«مقایسه توصیفات تصویری خسرو شیرین نظامی با معشوق درغزل سعدی»

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 4، دوره 9، شماره 32، آبان 1398، صفحه 45-54   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رزیتا جعفری^* ؛ نغمه موذنی

دانش آموخته دکتری زبان وادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه ازاد اسلامی، شهرکرد، ایران

چکیده

مطالعه در ساختار روایت های عاشقانه در ادبیات فارسی نشان می دهد که در سازه های ساختار این نوع ادبی یک دستور زبان روایی متشکل از سه عنصر: عشق، معشوق و عاشق وجود دارد. بر همین اساس یکی از عناصر ابراز عشق در متون غنایی«تمسک به توصیف و تصویر» است. اما تعمق در متون غنایی ادب پارسی نشان می دهد که تصویر سازی و توصیف بسته به روایی یا غیر روایی بودن اثر و همچنین دیدگاه و نگرش شاعر متمایز است. مقایسۀ توصیفات در غزلیات سعدی (متن غیر روایی) با خسرو و شیرین نظامی(متن روایی) به وضوح نشان دهندۀ این امر است. این پژوهش به مقایسۀ توصیف در غزلیات سعدی و خسرو و شیرین می پردازد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که بررسی توصیفات تصویری در خسرو و شیرین و وصف معشوق در غزلیات سعدی بیانگر تحولی شگرف در شعر عاشقانه فارسی است. این تحول بیش از هر چیز ناشی از تغییر نگرش و دیدگاه های سبکی دو شاعر و همچنین نوع روایت دو اثر است. سعدی بیشتر پایبند به توصیف جزئیات ظاهری و حالات درونی معشوق بوده، در حالی که توصیف در شعر نظامی در خدمت صحنه و بیانگر یک امر روایی است. معشوق در شعر فارسی مقامی والا دارد شاعر در توصیف معشوق همانند دیگر تصاویر از توصیف های رایج در زبان بهره می‌برد.توصیفات غزل سعدی انتزاعی است. نظامی در تصاویر از عناصر داستانی و سینمایی استفاده می کند.

کلیدواژه‌ها

توصیف؛ تصویر؛ معشوق؛ سعدی؛ نظامی

مراجع

1. اصغرزاده، محمد و حسین اسکندری (1392)، «تصویرسازی تئاتری و سینمایی در خسرو وشیرین نظامی، انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه زنجان.
2. بارت، رولان (1387)، پژوهشی در روایت، ترجمة ابوالفضل حری، تهران: راه نو.
3. براهنی، رضا (1383)، طلا در مس، تهران: زریاب.
4. تولان، مایکل جی (1383)، درآمدی نقادانه – زیباشناختی بر روایت، ترجمة ابوالفضل حری، تهران: بنیاد سینمایی فارابی،
5. حنیف، محمد (1379)، ادبیات داستانی، تهران: فردوسی.
6. دایره المعارف اسلام (1389)، به کوشش حمید قهرمانی، رشد تهران.
7. ریمون کنان، شلومیت (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمة ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.
8. سعدی، شیخ مصلح الدین (1385)، غزلیات سعدی، به کوشش محمد علی فروغی، تهران: نگاه.
9. شمیسا، سیروس (1386)، انواع ادبی، تهران: میترا.
10. صبور، محمد (1370)، «معشوق در شعر فارسی»، مجلة زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، شماره36، صص: 61-45.
11. لوته، یاکوب (1388)، روایت در سینما و ادبیات، ترجمة امید نیکفرجام، تهران: مینوی خرد.
12. میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (1377)، واژه‌نامة هنر داستان نویسی، تهران: میهن مهر، چاپ اول.
13. نظامی، الیاس بن محمد (1377)، خسرو و شیرین، به کوشش وحید دستگردی، تهران: قطره.
14. هخامنش، بهزاد (1385)، «روایت‌های شرقی»، ادبیات داستانی، شماره149، صص: 58-71.
15. یونسی، ابراهیم (1382)، هنر داستان نویسی، تهران: نگاه.

16. Hereon, Alcan (1984), East Narration, sorbent university press, p.59

17. Olsivan, valid (1861), Orphan & Lurie, penguin press, Paris.