کیفیت تصرفات در مال مشاع

مطالعات فقهی و فلسفی

مقاله 4، دوره 10، شماره 37، فروردین 1398، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابوالفضل علیشاهی قلعه جوقی^{* 1}؛ فرزانه اسکندری²

¹دانشیار، گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان، خراسان رضوی (پردیس شهید بهشتی)، مشهد، ایران.

²کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

چکیده

مالکیت مال مشاع و چگونگی به وجود آمدن آن از جمله مباحث مطرح در حقوق مدنی است. حالت اشاعه مال ممکن است به صورت قهری و یا قراردادی نسبت به عین یا منفعت و یا هر آنچه مالیت داشته باشد، حادث شود و لازمه تحقق اشاعه، اجتماع و امتزاج حقوق چند نفر شریک در مال معین است. در مال مشترک، هریک از شرکاء در جزء جزء مال مشاع حق مالکیت داشته و هیچ کس نمی­تواند آن­ها را از این حق محروم سازد ولی اعمال این حق به صورت ناقص بوده و شرکاء در بسیاری موارد با محدودیت مواجه بوده و اعمال آن تابع اراده سایر شرکا می­باشد. بنابراین می­توان گفت اشاعه نوع ناقصی از مالکیت است. برای بررسی محدودیت­های شرکاء در تصرفات مال مشاع می­توان تصرفات را به دو دسته مادی و حقوقی تقسیم نمود که این مقاله در صدد بررسی انجام تصرفات مال مشاع و حدود اختیارات شریکان در آن تصرفات می­باشد. یکی از انواع تصرفات مال مشاع، تصرفات حقوقی است که در این تصرفات، هر شریک بدون اذن سایر شرکاء این حق را دارد که در مقدار سهم خود از مال مشاع تصرف کند هر چند که، به دلیل مشاع بودن مال بهتر است که اذن سایر شریکان را به دست آورد. در تصرفات دیگری که، تصرفات مادی می­باشد اینگونه نیست به این دلیل که، تصرف شریک در سهم خود موجب دخل و تصرف در سهام دیگر شریکان می­شود.

کلیدواژه‌ها

تصرف؛ شرکاء؛ مال مشاع؛ تصرفات مادی؛ تصرفات حقوقی؛ شرکت

مراجع

1. احسائی، محمد بن علی (1403ق). عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه. قم: سید الشهداء.
2. اصفهانی، محمدحسین (1418ق). نهایه الدرایه. قم: انتشارات سید الشهداء، ج1.
3. امامی، سید حسن (1390). حقوق مدنی. تهران: کتابفروشی اسلامیه، ج1-2.
4. ایروانی، باقر (1417ق). دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه. قم: مؤسسه الفقه للطباعه و النشر، ج1.
5. باریکلو، علی رضا (1385). مسئولیت مدنی. بی­جا: انتشارات میزان.
6. بهجت، محمدتقی (1426ق). جامع المسائل. قم: دفتر آیت الله بهجت، ج3.
7. بیات، فرهاد؛ شیرین، بیات (1396). شرح جامع حقوق مدنی. تهران: انتشارات ارشد.
8. بیهقی، محمد بن حسن (1344ق). السنن الکبری. حیدر آباد دکن: مطبعه المجلس.
9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1370). حقوق ثبت مالک. تهران: انتشارات گنج دانش.
10. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش، ج1.
11. حسینی روحانی، محمدصادق (1414ق). فقه الصادق(ع). قم: مؤسسه دار الکتاب، ج18.
12. داراب‌پور، مهراب (1387). مسئولیت‌ها­ی خارج از قرارداد. بی­جا: انتشارات مجد.
13. سنهوری، عبدالرزاق (1998م). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. بیروت: دارالفکر، ج8.
14. شهید اول، محمد بن مکی (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج1.
15. شهید ثانی، زین‌­الدین بن علی (1403ق). الروضه ­البهیه فی شرح ­اللمعه الدمشقیه. بیروت: داراحیاء التراث­ العربی، ج3-4.
16. شهیدی، مهدی (1383). اصول قراردادها و تعهدات. تهران: انتشارات مجد.
17. صاحب جواهر، محمدحسن (1981م). جواهر الکلام فی شرح الشرائع الاسلام. بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج26.
18. طوسی، محمد بن حسن (1407ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج3.
19. علامه حلی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت(ع). قم: مؤسسه آل بیت(ع)، ج13.
20. فخرالمحققین حلی، محمد بن حسن (1389ق). ایضاح الفوائد فی شرح القواعد. قم: بی­نا.
21. فصیحی­زاده، علیرضا (1377). اذن و آثار حقوقی آن. قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه.
22. قاسم‌زاده، مرتضی (1388). الزام ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. بی­جا: انتشارات میزان.
23. کاتوزیان، ناصر (1371). دوره عقود معین. تهران: شرکت انتشار، ج1.
24. کاتوزیان، ناصر (1373). دوره عقود معین. تهران: شرکت انتشار، ج2.
25. کاتوزیان، ناصر (1394). اموال و مالکیت (دوره مقدماتی حقوق مدنی). تهران: نشر میزان.
26. کاشف الغطاء، محمدحسین (1359ق). تحریر المجله. نجف: المکتبه الرضویه، ج3.
27. گلپایگانی، سید محمدرضا (1409ق). مجمع المسائل. قم: دار القرآن الکریم، ج2.
28. محقق حلی، نجم‌الدین (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. ترجمه عبدالحسین محمدعلی بقال. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج2.
29. محقق داماد، سید مصطفی (1381). قواعد فقه. تهران: سمت سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی، ج3.
30. مغنیه، محمدجواد (1402ق). الفقه علی مذاهب الخمسه. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج4.
31. مکارم شیرازى، ناصر (1429ق). رساله توضیح المسائل. قم: انتشارات مدرسه امام على(ع)، ج1.
32. وحیدی، سید محمد (1416ق). الهدایه فی مسائل الاجاره. قم: انتشارات صادقی، ج2.
33. هاشمی، احمدعلی (1389). دامنه مسئولیت مدنی. بی­جا: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).