بررسی تطبیقی مفهوم مرگ و نمودهای آن در عرفان اسلامی و مکتب اصالت وجود( با تکیه بر مصیبت نامة عطار و رمان تهوّع سارتر)

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 11، شماره 40، آذر 1398، صفحه 86-126   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

فرشاد ولی زاده¹؛ علی دهقان^{* 2}؛ حمیدرضا فرضی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز،دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

عرفان اسلامی به عنوان نمودِ دینیِ معرفت باطنی، ساحتِ حیات مادّی، پدیدة مرگ و در نهایت، حیات آن‏ جهانیِ او را مورد توجّه قرار داده است. مکتب اصالتِ وجود یا اگزیستانسیالیسم(Existentialism) نیز با این دو ویژگی که وجود را بر ماهیّت مقدّم می‏داند و دیگر آنکه موضوعِ اندیشه را انسان می‏داند و نه موضوعاتِ فلسفیِ صرف، تحقّق امکان‏های موجودِ انسانی را در این جهان مورد توجّه قرار داده و مرگ را نیز همچون یک امکانِ وجودی به تصویر کشیده است. این پژوهش، مفهومِ مرگ و نمودهای آن در دو جهان‏بینی مزبور را بر اساس منظومة «مصیبت نامه» و رمانِ «تهوّع» بررسی کرده و به یافته‏هایی از این دست نایل آمده است که با وجود تفاوت‏های بنیادین؛ هر دو مکتب فکری، جهانِ مادّی را گذرگاهی محدود و فاقد ارزشی وجودی دانسته‏اند که مرگ همچون سرآغازِ حیاتِ ابدی و یا امکانی وجودی می‏تواند انسان را در جهت آفریدن مفهومی متعالی‏تر برای حیات این جهانی‏اش یاری نماید. از منظرِ عطّار، مرگ سرآغازِ اتّصال به ابدیّت و پیوستنِ سیر الی الله به فی الله است و از دیدِ سارتر ، مرگ امکانی وجودی است که با تشدید حسِ زندگی، می‏تواند در جهتِ اعتلای مفهومِ آن به کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

مرگ؛ عرفان اسلامی؛ مکتب اصالت وجود؛ عطّار؛ سارتر

مراجع