قانون گریزی دوره قاجار و نقش آن بر اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران(انقلاب مشروطه)

فصلنامه تاریخ

مقاله 6، دوره 14، شماره 55، اسفند 1398، صفحه 129-147   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

قربانعلی نجفی اندرور¹؛ امیر تیمور رفیعی^{* 2}؛ محمد کریم یوسف جمالی³

¹گروه تاریخ ایران اسلامی، واحد محلات؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ محلات.ایران

²استادیار گروه تاریخ، واحد محلات؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ محلات.ایران

³دانشیارگروه تاریخ، واحدنجف آباد؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ نجف آباد.ایران

چکیده

چکیده:
دوران حـکومت شـاهان قاجار، پس از پیروزی آغامحمدخان بر حکمرانان زند و دیگر مدعیان حکومت آغاز شد. مناسبات قدرت و روابط حاکم در نظام سیاسی قاجار بر اساس قدرت سیاسی شکل گرفت. به این ترتیب، به قدرت رسیدن قاجاریه را باید نوعی جابه جایی قدرت در ساختار ایلیاتی ایران دانست. پایه و بنیان اصلی قدرت سیاسی حکومت قاجار همانند سایر ادوار تاریخ ایران، مبتنی بر ساختار قبیله ای بود و ایلات و عشایر قدرت واقعی کشور را در اختیار داشتند. در چنین ساختاری،شاه سایه خدا بر روی زمین و محور تصمیمات سیاسی بود. این وضعیت و ویژگی یعنی قدرت فرا زمینی شاه، موجب تمرکز قدرت، قانون گریزی، استبداد و خودکامگی و در نتیجه توسعه نیافتگی سیاسی شد. انقلاب مشروط در پاسخ به قدرت فرازمینی و آسمانی پادشاه شکل گرفت، اما با بروز استبداد صغیر به شکست انجامید. در این پژوهش تلاش بر آن است که به روش جامعه شناسی سیاسی،ضمن چگونگی شکل گیری قاجاریه، ساخت قدرت موروثی و نبود نهادهای قانونی در عصر قاجار و نقش آن بر اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران تا عصر مشروطیت مورد بررسی قرار گیرد نوع پژوهش بر اساس هدف کاربردی است و به لحاظ ماهیت پژوهش، توصیفی و تحلیل داده ها و یافته ها می باشد. روش گرد آوری داده ها و اطلاعات،مشاهده و مطالعه است که از طریق مراجعه به کتابخانه و آرشیو اسناد و مدارک و همچنین جستجو در شبکه های مجازی و اینترنتی انجام شده است. پژوهش حاضر از الگوی نظری پاتریمونیالیسم و نظریه سلطانیسم بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژگان: قاجاریه؛ قدرت سیاسی؛ پاتریمونیالیسم؛ قانون گریزی؛ انقلاب مشروطه

مراجع