تحلیل و مقایسۀ کیفیت کرامات ابوسعید ابوالخیر در اسرارالتّوحید با کرامات شیخ احمد جام در مقامات ژنده‌پیل

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 6، دوره 2، شماره 6، اسفند 1397، صفحه 119-134   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

دکتر رضا جلیلی^*

گروه زبان و ادبیات فارسی

چکیده

کرامت به‌عنوان یکی از اصول تصوّف که امری ناقض عادت و بیرون از محدودۀ توان بشر عادّی است، همواره موضوعی مورد مناقشه میان اهل شرع و تصوّف بوده و هست. موافقان، کرامت را از نشانه­های یک ولی کامل دانسته، تأییدش می­کنند، امّا مخالفان آن را ذریعه­ای برای ارضای حسّ قدرت­خواهی و ثروت­اندوزی صوفی­نماها می­دانند. در میان صوفیّه، ابوسعید ابوالخیر و شیخ احمد جام دو تن از کسانی هستند که در کتب متعدّدی کرامات فراوانی از آن‌ها نقل شده، به‌گونه‌ای که این موضوع یکی از ویژگی­های بارز شخصیّت حقیقی و ساختگی ایشان شده است. بر این پایه، آن­چه در جستار پیش­رو موردنظر خواهد بود، مقایسۀ این کرامات و تبیین اشتراکات و افتراقات فکری و رفتاری این دو عارف نامی با تکیه‌بر روش توصیفی- تحلیلی است. به نظر می­رسد که ابوسعید و شیخ جام، علی­رغم قُرب مسافت، به لحاظ فکری و منش صوفیانه از هم دورند و هر یک، باوجود مشابهت­های فکری و رفتاری اندک، در وادی­های متفاوتی از عرفان سیر می­کنند. به‌طوری‌که ابوسعید طرفدار تصوّف همراه با محبّت و رجا است و شیخ جام، هواخواه تصوّف زاهدانۀ صرفِ همراه با خوف.

کلیدواژه‌ها

کرامات؛ ابوسعید ابوالخیر؛ احمد جام (ژنده‌پیل)؛ تصوّف و عرفان

مراجع