وجه تسمیه بیشاپور و مکان‌یابی دو اثر ساسانی در شهر بیشاپور بر پایه گزارش‌های منابع اسلامی

فصلنامه تاریخ

مقاله 2، دوره 14، شماره 54، آذر 1398، صفحه 19-34   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

احمد حیدری^*

گروه تاریخ و باستان شناسی ،واحد بیرجند دانشگاه آزاد اسلامی ،بیرجند ، ایران

چکیده

بیشاپور نام سومین شهر دولت ساسانی است که شاپوریکم ساخته است. نام این شهر در گزارش‌های مورخان و اسناد به‌-دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی به اشکال مختلف به ثبت رسیده‌ است. بسیاری از پژوهشگران سعی نموده‌اند نام بیشاپور و آثار ذکر شده در اسناد موجود را با آثار شناسایی شده از کاوش‌های باستان‌شناسی تطبیق دهند و گاه به وجه اشتقاق آن پی ببرند. پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که وجه تسمیه بیشاپور چیست و دو اثر شناسایی شده در کاوش‌های معاصر به نام‌های معبدآناهیتا و تالار پذیرایی قابل تطبیق با نام کدام آثار ذکر شده توسط جغرافیانویسان اسلامی است؟ پژوهش حاضر به این نتیجه می‌رسد که نام بیشاپور به معنای "کار نیک شاپور" یا "خداوندگار شاپور" نیست. بیشاپور تصحیفی از واژه "بیت‌شاپور" به معنای خانه یا شهر شاپور است، این نام به شکل پیشوند مکان در نام بسیاری از شهرهای ساسانی مشاهده می‌شود. همچنین مطابق مطالعات صورت گرفته، نام دو آتشکده مشهوری که مولفین صدراسلام از آن به نام‌های شِبِرخَشین و گمبذگاوسر ذکر کرده‌اند، در واقع نام دو ساختمان بزرگ شهر بیشاپور به ترتیب ساختمانB (تالار پذیرایی) و ساختمانA (معبد آناهیتا) است.

کلیدواژه‌ها

بیشاپور؛ گنبد گاوسر؛ آتشکده شبرخشین؛ معبدآناهیتا؛ منابع اسلامی

مراجع