نقش علمای نقشبندیه در امور اجتماعی قرن نهم هجری با تأکید بر مشی دنیاگرایی در عین دنیاگریزی

فصلنامه تاریخ

مقاله 1، دوره 14، شماره 54، آذر 1398، صفحه 1-18   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

میلاد پرنیانی^{* 1}؛ منیره کاظمی راشد²؛ ولی دین پرست³؛ منیژه صدری²

¹مصلی 14 پ 18

²دانشگاه آزاد شبستر

³دانشگاه تبریز

چکیده

نقشبندیه از فرقه‌های تصوف در دوره تیموری است که رهبران آن تلاش داشتند در امور اجتماعی مداخله کنند. نزدیک شدن اکابر نقشبندیه به هیئت حاکمه این شبهه را در اذهان پیش می‌آورد که آنان از اصول ساختاری آیین درویشی عدول و به امور دنیایی ورود کرده‏اند. بنابراین پرسش پیش رو این خواهد بود که آیا علمای نقشبندیه اقدامات خود را منافی دنیاگریزی اهل تصوف می‏دانسته‏اند؟ اگر پاسخ مثبت است، ذیل چه توجیه یا تفسیری؟ یافته‌های تحقیق به نوع خاصی از اجتهاد تأکید می‏کند که اصل را بر ایجاد تعادل بین گرایشات دنیوی و اخروی می‏گذارد. در این سازوکار هر نفسی بنا به ظرفیت و مرتبه وجودی خود دارای سهمی از مادیات و معنویات است. در این میانه خود علمای نقشبندی(به عنوان خواص) این وارستگی را در خود احساس می‏کردند تا با مادی‏ترین بخش جامعه ارتباط برقرار کنند و با راهبری آنها در جهت احقاق حقوق مردم بکوشند. تنها از این طریق بود که شرایط آبادانی دنیای بیرون و درون همزمان فراهم می‏آمد. بنا بر ماهیت موضوع، روش تحقیق در پژوهش حاضر، تاریخی-تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

نقشبندیه؛ اجتماع؛ تیموری؛ میانجی‏گری؛ دنیاگرایی

مراجع