أسلوب الإستعارة المفهومیة وتصامیمها التصوریة فی شعر میخائیل نعیمة

فصلیة دراسات الادب المعاصر

مقاله 2، دوره 11، شماره 44، فروردین 2020، صفحه 33-51   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

صغری فلاحتی¹؛ علی پیرانی شال²؛ زهرة ناعمی³؛ فاطمه خرمیان⁴

¹الأستاذة المشارکة فی قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی

²الأستاذ المشارک فی قسم اللغة العربیة بجامعة الخوارزمی

³الأستاذة المساعدة فی قسم اللغة العربیة بجامعة الخوارزمی

⁴طالبة الدکتوراه فی فرع اللغة العربیة بجامعة الخوارزمی

چکیده

الاستعارة المفهومیة هی أصل طبیعی لها حضور فی کل مکان تُستخدم فی حیاتنا الیومیة واعیة أو غیر واعیة. المهم فی هذا النوع من الاستعارة، إیجاد أسلوب یخلق طریقة لإدراک المفاهیم الذهنیة والانتزاعیة أکثر وضوحا. فمن المستحسن أن نستخدم هذه الآلیة المفهومیة لقراءة النصوص الشعریة المعاصرة وشرح مفاهیمها المجردة. سعی هذا البحث، دراسة الاستعارة المفهومیة معتمداً علی نظریة لایکوف وجونسون- وهما مبدعا هذه النظریة فی القرن الحاضر- فی قصیدتی میخائیل نعیمة(«صدی الأجراس» و«النهر المتجمد»)، الشاعر المعاصر اللبنانی، بالمنهج الوصفی- التحلیلی، ومبنیا علی العلم الإدراکی ثم دراسة تصامیمها التصوریة، یعنی بِنیة مفهومیة تُخلق علی أساس تجارب مختلفة لإدراک المفاهیم الانتزاعیة. فی أجابة السؤَالین: کیف تتجلّی الاستعارة المفهومیة فی القصیدتین؟ و کیف تؤدی الاستعارة المفهومیة إلی فهم القصیدتین أکثر وضوحا؟ ومن أهم ما وصل إلیه البحث، هو أن الشاعر فی القصیدتین قام بتصویر شعره مستعینة بالاستعارة المفهومیة، ذلک یساعدنا إلی فهم الانتزاعیات کما هی.

کلیدواژه‌ها

الاستعارة المفهومیة؛ التصامیم التصوریة؛ لایکوف؛ جونسون

مراجع

أفراشی، آزیتا. 1390ش، نگاهی به تاریخچه مطالعات استعاره، از مجموعه استعاره بر مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، ط2، تهران: سوره مهر.

اکو، امبرتو. 1383ش، استعاره بر مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، ترجمه ساسانی و گروه مترجمان، ط 1، تهران: نشر سوره مهر.

بورشه والآخرون. 1377ش، زبان شناسی و ادبیات، ترجمه کوروش صفوی، ط2، تهران: نشر هرمس.

جونسون، مارک. 1396ش، بدن در ذهن، ترجمه جهانشاه میرزا بیگی، ط1، تهران: نشر آگاه.

روشن، بلقیس و اردبیلی، لیلا. 1392ش، مقدمه‌ای بر معناشناسی شناختی، ط1، تهران: نشر علم.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1387ش، صور خیال در شعر فارسی، ط12، تهران: نشر آگاه.

صفوی، کوروش. 1379ش، درآمدی بر معنی شناسی، چاپ اول، تهران: نشر سوره مهر.

صفوی، کوروش. 1396ش، استعاره، ط1، تهران: نشر علمی.

الفاخوری، حنا. 1986م، الجامع فی تاریخ الأدب العربی(الأدب الحدیث)، ط1، بیروت: دار الجیل.

لایکوف، جورج. 1390ش، نظریه استعاره معاصر، ترجمه فرزان سجودی، ط2، طهران: سوره مهر.

لایکوف، جورج. 2014م، النظریة المعاصرة للإستعارة، ترجمة طارق نعمان، ط1، مصر: مکتبة الإسکندریة.

مقیمی زاده، محمد مهدی. 1396ش، استعاره صنعت زیبائی کلام، تهران: مرکز پژوهش‌های ایرانی اسلامی. Cgio.org.ir

نعیمة، میخائیل. 1999م، المجموعة الکاملة، المجلد الرابع، ط6، بیروت: دار العلم للملایین.

الکتب الإنجلیزیة

Lakoff,G&Jonson,M ,(1980), Metafors we live,Chicago:univ.of chicagopress.

 

المقالات والرسالات

بیابانی، احمدرضا و یحیی طالبیان. 1391ش، «بررسی استعاره جهت‌گیرانه و طرحواره‌های تصویری در شعر شاملو»، پژوهشنامه نقد ادبی، دوره 1، شماره1، صص 126-99.

خدادادی، زهرا. 1390ش، «بررسی استعاره‌های مفهومی در عبهر العاشقین»، رسالة الماجستیر، المشرفة: مریم صالحی نیا، جامعة فردوسی مشهد.

ذوالفقاری، أختر و نسرین عباسی. 1394ش، «استعاره‌های مفهومی در أشعار ابن خفاجه»، مجلة نقد أدبی(أدبیات و زبان‌ها)، العدد 11، صص 120- 105.

راکعی، فاطمه. 1388ش، «نگاهی نو به استعاره تحلیل استعاره در شعر قیصر امین‌پور»، فصلیة پژوهش‌های ادبی، السنة 7، العدد 26، صص 99-77.

سلیمی، فاطمه، و کبری راستگو. 1438ق، «المخططات التصوریة ودورها فی فهم مضامین الصحیفیة السجادیة الأخلاقیة(علی ضوء اللسانیة الإدراکیة)»، مجلة اللغة العربیة وآدابها.

صفوی، کوروش. 1382ش، «بحثی درباره طرحواره‌های تصویری از دیدگاه معنی شناسان شناختی»، فصلنامه فرهنگستان، شماره 21، صص 85-65.

صفوی، کوروش. 1391 ش، «نگاهی تازه به چگونگی درک استعاره در زبان فارسی»، مجله ادب پژوهی، شماره 19، صص167-151.

غزاوی، محمد دیاب محمد. 1433ق، «الاستعارة فی قصیدة المدیح بین ابن الحداد وابن سهل؛ دراسة أسلوبیة أحصائیة»، جامعة القصیم، العدد 2، صص 607- 515.

قائمی، مرتضی. 1438ق، «توظیف الاستعارة المفهومیة لتکوین المنظومة الأخلاقیة فی نهج البلاغة(علی أساس اللسانیات المعرفیة)»، مجلة اللغة العربیة وآدابها، السنة 12، العدد 4، صص 720- 695.

کودرزی، حسن و فاطمه خرمیان. 1395ش، «استعاره شناختی و چگونگی نمود آن در قصیده "علی بساط الریح" اثر فوزی معلوف»، مجلة لسان المبین، العدد 25، صص: 115- 93.

لَمجادی، سوریة. 2011م، «دلالات الاستعارة فی شعر محمد عفیفی مطر»، رسالة الماجستیر، المشرف ناصر اسطمبول، جامعة وهران الجزائر.

مسبوق، سید مهدی و همکاران. 1391ش، «اندیشه وحدت وجود در همس الجفون میخائیل نعیمه»، دو فصلیة علمیة- محکمیة ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال سوم، صص 142- 121.

مقیاسی، حسین. 1395ش، «نقد و بررسی طرحواره‌های تصوری قرآن در نهج البلاغه»، مجله پژوهش‌های نهج البلاغة، العدد 14، صص 108- 93.

نجار فیروز جائی، مهدی. 1392ش، «تحلیل استعاره‌های مفهومی در شعر احمد شاملو»، رسالة الماجستیر، المشرف: علی تسلیمی، جامعة کیلان.

هاشمی، زهره. 1389ش، «نظریه استعاره مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، مجلة ادب پژوهی، العدد 2، صص 140- 119.

هوشنگی، حسین و محمود سیفی. 1388ش، «استعاره‌های مفهومی در قرآن از منظر زبان شناسی شناختی»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، سال اول، شماره 3، صص34-9.