بهره‌وری کل انرژی و عوامل موثر بر آن (صنایع تولیدی ایران)

مدلسازی اقتصادی

مقاله 3، دوره 13، شماره 48، بهمن 1398، صفحه 45-68   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

ابراهیم نیک نقش¹؛ نقی شجاع^{* 2}؛ امیر غلام ابری²؛ محمد مهدی موحدی³

¹دانشجوی دکتری مدیریت صنعتی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه ریاضی (تحقیق در عملیات)، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران

³استادیار گروه مدیریت صنعتی، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران

چکیده

هدف این مقاله ارزیابی بهره­وری کل انرژی و عوامل موثر بر آن در 134 صنعت تولیدی ایران در سطح کدهای چهار رقمی طبقه­بندی بین‌المللی (ISIC) طی دوره­ 1394-1385 است. بدین منظور، با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها و شاخص مالم‌کوییست، کارایی فنّی, تکنولوژیکی و بهره‌وری کل انرژی صنایع تولیدی ایران محاسبه شده و سپس، با روش اثرات ثابت و گشتاورهای تعمیم‌یافته، عوامل موثر بر بهره‌وری کل انرژی برآورد شد. نتایج مدل نشان داد تمامی صنایع تولیدی، رشد مثبت پیشرفت تکنولوژیکی را تجربه نموده‌اند؛ اما هیچ کدام از کارایی فنّی برخوردار نبوده‌اند. به طور کلی، یافته‌ها حاکی از رشد بهره‌وری کل انرژی در صنایع تولیدی است. نتایج برآورد الگو نشان داد متغیرهای مهارت، فاوا، تحقیق و توسعه، سرمایه فیزیکی، ماشین‌آلات و تجهیزات، صادرات و زمان اثر معنادار و فقط تحصیلات، اثر غیرمعناداری بر بهره‌وری کل انرژی داشته‌ است. بر اساس نتایج، بازبینی شیوه کار, بهبود مهارت‌های مدیریتی، حمایت یارانه‌ای دولت از تولید و سرمایه‌گذاری، کاهش تعرفه واردات تجهیزات و ماشین‌آلات سرمایه‌ای از صنایع با مصرف انرژی کم‌تر پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

طبقه‌بندی JEL: .D24؛ L60؛ O14 واژگان کلیدی: بهره‌وری کل انرژی؛ صنایع تولیدی ایران؛ تحلیل پوششی داده‌ها؛ روش مالم‌کوییست؛ گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM)

مراجع

منابع

• ابریشمی، حمید، نوری، مهدی، دودابی‌نژاد، امیر (1389). رابطه قیمت و بهره‌وری انرژی در ایران: بررسی تجربی هم‌انباشتگی نامتقارن. فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 18 (55): 5-22.
• تولایی، روح‌الله، علیرضایی، ابوتراب (1387). مدیریت بهره‌وری از طریقاصلاح الگوی مصرف در بخش تقاضای انرژی کشور. فصلنامه مدیریت منابع انسانی، (4):31-59.
• حیدری، ابراهیم، صادقی، حسین (1383). شناخت و بررسی رفتار صرفه‌جویی انرژی در صنایع بزرگ ایران، پژوهش‌های اقتصادی، 4(11-12): 71-96.
• حیدری، ابراهیم (1391). تجزیه و تحلیل بهره‌وری در صنایع منتخب انرژی بر ایران بر اساس  روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA). فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 7 (14): 61-84.
• دباغ، رحیم، کوهی لیلان، بابک، جواهریان، لیلا، لطیفی، مهشید (1394). بررسی کارایی فنّی و بهره‌وری صنایع استان آذربایجان غربی با استفاده از روش­های پارامتریک و ناپارامتریک. مجلس و راهبرد، 22 (83):305-333.
• سجادی‌فر،سیدحسین، عسلی، مهدی، فتحی، بهرام، محمدباقری، اعظم (1394). اندازه‌گیری کارایی انرژی با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها با خروجی‌های نامطلوب، مجله برنامه‌ریزی و بودجه، (131): 55-70.
• شرزه‌ایغلامعلی، ابراهیم‌زادگان، هه‌ژار (1390). برآورد اثر بازگشت افزایش کارایی انرژی در ارتباط با مصرف خانوارها و انتشار دی اکسید کربن، نشریه مطالعات اقتصاد انرژی، (30): 33-61.
• حکیمی پور، نادر، عوضعلی‌پور، محمد صادق، قایمی، ذبیح‌الله (1391). ارزیابی تغییرات بهره‌وری کل عوامل تولیدی صنایع بزرگ در استان‌های ایران، پژوهش‌های مدیریت عمومی، (15): 154-155.
• شهابی‌نژاد، وحید (1393). معرفی شاخص بهره‌وری کل عامل انرژی به عنوان شاخصی جایگزین شاخص رایج بهره‌وری انرژی. چهارمین کنفرانس بین‌المللی رویکردهای نوین در نگهداشت انرژی، تهران.
• عمادزاده، مصطفی، توکلی، اکبر (1375). ارتباط سطحتحصیلات و بهره‌وری نیروی کار، مجله دانش و توسعه، (5): 13-17.
• مرکز آمار ایران، نتایج آمارگیری از کارگاه‌های بزرگ صنعتی طی سال‌های 1384-1393؛ قابل بازیابی در سایت:                                            amar.org.ir
• محمودزاده، محمود، موسوی، میرحسین، پاک‌نهاد، فرزاد (1394). حسابداری رشد ارزش افزوده در صنایع ایران با تاکید بر فناوری اطلاعات. مدل‌سازی اقتصادی، 9 (32): 41-64.
• نجف‌زاده، بهنام، ممی‌پور، سیاب (1395). بررسی عوامل موثر بر کارایی زیست محیطی صنعت برق ایران: رهیافت تحلیل پوششی داده‌ها و داده‌های ترکیبی. فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، 7 (27): 66-75.
• Baltagi, B.H., Egger, P.H. & Kesina, M. (2015). Sources of productivity spillovers: Panel data evidence from China. Journal of Productivity Analysis, 43: 389-402.
• Chen, Ken.Y. Kuen, Lin lin. Jian, Zhou. (2005). Audit quality and earnings managements for Taiwan IPO Firms. Managerial Auditing Journal, 25)2(. 86 – 104.
• Harris, R. & Moffat, J. (2015). Plant-level determinants of total factor productivity in Great Britain, Journal of Productivity Analysis, (44(: 1-20.
• Mandal, K., Sabuj & Madheswaran, S.)2010(. Environmental efficiency of the Indian cement industry: An interstate analysis, Energy Policy, 38 (2): 1108-11
• Mukherjee, K. (2008). Energy use efficiency in the Indian manufacturing sector: An interstate analysis, Energy Policy, (36): 66 -72.
• Martinez, P. (2011). Energy efficiency development in German and Colombia non-energy-intensivesectors: A non-parametric analysis, Energy Efficiency, 4(1): 115-131.
• Düzakin, E., & Düzakin, H. (2007). Measuring the performance of manufacturing firms with super slacks based model of data envelopment analysis: An application of 500 major industrial enterprises in Turkey. European Journal of Operational Research, (182): 1412-1432.
• Papadogonas, T., Mylonakis, J. & Demosthenes Georgopoulos (2007). Energy consumption and firm characteristics in the Hellenic manufacturing sector, International Journal of Energy Technology and Policy, 5 1)):89-96.