تأثیر دولت رانتیر بر الگوهای مشارکت سیاسی (مورد پژوهی: ایران در دوره جمهوری اسلامی)

تغییرات اجتماعی - فرهنگی

مقاله 3، دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 62، آذر 1398، صفحه 40-58   

نوع مقاله: مقاله مروری

نویسندگان

شهرام طهماسبی¹؛ مهرداد جواهری پور^{* 2}؛ رضاعلی محسنی³

¹دانشجوی دکترای جامعه شناسی سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف این مقاله بررسی تاثیر دولت رانتیر بر الگوهای مشارکت‌سیاسی در جمهوری اسلامی ایران است. نظریه دولت رانتیر رویکرد اصلی مقاله است. روش تحقیق، تطبیقی و تکنیک جمع‌آوری اطلاعات اسنادی است. در این مقاله ویژگی‌های اقتصادی ایران بررسی گردید و یافته‌ها نشان داد جمهوری اسلامی ایران دارای اقتصاد رانتیر است که وابستگی زیادی به فروش نفت دارد. درآمدهای رانتی باعث شده دولت‌های ایران وابستگی چندانی به درآمدهای مالیاتی نداشته و مستقل از مطالبات طبقات و گروهای اجتماعی شوند. مهمترین راه ابراز مطالبات سیاسی، مشارکت‌سیاسی است که در جمهوری اسلامی تحت تاثیر اقتصاد رانتی قرار گرفته است و سه الگو مشارکت سیاسی در ایران پدید آمده است که عبارتند از: الف) الگوی رابطه تخاصم که پیروان آن از فرآیند مشارکت‌سیاسی طرد شده اند؛ ب) الگوی مشارکت‌سیاسی غیرحمایتی که به طور مداوم در حال جذب و طرد از جریان اصلی قدرت سیاسی در ایران هستند؛ ج) الگوی حمایتی که وظیفه تولید و بازتولید نیروهای سیاسی هوادار نظام‌ سیاسی را بر عهده دارند و به دلیل حمایت نظام سیاسی از پیروان این جریان سیاسی، دارای الگوی مشارکتی فراگیر و چرخه کامل مشارکت‌سیاسی‌اند.

کلیدواژه‌ها

دولت رانتیر؛ مشارکت‌سیاسی حمایتی؛ مشارکت‌سیاسی غیرحمایتی؛ جمهوری اسلامی

مراجع