نقش‌‌آفرینی «مَنْ» و «مَا» در بستر تاریخی ظهور قرائات

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 2، دوره 26، شماره 67، شهریور 1399، صفحه 11-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

روح الله نجفی^*

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

برای فهم زمینه‌های تاریخی پیدایی قرائت‌های قرآن بررسی الگوهای تکرار شونده اختلاف قرائت اهمیتی ویژه دارد. به همین منظور در مقاله حاضر به جایگاه «مَنْ» و «مَا» در اختلاف قرائات نظر خواهیم کرد و با بررسی شواهدی متعدّد از اختلافات قاریان، نقش «مَنْ» و «مَا» را در پیدایی قرائات باز خواهیم شناخت. در قرائت‌های قرآن دَوَران میان خوانش «مَنْ» ــ به فتح میم ــ و «مِنْ» ــ به کسر میم ــ به نحو تکرار شونده دیده می‌شود. از دیگر سو، گاه در قرائت‌های خارج از مصحف رسمی، «مَنْ» را به جای «ما» قرار داده‌اند. افزون بر این، دَوَران در مراعات لفظ یا مصداق «مَنْ» و «مَا» به اختلاف در خوانش مذکّر یا مؤنث پاره ای از افعال انجامیده است. می‌خواهیم در مطالعۀ حاضر از این فرضیه دفاع کنیم که انعطاف‌پذیری ساختارهای زبان عربی در کنار عاری بودن مصحف رسمی از علائم نقطه و اعراب، پیدایی و توسعۀ اختلاف قرائات را رقم زده است.

کلیدواژه‌ها

قرائت قرآن؛ علل اختلاف قرائت؛ اعراب قرآن؛ تاریخ قرآن

مراجع