دفاع از انتساب کتاب تصحیح الاعتقادات به شیخ مفید

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 3، دوره 26، شماره 67، شهریور 1399، صفحه 29-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

عمیدرضا اکبری^*

دانش‌آموختۀ سطح 3 حوزۀ علمیۀ قم و دانشجوی دکتری علوم حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

از دیرباز شرح و نقدنگاری بر آثار عالمان در میان فرق، خاصّه در مسائل کلامی، امری رایج بوده است. بااین‌حال، برخی از این کتب در طول تاریخ اسلام ازمیان رفته، یا چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند. کتاب تصحیح الاعتقادات شیخ مفید هم که حاشیه‌ای بر الاعتقادات ابن بابویه است، در سده‌های میانی کم‌تر مورد توجه بوده، و این امر به همراه برخی آراء مندرج در این کتاب موجب شده است بعضی از معاصران در اصالت کتاب تردید کنند و حتی آن را غیراصیل و برساختۀ دوران متأخر بدانند. در این مطالعه با نقد مستندات منکرانِ نسبتِ اثر، در جستجوی قرائنی برآمده‌ایم که نسبت کتاب را به شیخ مفید تأیید می‌کنند. از آن جمله، گزارش‌های مکرر ابن شهرآشوب از نسخه‌ای از شیخ مفید است؛ نسخه‌ای که مطالبش به‌سان حاشیه‌ای بر الاعتقادات ابن بابویه ذکر می‌شود. شواهدی مؤید آن است که جوابات ابی‌جعفر القمی و الرد علی ابن بابویه که نجاشی و ابن شهرآشوب از جملۀ آثار شیخ مفید ذکر کرده‌اند، احتمالاً همین کتاب است. این کتاب از نظر منابع، مبانی و ادبیات هم‌خوانی بالایی با آثار شیخ مفید دارد.

کلیدواژه‌ها

شیخ مفید؛ تصحیح الاعتقادات؛ الرد علی ابن بابویه؛ روایات ابن شهرآشوب

مراجع