بررسی اشعار و ترانه‌های عروسی در شهرستان جهرم

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 26، دی 1398، صفحه 1-26   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2019.671545

نویسندگان

عظیم جبّاره ناصرو^{* 1}؛ پریچهر کوهنورد²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم

²کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم.

چکیده

ادبیات شفاهی و عامیانه، بستر مناسبی برای شناخت آداب و رسوم مردم هر منطقه است. در بیشتر مناطق سرزمین ما ترانه‌های محلی فراوانی رایج است؛ یکی از انواع این ترانه‌ها، اشعاری است که دربارۀ آیین‌های ازدواج در میان مردم رایج بوده است و در شهرهای مختلف، به نام‌های گوناگونی خوانده می‌شود. در میان این اشعار می‌توان رسم‌ها و آیین‌های مختلف مردم را بازیافت. در شهرستان جهرم استان فارس نیز بخش عمده‌ای از اشعار محلی به ترانه‌هایی با موضوع جشن عروسی و ازدواج اختصاص دارد. هدف از این پژوهش که به شیوۀ میدانی و کتابخانه‌ای انجام شده است، بیان ویژگی‌های اشعار عروسی و طبقه‌بندی آن‌ها از لحاظ مضمون و محتواست. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اشعار عروسی در شهرستان جهرم به دو بخش عمده قابل تقسیم است: الف) اشعاری در توصیف عروس و داماد؛ ب) اشعاری که بیانگر رسوم و آداب و عادت‌های مردم این شهر است که بخش­های گوناگونی دارد؛ مانند حنابندان، جهیزیه بردن، حمام کردن و خلعت پوشیدن داماد، مراسم خداحافظی عروس و آماده کردن اتاق عروس و داماد.

کلیدواژه‌ها

ترانه؛ داماد؛ شهرستان جهرم؛ عروس؛ فرهنگ عامه

مراجع

کتاب‌ها

-‌ الیاده، میرچا، (1387)، مقدس و نامقدس، ترجمۀ نصرالله زنگویی، چاپ دوم، تهران: سروش.

- حقایق جهرمی، حسین، (1375)، کتاب جهرم، بی‌جا: وحید.

- درویشی، محمدرضا، (1393)، موسیقی و آیین‌های جزیرۀ قشم و جزایر تابعه، تهران: سازمان منطقه آزاد.

- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، چاپ دوم، شیراز: انتشارات نوید.

- روح‌الامینی، محمود، (1382)، گرد شهر با چراغ در مبانی انسان‌شناسی، تهران: عطار.

- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1350)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات فاروس ایران.

- طوفان، جلال، (1380)، شهرستان جهرم، چاپ سوم، شیراز: کوشامهر.

- عقیلی، سیدعبدالرسول، (1394)، با نسیم تارونه، چاپ اول، جهرم: نشر بونیز.

- فردوسی، ابوالقاسم، (1380)، شاهنامه، تصحیح مصطفی جیحونی، تهران: شاهنامه‌پژوهی.

- فرزین‌نیا، صمد، (1393)، فرهنگ فارسی جهرمی(واژه‌ها، اصطلاحات، ضرب‌المثل‌ها، باورها و آیین‌ها)، چاپ دوم، شیراز: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.

- فرزین‌نیا، صمد،  (1393)، واسونک‌های محلی جهرمی، چاپ اول، شیراز: آوند اندیشه

- فرزین‌نیا، صمد، (1395)، ترانه‌های محلی جهرمی؛ دوبیتی‌ها، چاپ اول، جهرم: نشر بونیز.

مقالات

- امین‌پور، قیصر، (1380)، «سنت و نوآوری در فرهنگ عامۀ ایران»، زبان و ادبیات فارسی، ش 32، صص 233- 248.

- جباره‌ناصرو، عظیم و کوهنورد، رقیه، (1396)، «جایگاه زن در فرهنگ عامۀ شهرستان جهرم»، دو ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال پنجم، ش 18، صص 131- 152.

- جمالیان‌زاده، سید برزو و کرمی، محمدحسین و جلیل نظری، (1394)، «نگاهی به اشعار و ترانه‌های عروسی در کهگیلویه»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین،  ش 10، صص 21- 40.

- ذوالفقاری، حسن، (1394)، «کاربرد و ویژگی‌های دوبیتی در بومی‌سروده‌های ایرانی»، ادب‌پژوهی، ش 32، صص 62- 95. 

- ذوالفقاری، حسن، (1396)، «شیوه‌های اجرایی اشعار محلی در ایران»، شعرپژوهی، ش 33، صص 69- 99.

- رضایی، مهدی و زارعی‌فرد، رها، (1390)، «درآمدی بر بررسی تاریخی واژه‌های جهرمی»، ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، سال اول، ش4، صص69-94.

- رفیع‌فر، جلال‌الدین و کمال‌لو، خدیجه، (1393)، «بررسی آیین حنابندان از دیرباز تاکنون؛ مطالعۀ اسنادی 10 منطقه در ایران»، دوماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، ش 4، صص 27- 54.

- سعیدی، سهراب؛ اکبری شلدره، فریدون و حسین قاسم‌پور مقدم، (1397)، «نقش خواهر داماد در باسنک‌های آیین ازدواج هرمزگان». دوماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال ششم، ش20، صص195- 224.

- طباطبایی، سیدحسین و طباطبایی، سیدحسن و محمد رضایی، (1394)، «آیین‌های سوگ و سرور در منطقۀ سرکویر دامغان»، فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، ش 5، صص 1- 28.

- طبیب‌زاده، امید، (1392)، «بررسی تاریخی وزن در فهلویات»، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی؛ ویژه‌نامۀ فرهنگستان، ش 3، صص 59- 90.

- فقیری، ابوالقاسم، (1355)، «مراسم عروسی در شیراز»، هنر و مردم، ش 162، صص 76- 80.

- محسنی، مرتضی و کمرپشتی، عارف، (1394)، «تحلیل ساختار قافیه و ردیف در دوبیتی‌های مازندرانی شهرستان سوادکوه»، دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال پنجم، ش 2، صص 125- 158.

- محمدحسین‌زاده، عبدالرضا و محمد بصیری، (1388)، «بررسی جنسیت در ضرب‌المثل‌ها با توجه به آیات و احادیث»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، ش 4، صص 7- 32.