بررسی مؤلفه‌های «خودشکوفایی» و «کمال‌طلبی» در تذکرۀ عرفانی کلام الملوک باباجان قزوینی و نظریات آبراهام مَزلو

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 2، دوره 11، شماره 43، آذر 1398، صفحه 39-56   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

آسیه ذبیح نیا عمران

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور یزد

چکیده

تذکرۀ کلام الملوک از باباجان قزوینی در سال 1043 به فارسی تالیف شده است. موضوع کلام الملوک باباجان قزوینی درمقامات عرفانی، احوالات و سخنان عرفا و اولیاء است.توجه به کمال آدمی و شکوفایی فرد در آرای عرفانی باباجان بسیار مورد توجه بوده­است. به­علاوه انسان کامل محور اصلی عرفان نظری است. آبراهام مزلو (1908- 1970م.) بنیان­گذار روان‌شناسی انسان­گرا است. استفاده از دستاوردهای دانش روان­شناسی در ادبیّات، ابزاری سودمند در تحلیل ­ شخصیّت­ها در متون عرفانی است. موضوع انسان و الزامات حیاتی او سیر کمال درآرای مزلو و باباجان نقشی محوری دارد. این مقاله به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی با تلفیق الگو و تفکرکمال­طلبی و خودشکوفایی شخصیت آبراهام مزلو و باباجان قزوینی تلاش دارد به این مهم دست یابد. از نتایج تحقیق برمی­آید که تحلیل نگرش باباجان قزوینی بر پایۀ دیدگاه مزلو و در ارتباط با حسّ همدردی نشان می­دهد که رفتار او همچون مزلو، در مناسبات بینافردی توأم با خشم و مهربانی بوده است. نگرش باباجان قزوینی نسبت به مخاطبان خود، کل­نگر و فراگیر بوده و دغدغه­های او شامل همۀ افراد جامعۀ انسانی می­شده است.

کلیدواژه‌ها

باباجان قزوینی؛ کمالگرایی؛ اخلاق مداری؛ مزلو؛ خودشکوفایی

مراجع

1. الوانی، سید مهدی. (1386). مدیریت عمومی، چاپ سی­ام. تهران: نی.

2. امین، احمد. سیامک دستجردی، اعظم. (1394 ). «نقدی برروش های تعلیمی وتربیتی مشایخ صوفیه تاقرن ششم.»پژوهش­نامه ادبیات تعلیمی دهاقان، شماره بیست وشش، تابستان. صص 83- 104.

3. امیری خراسانی، احمد و صرفی، محمدرضا و ایران‌منش، محمدحسین (1393). «بررسی توصیه‌های اخلاقی ناصرخسرو بر پایۀ هرم مزلو.»پژوهش‌نامۀ ادببات تعلیمی دهاقان، سال 6، شمارۀ 22، صص 1ـ32.

4. باباجان قزوینی. (1043) نسخه خطی کلام المولک. به شماره ۱۰۲۹۴ . تهران: کتابخانه مجلس .(فهرست نسخه­های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی).

5. ------ (1300). مشکول حاجی بابا بن میرزا جان قزوینی. ترجمه عبارات عربی از محمد باقر بن اسماعیل حسینی خاتون آبادی، تهران: چاپ سنگی.

6. بشری، جواد. (1394).«حاجی بابا قزوینی، برجسته­ترین شاگرد شیخ بهایی.» جشن نامۀ دانشور فرهنگیار سیدمحمودمرعشی نجفی. جلد اول. صص 585- 606.

7. بندرچی، محمدرضا. (1379). «رساله حاجی بابا قزوینی در شرح یک حدیث نبوی»، مجله علوم حدیث، س ۵، ش 1 (پیاپی ۱۵)، بهار. صص ۱۲۹ - ۱۳۳.

8. تهرانی، آقا بزرگ. (1355). الذریعه الی تصانیف شیعه. نجف: دارالکتب العلمیه.

9. حرّ عاملی، محمّد بن حسن. (1362). أمل الآمل، تحقیق: السّید أحمد الحسینی. قم: دار الکتاب الاسلامی.

10. جلیلی، رضا، نوروز، مهدی.(1397).«بررسی ادراک واقعیت در اندیشه ناصرخسرو برپایه نظریه خودشکوفایی آبراهام مزلو». مجله نقد ادبی و بلاغت، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان، صص 41- 75.

11. دارابی، جعفر، (1388). نظریّه­های روان­شناسی شخصیّت؛ رویکرد مقایسه­ای، تهران: آییژ.

12. راس، آلن.اُ، (1373). روان­شناسی شخصیّت (نظریّه­ها و فرآیندها)، ترجمۀ سیاوش جمال­فر، تهران: بعثت.

13. رضائیان، علی. (1379).  مدیریت رفتار سازمانی، تهران: سمت.

14. روضاتی، سید محمد علی. (1391).در پرتو روضات، پنجاه مقاله در تراجم، کتابشناسی، نسخه­شناسی و تاریخ. قم: مؤسسۀ کتاب­شناسی شیعه.

15. سجادی، سید ضیاءالدین (1385). مقدمه‏ای بر مبانی عرفان و تصوف. تهران: انتشارات سمت.

16. شولتز، دوان.پی، (1385). روان­شناسی کمال. ترجمۀ گیتی خوشدل، تهران: پیکان.

17. شولتز، دوان.پی و شولتز، سیدنی.اِلن.( 1392). نظریّه­های شخصیّت. ترجمۀ یحیی سیّدمحمّدی. تهران: ویرایش.

18. کریمی، یوسف، (1389).روان­شناسی شخصیّت. تهران: ویرایش.

19. محمدی آشنایی، علی، همتیان نجف آبادی، محدثه.(1396).«بررسی تطبیقی دیدگاه «انسان خودشکوفا» از دیدگاه قرآن کریم و روانشناسی انسانگرا با تاکید بر مدل آبراهام مزلو.» مجله مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی. بهار و تابستان، شماره 3 . صص 7- 30.

20. مزلو، آبراهام اچ. (1372). انگیزش و شخصیت. ترجمۀ احمد رضوانی، چاپ سوم، مشهد: آستان قدس رضوی.

21. ــــــــــــــ (1386). زندگی در اینجا و اکنون؛ هنر زندگی متعالی. ترجمۀ مهین میلانی، چاپ دوم، تهران، فراروان.

22. ولک، رنه و وارن، آوستن، (1382). نظریّۀ ادبیّات. ترجمۀ ضیا موحّد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.

23. هاشمی، جمال. (1378). سعدیوروانشناسینوین.  تهران: انتشارات جمال هاشمی.

24. هجل، لاری.ای و زیگلر، دانیل.جی، (1379). نظریّه­های شخصیّت؛ مفروضه­های اساسی، پژوهش و کاربرد. ترجمۀ علی عسگری، مرکزی: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.

25. نبی لو، علیرضا، آصف، احمد. (1393). «بررسی سلسله مراب نیازهای مزلو در گلستان سعدی.» مجلۀ متن شناسی ادب فارسی. شمارۀ 2، صص 43- 66.

26. یلمه­ها، احمدرضا. (1395). «بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی و سیر تطور و تحول آن در ایران.» پژوهش­نامه ادبیات تعلیمی دهاقان، شمارۀ 29، سال هشتم، بهار، صص 61- 90.

27. Heylighen, Francis, (1992), »a cognitive-systemic reconstruction of Maslow's theory of self-actualization«, Behavioral Science, Vol 37, pp. 39-57.

28. Pardee, Ronald.L, (1970), »motivation theories of Maslow, Herzberg, McGregor & McClelland. a literature review of selected theories dealing with job satisfaction and motivation«, to the educational resources information center (ERIC), pp. 1-24.