قوم هزاره در دورة گذار (2001-2019م) چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 3، دوره 11، شماره 41، اسفند 1398، صفحه 28-44   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pir.2020.671829

نویسندگان

بهنام سرخیل^{* 1}؛ علی ولی²

¹. استادیار، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه بین المللی قزوین

چکیده

مسئلة عدم برنامه­ریزی و بهره­گیری مناسب از پارامترهای هویتی مختلف نظیر دین، زبان و قومیت یکی از عوامل دیرپای ناامنی و بروز اختلافات میان مردم افغانستان بوده است. این در حالی است که وقوع تحولات سیاسی همچون وجود طالبان باعث شده اقوام کوچک­تر مانند هزاره­ها که علاوه بر تفاوت­های قومی دارای برخی اختلافات مذهبی هستند، با چالش­های مضاعفی مواجه شوند. به‌گونه‌ای که در دورة امارت طالبان، بیشترین فشارها بر آن­ها واردشده و باوجود برخی تحولات پسا طالبانی، به نظر می­رسد همچنان هزاره­ها در دوره گذار (پس از انتخابات اخیر ریاست­جمهوری) و موضوع قدرت­یابی مجدد طالبان وضعیت مبهمی داشته باشند.
مقالة حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به این مسئله پرداخته است که وضعیت هزاره­ها در دورة جدید چگونه بوده و اصولاً هزاره­ها با چه فرصت­ها و چالش­هایی مواجه هستند؟ فرضیه اصلی آن است که هزاره­ها باوجود فرصت­هایی نظیر امکان اشتراک و سهم­یابی رسمی در ساختار سیاسی قدرت و به رسمیت شناخته شدن مذهب شیعه، همچنان با معضلاتی مانند تهدیدات امنیتی و چالش­های فرهنگی روبه‌رو هستند. یافتة پژوهش آن است که شخصیت­ها و جریان­های تندرو در افغانستان به بهانه­هایی مانند وجود اختلافات قومی‑ مذهبی خواستار باقی ماندن هزاره­ها در ساختارهای سنتی و قومی خود و عدم پراکندگی آن­ها در سطح جامعه افغانستان هستند.

کلیدواژه‌ها

قوم هزاره؛ قوم پشتون؛ افغانستان؛ طالبان؛ آمریکا

مراجع

 احمدی، حمید (1378)، قومیت و قوم گرایی در ایران؛ از افسانه تا واقعیت، تهران: نشر نی. 

احمدی‌پور، زهرا؛ حیدری موصلو، طهمورث (1389)، «تحلیل قومیت و هویت قومی در ایران؛ جهت امنیت پایدار»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال دوم، شماره اول.

اکبرنژاد، مهدی؛ تابان، محمد؛ دارابی، فرشته (1393)، «واکاوی بارزترین پیامدهای تعصب و قومیت گرایی در دانشگاهها»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی12، سال چهارم، شمارة سوم. 

امید، علی (2013)، «سمینار بررسی وضعیت افغانستان و هزاره‌ها در ده سال اخیر»، قابل دسترس در: www.hazarapeople.com/fa/?p=15968

. انصار، مسعود (1397)، «معنی صلح بازگشت به امارت اسلامی نیست»، قابل دسترس در: www.tolonews.com/fa/afghanistan/

. بینش، محمدوحید؛ انصاری، فاروق؛ خلوصی، محمدحسین (1390)، شیعیان افغانستان، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشهسازان نور. 

پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ امیدی آوج، مریم (1388)، «ارتباط بین پراکندگی اقوام ایرانی و امنیت مرزها»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال پنجم، شمارة اول. 

جعفرنژاد، امید (1389)، «هزاره قومی پیشتاز در افغانستان»، قابل دسترس در: www.hamshahrionline.ir/news/104999 9. حسنی، عبدالعلی (1393)، «راهبردهای جریان های شیعی در فرایند سیاسی افغانستان»، پژوهش های منطقه، ش4. 

حسینی، عباسعلی (1390)، «سیاست در جامعه هزاره از کوشانی ها تا جمهوریت»، قابل دسترس در: www.hazarapeople.com/fa/?p=7660 .

حیدری، ولی (1397)، «هزاره محصور در جغرافیایی اجتماعی و سیاسی»، قابل دسترس در: ww.afghanpaper.com/nbody.php?id=152627

خرمایی، مریم (1397)، «گفتوگوهای بین الافغانی موفقیتآمیز بود»، قابل دسترس در: www.mehrnews.com/news/4661962/ .

خرمایی، مریم (1398)، «مذاکرات امریکا ـ طالبان از سر گرفته شد»، قابل دسترس در: www.mehrnews.com/news/4662270/ .

کاظمی، حجت؛ نظامی، مریم (1389)، «زمینههای تاریخی شکلگیری بحرانهای قومگرایی، محلیگرایی و بنیادگرایی در آسیای مرکزی»، مطالعات میان فرهنگی، سال ششم، شمارة 14. 

کریم خان، فاطمه (1395)، جنبش روشنایی خاموش نشد، قابل دسترس در: www.isna.ir/news/95050105161/

کریمی، خادم حسین (1397)، «وضعیت در جاغوری وخیم است»، قابل دسترس در: www.afghanpaper.com/nbody.php?id=155855 

دولتآبادی، بصیراحمد (1385)، هزارهها از قتل عام تا احیای هویت، قم: انتشارات ابتکار دانش. 

رشیدی، احمد؛ شاه‌قلعه، صفیالله (1391)، «مبانی فکری ضدیت طالبانیسم پاکستان با شیعیان»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اول، شمارة دوم. 

سرافراز، محمد (1390)، جنبش طالبان از ظهور تا افول، تهران: انتشارات سروش. 

شریعتی، حفیظ الله (1392)، گویش هزارگی، اصفهان: مرکز تحقیقات رایانهای قائمیه. 

شفیعی، نوذر (1388)، «بازتولید قدرت در افغانستان تبیین قدرت یابی طالبان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بینالمللی، سال دوم، شمارة 4. 

شهیر، علی‌شیر (1397)، «آیا حمله به هزارهجات برای طالبان تبدیل به یک استراتژی شده است»، قابل دسترس در: www.khabarnama.net/blog/2018/18/07/is-attacking-on-hazaras-is-strategy-for-taliban/

عابدینی، راویه؛ علیزاده مقدم، محمدباقر؛ عباسزاده، محمد (1395)، «مطالعه جامعهشناختی رابطة هوش فرهنگی و قومگرایی در بین جوانان شهر تبریز»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شمارة سوم. 

قادرزاده، امید؛ شفیعینیا، عباس (1391)، تأثیر ساختار اجتماعی بر قومگرایی دانشجویان، فصلنامه علوم اجتماعی، شمارة 59. 

قانون اساسی افغانستان (1388)، مجموعه قوانین افغانستان ـ1، کابل، وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان. 

قوشچی، محمدرضا؛ نادری، محمود (1393)، «جهانیشدن و تکثرگرایی قومی در ایران، چالشها و فرصتها»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهانیشدن، سال پنجم، شمارة چهاردهم. 

محقق دایکندی، محمداکبر (1385)، نقش شیعیان افغانستان در سه دهة گذشته افغانستان، مشهد: سفیر. 

مژوواند، متیو (1393)، «هزارهها قوم درحال پیشرفت در افغانستان»، ترجمة نسیم ابراهیمی، قابل دسترس در: www.oralmagazine.org/post/?subcat=reports&id=00129

. موسوی، قاسم رزاقی؛ میرزایی، محمدامین (1394)، جایگاه سیاسی شیعیان در افغانستان معاصر با تأکید بر آسیبهای آن، پژوهشنامه تاریخ، سال دهم، شمارة چهل. 

میسون، تی، دیوید (1375)، قومیت و سیاست، ترجمة مؤسسه پژوهشهای اجتماعی، مجموعه مقالات سیاسی ـ امنیتی، جلد دوم، تهران: انتشارات بینش. 

نبی‌زاده، محمدعوض (2006)، «هزارهجات یا هزارستان از دیدگاه و نظر مورخین»، قابل دسترس در: www.archive.mashal.org/content.php?c=tarikhi&id=00116

نظری، عبدالطیف (1385)، «مقاومت شیعیان افغانستان در برابر طالبان در چارچوب تحلیل گفتمان»، فصلنامه شیعه شناسی، سال چهارم، شمارة 14. 

نعیمی، میلاد (1396)، قومیت و قوم گرایی در افغانستان پساطالبان، بیجا.

Anonymous,(2019), US envoy to return to Afghanistan, Qatar for peace talks, Available in: www.aljazeera.com/news/2019/07/envoy-return-afghanistan-qatar-peace-talks-190723024 626226.html.

Anonymous, (2019), Confusion as Afghan election frontrunners each claim victory. Available in: www.theguardian.com/world/2019/sep/30/afghan-election-frontrunners-each-claim--victory-ashraf-ghani-abdullah-abdullah.

Baugh, C. L. (2019). Cultural Implications of Fair Trade: Aligning Intent with Impact (Doctoral dissertation). Eitzen, D. S. (1992). Problem students: The sociocultural roots. Phi Delta Kappan, 73(8), 584.

Ekinci, E. (2015), Wahhabism: pure Islam or Eatremism, available in: www.dailysabah.com/feature/2015/02/13/wahhabism-pure-islam-or-extremism

Higgins, A., & Mashal, M. (2019). Taliban Peace Talks in Moscow End with Hope the US Exits, if Not Too Quickly. The New York Times, 6.

Higgins, A., & Mashal, M. (2019). In Moscow, Afghan Peace Talks Without the Afghan Government. New York Times, 4.

Jakes. L. (2019), Trump Declares Afghan Peace Talks With Taliban ‘Dead’. Available in:www.nytimes.com/2019/09/09/us/politics/trump-afghanistan.html

Jackson, P. (2011). Security sector reform and state building. Third world quarterly, 32(10), 1803-1822. www.foreignpolicy.com/2019/07/04/afghanistan-taliban-peace-talks-2/

Qazi, S. (2019), Intra Afghan peace talks under way amid more Taliban attacks. Available in: Aljazeera.com/news/2019/07/intra-afghan-peace-talks-taliban-attacks-continue-1907071