مفهوم «وأد» دختران در قرآن و فرهنگ عرب

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 11، دوره 25، شماره 66، بهمن 1398، صفحه 195-214   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه عظیمی¹؛ اعظم فرجامی^{* 2}؛ آذرتاش آذرنوش³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

²استادیار گروه الهیات، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

³استاد بازنشستۀ گروه ادبیات عرب، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

دربارۀ تفسیر و معنای تعبیر قرآنی «الْمَوْءُودَةُ» اختلاف‌ است. حداقل شش قرائت و چندین تفسیر مختلف برای این واژه وجود دارد. لغویان ذیل ریشه وأد به سه معنای بازتاب صدا در زمین، ثقل و پوشاندن اشاره کردند. اشتقاق معنایی موءوده به معنای دختر زنده به گور شده از هر یک از سه معنای یاد شده، محل اختلاف است. نخستین بار مفسران معتزلی در سدۀ‌ چهارم به معنای «ثقل» و سنگین شدن خاک بر جسم دختر دفن شده، اشاره کردند و رفته‌رفته تا عصر زمخشری برای این تفسیر جدید دلائل بیش‌تری شکل گرفت و به دیدگاهی مشهور و جاافتاده تبدیل شد. روش انجام مراسم وأد دختران به دو صورت در چاله افکندن و با خاک پوشاندن کودک یا در چاه و گودال عمیق پرتاب کردن دختران بوده است. به کمک مطالعۀ تفاسیر سده‌های میانی و نیز بررسی شیوۀ وأد دختران نزد عرب به این نتیجه رسیدیم که مفهوم وأد ربطی به ثقل ندارد و از همان مفهوم اصلی پیچیدن صدا در زمین گرفته شده است؛ زیرا عرب هنگام وأد دختر، او را در گودال یا چاهی می‌انداخت که باعث می‌شد صدای گریه و ناله‌اش در دل زمین بپیچد.

کلیدواژه‌ها

وأد دختران؛ تفسیر لغوی؛ موءودة؛ سیر تحول تفسیر یک واژه؛ فرهنگ عرب

مراجع