تأثیر علم القرائات بر خوانش و فهم متون فارسی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 1، دوره 10، شماره 39، آذر 1398، صفحه 9-23   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محمدامین احمدپور

دکترای زبان و ادبیات فارسی

چکیده

اثر علم القرائات بر متون کهن بسیار مبرهن است و برای فهم درست متون و اشعار فارسی باید آشنایی کافی با قرآن داشت. ناآشنایی برخی پژوهش‌گران با علوم قرائات سبب شده تا گمان کنند قرائت و روایتی که در روزگار ما شایع است در روزگار پیشین، یعنی قرون طلایی علمی و ادبی اسلامی نیز رواج داشته است و همین کج فهمی عاملی است که به اصل متن آسیب جدی وارد می‌کند. جهل به علم القرائات سبب شده تا تقریباً بدون استثنا تمام منتقدان و پژوهندگان ادبی در فهم آیات قرآن که به نوعی با وزن شعر یا نوعی اختلاف قرائت در ارتباط است دچار کج فهمی متن شوند و به کلی یا از اصل مطمح نظر شاعر و نویسنده دور بیفتند و یا به نکته اصلی شعر پی نبرند و یا اشکال وزن شعر را به اجبار و ضرورت وزنی منتسب کنند حال آنکه در بسیاری موارد، عدول شاعر از روایت حفص از عاصم کوفی است که امر را بر نویسندگان مشتبه ساخته است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات فارسی؛ شعر؛ اختلاف قرائت؛ روایت

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم.

ابن الجزری، الحافظ ابی الخیر محمّد بن محمّد. 1980م، النشر فی القرائات العشر، علی اشراف الشیخ علی محمّد الضباع، بیروت: دار الفکر.

افلاکی، شمس الدّین احمد. 1362ش، مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، ج اوّل، چاپ دوم، تهران: دنیای کتاب.

جعفری، محمّد تقی. 1388ش، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج4، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات اسلامی.

خاقانی شروانی، افضل الدّین بدیل. 1375ش، دیوان اشعار، به اهتمام جهانگیر منصور، چاپ اوّل، تهران: نگاه.

دهخدا، علی اکبر. 1383ش، امثال و حکم، ج2و3، چاپ دوازدهم، تهران: امیرکبیر.

زمانی، کریم. 1384ش، شرح جامع مثنوی معنوی، ج 2، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات اطلاعات.

سعدی شیرازی، مصلح بن عبدالله. 1386ش، کلیّات سعدی، به اهتمام محمّد علی فروغی و با بازبینی بهاء الدّین خرّمشاهی، چاپ چهاردهم، تهران: امیرکبیر.

سنائی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. 1383ش، حدیقة الحقیقة وطریقة الشریعة، به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی، چاپ ششم، تهران: دانشگاه تهران.

شاطبی الاندلسی، ابی محمّد القاسم بن فیّره بن خلف بن احمد. 2013م، منظومة حرز الأمانی ووجه التهانی فی القرائات السبع، تحقیق وضبط وتعلیق دکتور ایمن رشدی سوید، دمشق: مکتبة ابن الجزری.

شهیدی، سیّدجعفر. 1382ش، شرح مثنوی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

القاضی، عبدالفتاح عبدالغنی. 2011م، الوافی فی شرح الشاطبیة، قاهره: دار السّلام.

محیسن، محمّد سالم. 1997م، الهادی شرح الطیبة النشر فی قرائات العشر والکشف عن علل القرائات وتوجیهها، المجلد الثالث، الطبعة الأولی، بیروت: دار الجیل.

المعصراوی، احمد عیسی. 2009م، الکامل المفصل فی القراءات الأربعة عشر بهامش مصحف القراءات التعلیمی بالترمیز اللونی، القاهره: دار الامام الشاطبی.

منشی، نور الدّین. 1381ش، وسائل الرسائل ودلائل الفضائل، تصحیح و توضیح رضا سمیع زاده، چاپ اوّل، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

مولوی، جلال الدّین محمّد. 1360ش، گزیده غزلیات شمس، به کوشش محمّدرضا شفیعی کدکنی، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشاراتی کتاب‌های جیبی.

مولوی، جلال الدّین محمّد. 1387ش، مثنوی معنوی، ویراسته کاظم عابدینی مطلق، چاپ اوّل، تهران: فرهنگسرای میردشتی.