Johri. 2005. Diversity of plant growth and soil health supporting bacteria. Curr. Sci. 89: 136-15.

Vahidi, H. and A. Tadayon. 2014. Effect of different amounts of potassium fertilizer and drought stress on proline accumulation and some morphological traits in flaxseed (Linum ussitatissimum L.). 13^th Iranian Conference on Plant Breeding and Third Conference on Seed Science and Technology. Pp. 4.

Verma, J. P., J. Yadav, K. N. Tiwari and A. Kumar. 2013. Effect of indigenous mesorhizobium spp. and plant growth promoting rhizobacteria on yields and nutrients uptake of chickpea (Cicer arietinum L.) under sustainable agriculture. Ecol. Eng. 51: 282-286.