واکاوی رابطه و موقعیت کشورها بر پایة امپریالیسم و توسعه در عرصة روابط بین‌الملل

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 2، دوره 11، شماره 41، اسفند 1398، صفحه 15-27   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pir.2020.671828

نویسنده

محمدرضا مایلی^*

استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

از انقلاب فرانسه(1789) تاکنون مناسبات موجود میان دولت‌ها و ملت‌ها اهمیت و گسترش زیادی یافته که این روابط براساس چارچوب‌های سیاسی و حقوقی و همچنین مفاهیم ویژه قابل‌تفکیک و دسته‌بندی است. دو مفهوم و واژة کلیدی امپریالیسم و توسعه در بستر روابط میان دولت‌ها و جوامع از قرن 19 تاکنون  در این زمینه برجسته است. در این مقاله سعی بر این است که با تکیه بر این دو مفهوم به تحلیل رابطه و بیان موقعیت کشورها و جوامع در بستر تاریخ روابط بین‌الملل پرداخته شود. این تحلیل در مقابل بحث‌های یک‌سویه‌ای است که یکسره با دیدگاهی منفی و ستیزه‌جویانه و بر اساس ایدئولوژی با دیدی یکجانب نگر اعم از مارکسیسم و چپ‌گرایانه تا ناسیونالیسم اروپایی و سرمایه‌داری طرف مقابل را عامل شر و تباهی قلمداد کرده و در مقابل تحلیل ایدئولوژیک و نه علمی، به ارزیابی تاریخ و مناسبات موجود میان دولت‌ها و جوامع برمی‌آید. روش پژوهشی در این مقاله توصیفی-تحلیلی است و به شیوة اسنادی ‑ کتابخانه‌ای است. فرضیه‌ای که در این مقاله بررسی می‌شود این است که : یک‌سونگری ادبیات چاپگر دربارة مقصر و متهم اصلی جلوه دادن کشورهای پیشرفته در توسعه‌نیافتگی و تحت سلطه بودن جوامع عقب‌مانده به‌دوراز واقعیات تاریخی است . ازاین‌روی در این مقاله سعی بر این است واکاوی بی‌طرفانه‌ای برپایة این دو مفهوم در بستر تاریخ روابط بین‌الملل صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها

عرصة روابط بین‌الملل؛ استعمار؛ امپریالیسم؛ ناسیونالیسم؛ توسعه؛ مکاتب توسعه

مراجع

 آبراهامیان، یرواند (1394)، کودتا ـ سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و آمریکا در عصر مدرن، ترجمه: محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی. 

اشرف، احمد (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دوره قاجاریه، تهران: زمینه. 

حسینی، کیوان (1395)، سقوط (بررسی رویدادهای 28 مرداد 1332)، لندن: اچ اند اس مدیا. 

دورانت، ویل وآریل (1373)، تاریخ تمدن، ج 6، مترجمان: فریدون بدره‌ای و دیگران، تهران: علمی فرهنگی. 

ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا (1381)، ماجرا در ماجرا (سیر عقل و نقل در قرن پانزدهم هجری)، تهران: حقیقت. 

طباطبایی‌فر، سیّد محسن (1394)، نظام سلطانی از دیدگاه سیاسی شیعه (دورة صفویه و قاجاریه)، تهران: نشر نی. 

فریزر، جیمزبیلی (1364)، سفرنامه فریزر ـ سفر زمستانی، ترجمه: منوچهر امیری، تهران: توس. 

کاسب، عزیزالله (1368)، منحنی قدرت در تاریخ ایران، تهران: مؤلف. 

گرانتوسکی و دیگران (1385)، تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ترجمه: کیخسرو کشاورزی، تهران: مروارید. 

ماتیل، الکساندر (1383)، دایرة‌المعارف ناسیونالیسم، ج 1، تهران: کتابخانه تخصصی وزارت امورخارجه. 

مهدوی، عبدالرضاهوشنگ (1393)، تاریخ روابط خارجی ایران، تهران: امیرکبیر، چ 20.

Anghie, A. (2007). Imperialism, sovereignty and the making of international law (Vol. 37). Cambridge University Press.

Brown, S. J., & Tackett, T. (Eds.). (2006). Enlightenment, Reawakening and Revolution, 1660-1815. Cambridge University Press.

Caronnier, G. (2011), International development policy: energy & development, UK:Palgrave Macmillan.

Dyson, S. L. (Ed.). (1978). Comparative studies in the archaeology of colonialism (No. 233-235). British Archaeological Reports.

Guha-Khasnobis, B. (2008). Financial Development, Institutions, Growth andPoverty Reduction. Palgrave Macmillan.

Hankins, J. (Ed.). (2007). The Cambridge companion to Renaissance philosophy. Cambridge University Press.

Higgott, R. (2005). Political development theory: The contemporary debate. Routledge.

Hobsbawm, E. J. (1992). Nations and nationalism since 1780: Programme, myth, reality. Cambridge university press.

Hunt, M. H. (2003). The World Transformed: 1945 to the Present: a Documentary Reader. Macmillan.

Mcdougal, h. (2012), Modern world history - patterns & interaction, USA: Houghton Mifflin Harcourt publishing.

Milio, S., Lattanzi, R., Casadio, F., Crosta, N., Raviglione, M., Ricci, P., & Scano, F. (2012). Brain drain, brain exchange and brain circulation. The case of Italy viewed from a global perspective. National interest.

Morley, N. (2010). The Roman Empire: Roots of Imperialism. Pluto Press.

Ness, I., & Cope, Z. (2016). Movements and Ideologies. In The Palgrave Encyclopedia of Imperialism and Anti-Imperialism (pp. 805-973). Palgrave Macmillan, London.

Rutherford, S. (2006). The prima donna and opera, 1815-1930. Cambridge University Press.

Searle-White, J. (2001). The psychology of nationalism. Springer.

Smelser, N. J. (1997). Problematics of sociology: the Georg Simmel lectures, 1995. Univ of California Press.

World Bank. (2013). Africa Development Indicators 2012/2013.

The World Bank. The world bank group (2017), International debt statistics, USA.

The World Bank. The world bank group (2017), World development indicators, USA.

The World Bank. Turner, B. S. (2006). The Cambridge dictionary of sociology.