مقایسه کهن‌الگوی مرگ و نوزایی در آثار شفیعی‌کدکنی و بدیع صقور

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 3، دوره 16، شماره 58، اردیبهشت 1399، صفحه 67-92   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

غلامرضا پیروز¹؛ پری ناز باقری^{* 2}

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

²دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

کهن‌الگوها از اعماق ناخودآگاه جمعی بشر نشأت می‌گیرند و این امر موجب شده در ذهن و روان بشر اسطوره‌ای فراتر از مرزهای جغرافیایی، جریان و سریان پیدا کند. در مقالة پیش رو سعی شده است بر اساس روش تحلیلی ـ تطبیقی، کهن‌الگوی مرگ و نوزایی در دو مجموعة فارسی و عربی معاصر، بگذار کبوتر بخوابد سرودة بدیع صقور، شاعر سوری و مجموعة در ستایش کبوترها از شفیعی‌کدکنی نقد و بررسی گردد. رهاورد این جستار تبیین شباهت‌ها و برخی تمایزات قابل تأمّل در موضوع کهن‌الگوی مرگ و نوزایی در دو اثر مذکور است. موضوع مرگ و نوزایی در این دو مجموعه به سه شکل قابل ردیابی است؛ الف: رویکرد شاعر به موضوع مرگ بیشتر از توجه وی به مفهوم نوزایی است. ب: مرگ و نوزایی به شکل متعادل رخ می‌نماید. ج: میزان توجه به مفهوم نوزایی بیش از توجه به موضوع مرگ است. مهم‌ترین نتایج این پژوهش عبارتند از: بیشتر شعرهای این دو مجموعه بر تعادل میان موضوع مرگ و نوزایی استوار هستند؛ البته توجه به مرگ در شعر بدیع صقور چشمگیرتر است و شفیعی‌کدکنی در اشعارش بر موضوع نوزایی تأکید می‌ورزد.

کلیدواژه‌ها

کهن‌الگوی مرگ و نوزایی؛ نقد اسطوره‌شناختی؛ ادبیات تطبیقی؛ شفیعی‌کدکنی؛ بدیع صقور

مراجع

اعتمادی، حسین، ناهده فوزی و مهرداد آقائی. ۱۳۹۸. «بررسی تطبیقی عارفانه‌های عاشقانة عبدالوهاب البیاتی و سهراب سپهری». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. دورة ۱۵. ش55. صص۸۰-۴۹.

جواری، محمدحسین. 1384. «اسطوره در ادبیات تطبیقی». اسطوره و ادبیات (مجموعه مقالات برگزیدة سومین همایش ادبیات تطبیقی. ش23 و 24. صص51-40.

حامد جابر، یوسف. 1390. «قضایا المکان بین الذاکرة والرؤیا فی شعر (بدیع صّقور)». دراسات فی اللّغةالعربیة و آداب‌ها. فصلیة محکمة. ش۶. صص20-1.

حسینعلی، مریم. 1387. «نقد کهن‌الگویی غزلی از مولانا». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش11. صص118-97.

درودگریان، فرهاد. 1393. «تحلیل تولد پیر چنگی در مثنوی مولوی بر اساس نظریة یونگ». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش35. صص105-91.

دلاشو، م لوفر. 1366. زبان رمزی قصه‌های پریوار. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.

سخنور، جلال. 1369. نقد ادبی معاصر. تهران: رهنما.

سلطان‌بیاد، مریم و محمود‌رضا قربان‌صباغ. 1390. «بررسی قابلیت‌های نقد کهن‌الگو در مطالعات تطبیقی ادبیات: نگاهی گذرا به کهن‌الگوی «سایه» و «سفر قهرمان»». نقد ادبی. ش14. دوره ۴. صص۱۰۳-۷۹.

شریفی، فیض. 1393. شعر زمان ما (16) محمد‌رضا شفیعی‌کدکنی. تهران: نگاه.

شفیع‌آبادی، عبدالله، شکوه نوابی‌نژاد، جواد اژه‌ای، قدسی احقر، خدیجه آرین، مهدی حسینی بیرجندی و محسن رسولی. 1394. مبانی راهنمایی و مشاوره. تهران: سمت.

شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا. 1388. در ستایش کبوتر‌ها. تهران: سخن.

شوقی عبدالجواد رضوان، احمد. 1990. الدرس الادبی المقارن. بیروت: دار العلوم العربیة

صقور، بدیع. 2014. دعوا الحمام ینام. سویدا: دارلیندا للطباعة و النشر التوزیع.

غنیمی هلال، محمد. 1390. ادبیات تطبیقی. ترجمة مرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی. تهران: امیرکبیر.

فرضی، حمید‌رضا و محمد‌رضا عابدی. 1393. «تحلیل بن‌مایه‌های اساطیری «داستان شهریار بابل با شهریارزاده» در مرزبان‌نامه». نشریة زبان و ادب فارسی. ش330. صص134-113.

فوزی، ناهید، مریم امجد و کبری روشنفکر. 1393. «بررسی شعر محمدرضا شفیعی‌کدکنی و عبدالوهاب البیاتی از منظر ادبیات تطبیقی». فصلنامة پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دوره 2. ش1. صص ۹۷-۷۹.

قره‌باغی، علی‌اصغر. 1383. واژگان و اصطلاحات فرهنگی. تهران: سورة مهر.

کفافی، محمد عبد‌السلام. 1382. ادبیات تطبیقی. ترجمة سیّدحسین سیّدی. مشهد: به‌نشر.

مورنو، آنتونیو.1393. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمة داریوش مهرجویی. تهران: مرکز.

یاوری، حورا. 1386. روان‌کاوی و ادبیات: دو متن، دو انسان، دو جهان: از بهرام تا راوی بوف‌کور. تهران: سخن.

یونگ، کارل گوستاو. 1368. چهار صورت مثالی. ترجمة پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.

ــــــــــــــــــ . 1395. انسان و سمبل‌هایش. ترجمة محمود سلطانیه. تهران: جامی.

 

Eglish Sources

Bagheri Parinaz, gholamreza Pirooz, Ali Akbar Bagheri khalili. Hasan Goodarzi Lamraski(2018).” A Comparative Study of Romantic Naturalism in Shafiee Khadkani and Badi Saqour”.opcion.especial no.15:657-680

Vickery, john b.(1993). mythencyclopedia of poetry and poetics. Eds. Alex Preminger and t.v.f. brogan. Princeton:Princeton university press