نقد و بررسی کارکرد دین در حوزه سیاست از دیدگاه پراگماتیسم

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 3، دوره 7، شماره 23، فروردین 1399، صفحه 56-79   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2020.1885156.1213

نویسندگان

رشید رکابیان^{* 1}؛ حسن علی یاری²

¹استادیار،گروه علوم سیاسی، دانشگاه آیت الله بروجردی، بروجرد، ایران.

²استادیار،گروه معارف، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه و مناسبات دین و سیاست در مکتب عمل‌گرایی بود. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا با نگاهی ریشه‌ای، مبانی، ویژگی‌ها و زمینه‌های پیدایش و شکل‌گیری مکتب عمل‌گرایی بررسی شد، سپس تلقی عمل‌گراها از سیاست و دین تبیین گردید و استلزامات و چگونگی تعامل بین دین و سیاست در مکتب عمل‌گرایی بررسی شد. نتایج نشان داد، تلقی‌ای که مکتب عمل‌گرایی از دین دارد، منبعث از نگاه اومانیستی و عمل‌گرایانه اندیشمندان آن می‌باشد که عملاً با انکار مبدأ غیبی، دین را به کارکردهای عملی آن تقلیل داده و آن را تا حد امری ابزاری، شخصی و تجربی تنزل می‌دهد و آن را با توجه به کاربردش که ممکن است فوایدی فردی، اخلاقی و اجتماعی برای انسان داشته باشد، تفسیر می‌نماید و اجازه دخالت به دین در امور سیاسی داده نمی­ شود. علاوه‌بر این، سیاست در این مکتب، رسالتی آرمانی ندارد، بلکه تنها به‌ عنوان فلسفه ­ای عمل‌گرایانه موردنظر است.

کلیدواژه‌ها

دین؛ سیاست؛ اندیشه سیاسی؛ مکتب عمل‌گرایی؛ پراگماتیسم؛ پراگماتیست سیاسی

مراجع

1. اسکفلر، اسرائیل (1366). چهار پراگماتیسم. ترجمه محسن حکیمی. تهران: مرکز.

2. اصغری، محمد (1389). نگاهی به فلسفه ریچارد رورتی. تهران: نشر علم.

3. بشیریه، حسین (1382). آموزش دانش سیاسی. تهران: موسسه پژوهشی نگاه معاصر.

4. جهانگیری، محسن (1376). شرح احوال، آثار و آراء فرانسیس بیکن. تهران: علمی و فرهنگی.

5. جیمز، ویلیام (1370). پراگماتیسم. ترجمه عبدالکریم رشیدیان. تهران: علمی و فرهنگی.

6. جیمز، ویلیام (1372). دین و روان. ترجمه مهدی قائنی. تهران: سهامی انتشار.

7. جیمز، ویلیام (1391). تنوع تجربه دینی. ترجمه حسین کیانی. تهران: حکمت.

8. خاتمی، محمود (1387). ملاحظاتی در باب مدرنیته و پست‌‌مدرنیسم: رهیافت‌‌های فکری- فلسفی معاصر در غرب. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج4.

9. راسل، برتراند (1373). تاریخ فلسفه غرب. ترجمه نجف دریابندری. تهران: پرواز.

10. رهبری، مهدی (1390).پراگماتیسم ‌و سیاست. سیاست،۴۱(2):130-144.

11. رهنمایی، احمد (1385). سیری در تحولات فرهنگی-سیاسی غرب از یونان باستان تا پایان هزاره دوم. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ نهم.

12. ‌‌‌رورتی، ریچارد (1384). فلسفه امید اجتماعی. ترجمه عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری. تهران: نی.

13. ‌‌‌رورتی، ریچارد (1385). اولویت دموکراسی بر‌ ‌فلسفه. خشایار دیهیمی. تهران: طرح نو

14. ‌‌‌رورتی، ریچارد (1386). پراگماتیسم، نسبی‌گرایی و ضدیت با عقل‌گرایی. ترجمه سعیده کوکب. کتاب ماه فلسفه، 6 :69-74

15. سبزیان ‌موسی ‌آبادی، علی‌رضا؛ بهمن، شعیب   (1389). پراگماتیسم و سیاست: بررسی و نقد پراگماتیسم در قلمرو سیاست و حکومت. تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، 5 :103-121.

16. شجاعی زند، علی‌رضا (1381). عرفی شدن در تجربه مسیحی و اسلامی. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

17. شریعتمداری، علی (۱371). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: امیرکبیر.

18. شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1370). فلسفه آموزش ‌و پرورش. تهران: امیرکبیر.

19. صالح، عبدالله (بی‌‌تا). پراگماتیسم در اسلام. تهران: علمی، چاپ سوم.

20. صنمی، علی ‌اصغر (1381). پراگماتیسم. حوزه،109-110 :292-308.

21. قنبری، آیت (1383). نقدی بر اومانیسم و لیبرالیسم. قم: فراز اندیشه.

22. لنکستر، لین (1376). خداوندان اندیشۀ سیاسی. ترجمۀ علی رامین. تهران: علمی و فرهنگی.

23. لیپست، سیمور مارتین (1385). دایره‌المعارف دموکراسی. ترجمه کامران فانی و نورالله مرادی. تهران: وزارت خارجه.

24. محمدرضایی، محمد؛ عابدینی، عظیم (1392). نقد نگرش پراگماتیسم در تبیین ضرورت دین. قبسات، 18(1):5-32.

25. مکفرسون، سی. بی. (1369). جهان واقعی دموکراسی. ترجمه مجید مددی. تهران: البرز.

26. مکلین، الستر (1382). درآمدی به دین. ترجمه سعید مهام. قم: بیدار.

27. همیلتون، ملکم (1377). جامعه‌شناسی دین. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: تبیان.

28. ویلسون، رابرت (1376). دین و جامعه امروزی. ترجمه محمد اخوانی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

29. ویلیامز، ژان پل (1377). جامعه‌شناسی ادیان. ترجمه عبدالرحیم گواهی. تهران: تبیان.