معناشناسی انقلاب و عوامل شکل‌گیری آن از نگاه قرآن و حدیث (با تکیه بر حرکت انقلابی حضرت موسی(ع))

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 3، دوره 6، شماره 22، دی 1398، صفحه 55-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2019.670175

نویسندگان

سهراب مروتی¹؛ محسن حسن وندی^{* 2}

¹استاد، دانشکده الهیات، دانشگاه ایلام، ایلام، ایرن.

²دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر معناشناسی واژه انقلاب و گستره کاربرد آن در نصوص دینی و معرفی زمینه­ها و عوامل پیدایش آن از نگاه آیات قرآن و روایات معصومین(ع)با تکیه بر ابعاد مختلف حرکت انقلابی حضرت موسی(ع) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و در این راستا، انقلاب در نگاه اندیشمندان غربی و اسلامی و نیز کاربرد آن در قرآن و روایات تبیین شد. همچنین عوامل شکل‌گیری انقلاب شامل نارضایتی از وضع موجود، ظلم و ستم، نابرابری اقتصادی و سیاسی، شکست آرمان حاکم بر تفکر حاکمیت، نداشتن آزادی و حق انتقاد، روی آوری به اُلیگارشی، هتک ارزش‌های دینی و تعطیلی احکام الهی از دیگر مباحث مورد بررسی در این پژوهش بودند. نتایج نشان داد که هرچند واژه انقلاب با این عنوان در آیات و روایات بیانگر معنای اصطلاحی و معمول آن نمی­باشد، اما اصل حرکت‌های انقلابی و همچنین زمینه­های شکل­گیری آن مستقیم یا غیرمستقیم معرفی و تبیین شده است. 

کلیدواژه‌ها

انقلاب؛ حضرت موسی(ع)؛ حرکت‌های انقلابی؛ حرکت‌های مردمی؛ جنبش‌های مردمی؛ جنبش‌های سیاسی

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه (1379). ترجمه محمد دشتی. قم: دفتر نشر الهادی.

1. اخوان کاظمی، بهرام (1382). عدالت در اندیشه‌های سیاسی اسلام. قم: بوستان کتاب.
2. انوری، حسن (1382). فرهنگ فشرده سخن. تهران: نشر سخن، ج1.
3. آرنت، هانا (1374). انقلاب. ترجمه عزت الله فولادوند. تهران: انتشارات خوارزمی.
4. آقابخشی، علی اکبر (1383). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.
5. بندرریگی، محمد (1375). المنجد. تهران: انتشارات ایران، ج2.
6. جُر، خلیل (1367). فرهنگ عربی به فارسی. ترجمه حمید طبیبیان. تهران: امیرکبیر، ج1.
7. جمشیدی، محمّدحسین (1377). اندیشه سیاسی شهید رابع سیّد محمّدباقر صدر. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
8. جوادی آملی، عبدالله (1381). بنیان مرصوص امام خمینی(ره) در بیان و بنان حضرت آیت الله جوادی آملی. گردآوری و تنظیم محمدامین شاهجویی. قم: اسراء.
9. جوادی آملی، عبدالله (1387). تفسیر موضوعی قرآن کریم: جامعه در قرآن. قم: اسراء، ج17.
10. حکیمی، محمدرضا (1380). الحیاه. قم: دلیل ما، ج5-6.
11. حکیمی، محمدرضا (1382). قیام جاودانه. قم: دلیل ما.
12. خمینی، روح الله (1379). ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
13. دهخدا، علی اکبر (1372). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ج3.
14. ذوعلم، علی (1389). انقلاب اسلامی. تهران: کانون اندیشه جوان.
15. رابرتسون، دیوید (1375). فرهنگ سیاسی معاصر. ترجمه عزیز کیاوند. تهران: نشر البرز.
16. روحانی، حسن (1376). انقلاب اسلامی: ریشه‌ها و چالش‌ها. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
17. سعادتی، بنیاد (1378). فلسفه انقلاب اسلامی. خرم آباد: افلاک.
18. شاذلی، سید­بن­قطب­ بن ابراهیم (1412ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق، ج5.
19. طالقانی، محمود (1362). پرتوی از قرآن. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج5.
20. طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج4،19.
21. عمید زنجانی، عباسعلی (1375). گزیده کتاب انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن. تهران: طوبی.
22. قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ج4،7-8.
23. مجلسی، محمدباقر (1404ق). مرآة العقول فی شرح اخبارآل الرسول. تصحیح هاشم رسولی محلاتی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج10.
24. مدرسی، محمدتقی (1377). تفسیر هدایت. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ج9،12.
25. مصباح یزدی، محمدتقی (1368). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. قم: چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
26. مصطفوی، حسن (1380). تفسیر روشن. تهران: مرکز نشر کتاب، ج5.
27. مطهری، مرتضی (1369). پیرامون انقلاب اسلامی. قم: دفتر انتشارات تبلیغات اسلامی.
28. معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر، ج1.
29. مفید، محمد بن محمد (1413ق). امالی. قم: کنگره شیخ مفید.
30. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه،ج 6،14،16.
31. هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمة محسن ثلاثی. تهران: نشر علم.