توده شناسی بازی‌های آذربایجانی در شعر شهریار

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 3، دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 26، دی 1398، صفحه 45-64   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2019.671514

نویسنده

آیت شوکتی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

چکیده

ادبیات غنی ایران‌زمین و به تبع آن، سرزمین آذربایجان با تاریخ  و فرهنگ گره خورده است و بازی­های بومی و محلی نیز به عنوان بخشی از فرهنگ جامعه، جزئی از همین ادبیات گران­سنگی شده است که به قلم ادبایی که دغدغۀ فرهنگی سرزمین‌شان آن‌ها را میراث ­دار این گنجینۀ گرانبها کرده، ضبط گردیده است.
از طرف دیگر، فرهنگ عامه می­ تواند خاستگاه آثار فاخر هنری و ادبی باشد، همان­طور که آبشخور بزرگ­ترین و ماندگار­ترین اثر هنری محمد حسین شهریار شد. شهریار به دلیل گذراندن دوران کودکی خود در طبیعت بکر روستای خشکناب، بازی‌های محلی آذربایجان را که در دوران کودکی با آن‌ها مأنوس بود، در دل اشعار ترکی خود جای داده است. مقالۀ حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ­ای و پژوهش­ های شفاهی در بین مردم، تعداد 9 بازی از انواع بازی­ های آذربایجان را با استناد به اشعار این شاعر،  تحلیل و بررسی می ­نماید.
دقت در این بازی­ های مهیّج که به اقتضای زندگی در طبیعت و فرهنگ عشیره ­ای ایجاد شده‌اند نشان می‌دهد که همۀ این بازی ­ها، متناسب با فرهنگ سادۀ روستایی، گروهی و ساده بوده‌اند و به تبعیت از زندگی سادۀ مردم و متأثر شدن از طبیعت، اغلب به ابزار خاصی نیاز نداشته‌اند و یا ابزار استفاده‌شده برای آن‌ها، جزئی از طبیعت بوده است.

کلیدواژه‌ها

شهریار؛ فولکلور؛ توده شناسی؛ بازی های محلی؛ آذربایجان

مراجع

کتاب­ ها

- ارشاد، طیبه؛ آزمون، جواد؛ جوادی، مریم،(۱۳۹۱)،تربیت بدنی ابتدایی ویژۀ معلمان ابتدایی، تهران: اداره کل چاپ و توزیع کتاب­ های درسی

- ایزد پناه،حمید،(1363)،فرهنگ لری،چاپ دوم، تهران: آگاه.

- بهزادی، بهزاد،(1369)، فرهنگ آذربایجانی-فارسی، چاپ اول، تهران:چاپخانۀ دیبا

- پروین گنابادی،محمد(1355)، بازی­ های محلی ایران، چاپ اول، تهران: توس.

- جمشاد، نوروز،(1351)، بازی­ های باستانی کودکان اصفهان،اصفهان: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.

- حسین­ زاده(داشقین)، علی، (1371)، فرهنگ لغات ترکی( سوزلوک)، چاپ اول، تبریز: انتشارات یاران

- حصاری،میر هدایت،(1379)، آذربایجان فولکولورو،تهران: انتشارات تابان.

- خدادادی، رسول،عسگریان،فریبا،(1389)، بازی ­های بومی و محلی شمال غرب ایران، چاپ اول، تهران: عصر انتظار

- دهخدا، علی اکبر، (1348)، لغت­نامۀ دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین، دکتر سید جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران

- زارع شاهمرسی، پرویز، (1387)، بازی­ های محلی آذربایجان، چاپ اول، تبریز: اختر

- زارع شاهمرسی، پرویز، (1394)، فرهنگ جامع ترکی- فارسی شاهمرسی، قزوین: آزرمیدخت

- شهریار،محمد حسین،(1382)، کلیات اشعار ترکی به انضمام حیدر بابایه سلام، چاپ هفدهم، تبریز: انتشارات زرین

- فراهانی، ابوالفضل، شهرکی، منصوره،(۱۳۸۵)، بررسی بازی­ های بومی و محلی سیستان و بلوچستان ، تاریخ­نامه ورزش ایران زمین (۱)، چاپ اول، تهران: کمیتۀ ملی المپیک

- فره وشی، بهرام،(۱۳۵۴)، کارنامۀ اردشیر بابکان، تهران: دانشگاه تهران.

- ماکویی،حامد،(1388)، ترجمۀ حیدر بابایه سلام، تبریز: آذربایجان

- هدایت،صادق،(1310)، اوسانه، تهران: چشمه.

- همایونی،صادق،(1353)، گوشه­هایی از آداب و رسوم مردم شیراز، شیراز: نوید.

مجلات

اشرفی، لیلا، (1386)، «بازی­های سنتی آذربایجان(شهرستان تکاب و اطراف آن)»، فصلنامۀ فرهنگ مردم ایران، ش 27، تابستان، صص142-150

- بهار، ملک الشعرا، (۱۳۱۳)، بازی­ های ایرانی، مجلۀ تعلیم و تربیت، سال ۴، شماره ۱ .

- سفیدگر شهانقی، حمید (1386)، «عناصر فولکلور آذربایجان در دیوان ترکی استاد شهریار»، فصلنامۀ فرهنگ مردم ایران، ش 10، پاییز، صص 87- 116.

- سواری، مصطفی،(۱۳۹۰)، «نگاهی به بازی­ های محلی خوزستان»، آموزشی ، دورۀ ۱۱، شماره ۳، صص ۴۴-۴۵

-  متینی، جلال، (1356)، « برخی از بازی­ ها و سرگرمی­ های رایج در ایران در روزگاران پیش»،مجلۀ دانشکدۀ ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه تهران، سال سیزدهم، صص13-15

- مهیار، عباس، (۱۳۵۸)، «بازی­ های محلی(اشاره به بازی‌های توفارقان)»، هنر ومردم، سال ۱۷، ش193، صص 66-69.

 

پایگاه­ های اینترنتی

- بیتوته، (1397)، «بازی محلی چیلینگ آغاج»،< http://beytoote.com <

-  شامی، اعظم، (1396)، « گرد و غبار فراموشی بر چهرۀ بازی­های محلی و بومی زنجان»، http//aftab.ir>>

- قارلقی، سعید، ( بی­تا)، « آشیق ­های عاشق»، http//gharlogh.com>>