نیایش‌های نهان آسمانی در اشعار الکساندر پوشکین

عرفان اسلامی

مقاله 3، دوره 16، شماره 62، دی 1398، صفحه 32-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مرضیه یحیی پور^{* 1}؛ جان اله کریمی مطهر²؛ تاتیانا ولادیمیروونا مالتسِوا³؛ معصومه میرزایی⁴

¹استاد زبان و ادبیات روسی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران، ایران. E-mail: [e-mail]

²استاد زبان و ادبیات روسی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران، ایران. E-mail:[e-mail]

³استاد دانشگاه دولتی آ.س. پوشکین لنینگراد، سن‌پیتربورگ، روسیه. E-mail: [e-mail]

⁴کارشناسی ارشد ادبیات روسی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی، دانشگاه تهران، ایران. E-mail: [e-mail]

چکیده

مقاله ابتدا اشاره­ای کوتاه به خاستگاه نیایش دارد که متأثر از اعتقادات و باورهای فردی و اجتماعی است و سپس به ورود آن در آثار ادبی و چگونگی بیان آن توسط نویسندگان و شاعران فارسی و روسی می­پردازد. آثار ادبی نیایشی غالباً متأثر از اعتقادات و باورهای نویسندگان و شاعران آفریده می­شوند. پیرامون نیایش در متون ادبی کهن و معاصر سخن فراوان است. نیایش اشکال گوناگون دارد و در ادبیات منثور و منظوم، غالباً حامل پیام خداشناسی و پیوند انسان با عالم ملکوت و درواقع خلوت کردن نویسنده و شاعر با معبود است. نویسندگان و شاعران زیادی از ایران و روسیه، مانند مولوی، سعدی، حافظ، فارابی، عطار، پوشکین، لرمانتف، بونین و دیگران در آثار خود به این موضوع پرداخته­اند. برخی بر اساس مضامین کتب مذهبی یا تحت­تأثیر شگفتی­های کائنات آثاری از خود بر جای گذاشته­اند. ادبیات نیایشی فارسی با ستایش پروردگار آغاز می­شود، مانند شاهنامه فردوسی، گلستان و بوستان سعدی و دیوان اشعار عطار. در ادبیات روسی سده­های گوناگون نیز آثار نیایشی در قالب­های گوناگون مشاهده می­شود. در پژوهش حاضر به­شکل موردی به موضوع نیایش در اشعار الکساندر پوشکین پرداخته می­شود که متأثر از اعتقادات دینی او است. نیایش در اشعار پوشکین به­شکل تمنای ادبی یا سپاس از خداوند و یاری طلبیدن از مقدسات است. نیایش­های او دربارۀ خدا، نزدیکان، وظیفۀ شعر و شاعر است. اوج معنوی اشعار نیایشی پوشکین در ظهور «فعل الهی» است. او با هنر و به­کمک انسان­شناسی دینی و آنگاه با نیایش جهان مادی را ترک می­کند و به­سوی جهان ماورا حرکت می­کند.

کلیدواژه‌ها

نیایش؛ شاعر؛ اشعار نیایشی؛ پوشکین؛ «فعل الهی»

مراجع