بررسی مؤلفه‌های قرآنی نمادهای حیوانی در غزلیات شمس (از منظر الگوها)

عرفان اسلامی

مقاله 6، دوره 16، شماره 62، دی 1398، صفحه 90-113   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی صفایی^{* 1}؛ رقیه آلیانی²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان.

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی.

چکیده

افراد برای ابراز معانی به گفتار و نوشتارِ هنجار روی می­آورند، اما همیشه این زبان عادی قابلیت القای معانی ذهنی و ماورایی را نداشته؛ و با بالا بردن ظرفیت زبان دست به هنجارگریزی و استفاده از نماد می­زنند. با این توضیح مولوی به عنوان یک شاعر و اندیشمند دینی مضامینی در ذهن خود دارد، که این مفاهیم را به­واسطة مکانیزم بلاغی نماد به مخاطبان القا می­کند و از آن­جایی که مضامین قرآنی در ناخوادگاه مولوی جریان داشت-که تنوع استفادة مولانا در لفظ و معنا به احادیث و قرآن نشانگر آشنایی مولوی با معارف اسلامی است- پس نمادها هم­چنان پشتوانة مذهبی خود را حفظ کرده­اند، که در اغلب موارد برای دریافت لایه­های ضمنی یک نماد باید به ژرف ساخت­های دینی آن نیز توجه داشت. نتایج بررسی­ها نشان می­دهد که مولوی از گزاره­های قرآنی و احادیث برای پردازش الگوهای عرفانی و اسلامی خود از جمله تهذیب نفس، سفر در خویشتن، تجدید حیات و... بهره می­گیرد که این الگوها از لایه­های متنوع ذهنی و زبانی شاعر به صورت دایره­های متداخلی که مرکزیت آن حول محور انسان می­چرخد، تشکیل شده است.

کلیدواژه‌ها

غزلیات شمس؛ نماد حیوانی؛ الگو؛ مولوی

مراجع