تأثیر ارتفاع برش ساقه و منابع کودهای معدنی و زیستی بر عملکرد و مؤلفه‌های راتون برنج رقم طارم هاشمی

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 9، دوره 12، شماره 42، مهر 1399، صفحه 104-115   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرزان فلاح¹؛ بهرام میرشکاری^{* 2}؛ همت اله پیردشتی³؛ فرهاد فرح وش⁴؛ محمد زمان نوری دلاور⁵

¹دانشجوی دکتری گروه زراعت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

³دانشیار گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

⁴استادیار گروه زراعت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

⁵استادیار مؤسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت آمل، آمل، ایران

چکیده

تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان زراعی از جمله برنج، نقش به‌سزایی در دستیابی به عملکرد مطلوب دارند. لذا، هدف از این پژوهش به حداکثر رسانیدن پتانسیل گیاهی برنج با بهینه‌سازی مصرف کودهای معدنی و زیستی به همراه ارتفاع برش راتون برنج بود. آزمایش به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه مؤسسه تحقیقات برنج کشور (آمل) طی سال‌های زراعی 1393 و 1394 اجرا شد. سه ارتفاع برداشت صفر، 15 و30 سانتی‌متر از سطح زمین به‌عنوان عامل اصلی و کودهای معدنی فسفر از منبع سوپرفسفات تریپل و پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم در دو سطح (عدم مصرف و مصرف 50 کیلوگرم در هکتار) و پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم) به عنوان عامل فرعی اول و محلول‌پاشی ترکیبی کود زیستی آزوسپیریلیوم برازیلنس و سودوموناس فلورسنس در دو سطح (محلول‌پاشی و عدم محلول‌پاشی) به‌عنوان عامل فرعی دوم بودند. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه در تیمار مصرف 50 کیلوگرم کود فسفره با ارتفاع برداشت 30 سانتی‌متر از سطح زمین با میانگین 8/2017 کیلوگرم در هکتار به‌دست آمد. تمامی کودهای معدنی و زیستی مصرفی موجب افزایش معنی‌دار ارتفاع بوته‌، تعداد پنجه و درصد پر خوشه چه در خوشه گردید. همچنین، استفاده از کودهای زیستی به همراه کودهای فسفر و پتاسیم منجر به افزایش عملکرد و اجزای عملکرد شد. بنابراین، مصرف کودهای فوق با یکدیگر می‌تواند جایگزین مناسبی برای مصارف زیاد از حد نیتروژن در تولید رتون برنج در منطقه باشد.

کلیدواژه‌ها

برنج؛ رتون؛ فسفر؛ کود زیستی؛ ارتفاع برداشت

مراجع

اسدی، پ.، م. سام دلیری، ح.ر. مبصر، و س. دستان. 1388. تأثیر مدیریت کلش بر عملکرد و شاخص‌های زراعی راتون برنج در آمل. فصلنامه یافته‌های نوین کشاورزی. 4(1): 11-1.

حسن‌زاده، ن. 1373. بیوکنترل عوامل بیماری‌های گیاهی. انتشارات حق‌شناس. 145 صفحه.

رحیمی پطرودی، ا.، م. رحمانی، ح.ر. مبصر، و ح. مدنی. 1391. اثر زمان مصرف کود نیتروژن، ارتفاع برش محصول اصلی برنج و زمان کاشت شبدر برسیم بر عملکرد و کیفیت راتون و شبدر در کشت توام. مجله تحقیقات غلات. 2(2): 163-149.

عباس‌زاده، ک. 1388. بررسی تأثیر باکتری‌های سودوموناسه با توانایی حلالیت فسفات بر خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه برنج رقم طارم.پایان‌نامه کارشناسی ارشد فیزیولوژی گیاهی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان. 166 صفحه.

غلامی، م. 1376. گزارش راتون در استان مازندران. انتشارات وزارت جهاد کشاورزی. سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران.

فلاح، وم. 1376.حد بحرانی فسفر قابل جذب و کاربرد آن در برنج.موسسه تحقیقات برنج کشور-معاونت مازندران.

فیروزپور، ح.، ح. ر. مبصر، س. دستان، ع. قنبری مالیدره، و ر. یدی. 1389. تأثیر ارتفاع برداشت گیاه اصلی بر صفات راتونینگ ارقام مختلف برنج. فصل‌نامه دانش نوین کشاورزی پایدار 6(19): 60-51.

قاسمی، م. 1384.ارزیابی اثر کودهای بیولوژیک و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد رقم برنج هاشمی. همایش ملی دستاوردهای نوین زراعت. دانشگاه فنی و حرفه‌ای، آموزشکده کشاورزی دماوند. 14-12 آذر ماه.

کربلایی،م.ت. 1379الف. بررسی اثر خواباندن نواری و معمولی ساقه‌های برنج و رژیم آبیاری بر روی عملکرد راتون ارقام مختلف برنج. گزارش نهایی،،واحد انتشارات موسسه تحقیقات برنج کشور – معاونت مازندران. 20 صفحه.

کربلایی، م.ت.، ت. شرفی، ن. عرفانی و ق. نعمت زاده. 1379ب. برداشت عملکرد راتون به عنوان یک پتانسیل افزایش تولید برنج و بررسی مطالعات انجام شده. نشریه ترویجی. دفتر تولید برنامه های ترویجی و انتشارات فنی – وزارت کشاورزی. 15 صفحه.

نائیج‌نژاد، ت. 1379. بررسی تاثیر مقدار و زمان مصرف کود ازته و ارتفاع برداشت در عملکرد راتون برنج طارم. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان. 67 صفحه.

نصیری، م. 1384. قابلیت راتون‌دهی ارقام و لاین‌های مختلف برنج. گزارش نهایی موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران ‌(آمل). 148 صفحه.

یزدپور، ح.، ا.ح. شیرانی‌راد، و ح.ر. مبصر. 1386. بررسی اثر زمان و ارتفاع برداشت بر عملکرد و اجزای عملکرد راتون برنج رقم طارم هاشمی. مجله علوم کشاورزی. 13(1): 151-161.

یزدی صمدی، ب.، د. مظاهری، م. ولی‌زاده، ع. م. رضایی، پ. وجدانی، ع. ر. کوچکی، و س. عبدمیشانی. 1388. فرهنگ نوین کشاورزی و منابع طبیعی (شامل تعریف و معادل فارسی واژه‌های علمی). جلد اول: زراعت و اصلاح نباتات، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران. انتشارات دانشگاه تهران. 638 صفحه.

Begum, M. K., K. M. Hasan, S. M. A. Hossain, and M. A. Hossain. 2002. Effect of culm cutting height and nitrogen fertilizer on the yield of ratoon of late Boro Rice. Pakistan J.Agron. 1(4): 136-138.

Chauhan, J.S., F.S.S. Lopez, and B.S. Vergara. 1990. Ratoon growth and development of rice (Oryza sativa L.) under various temperature regimes. J. of Agric. and Crop Sci. 165:2-3.

Chawhan, J. S., F. S. S. Lopez, and B. S. Vergara. 2008. Ratoon growth and development in rice (Oryza sativa) under various temperature regimes. J.Agron. Crop Sci. 165: 202-206.

Costa, E. G. C., A. B. D. Santos, and F. J. P. Zammermann. 2000. Irrigated rice plant growth in the main crop and ratoon. PesquisaAgropecuariaBrasileria 35: 1947-1958.

Dong, Y., Ch. Hong Fei, Zh. Chuan Ying, and L. Wen Xiong. 2009. Effect of different nitrogen application modes in the first cropping rice on the physiobiochemistry of the first cropping rice and its ratoon rice. ZhongguoShengtaiNongyeXuebao, Chinese J. Eco-Agric. 17(4): 643-646.

Fallah, V.M. 1993. Long term studies of fertilizer effects on soil nutrient status and rice yield in mazandaran province, Iran. SB207, w6125, 1993, no.8 IRRI, Philippines.

Glick, B.R., D. Penrose, and M. Wenbo. 2001. Bacterial promotion of plant growth. Biotech. Adv. 19:135-1.

Harrell, D. L., J. A. Bond, and S. Blanche. 2009. Evaluation of main-crop stubble height on ratoon rice growth and development. Field Crops Res. 114(3): 329-440.

Islam, M. S., M. Hasanzaman, and M. Rokouzzaman. 2008. Ratoon rice response to different fertilizer doses in irrigated conditions. Agric. Conspectus Sci. 73(4): 197-202.

Jiang, S.H., H. Xiong, W. Fang, and W.Z. Luo. 1995. Studies on comperhensive cultivation techniques for high yield of ratoon rice in Sichuan province. J. Southwest Agric. Uni. 17:189-192.

Kasturi K., and S. Purushothaman. 1992. Varietal and fertilizer response of ratoon rice (Oryza sativa L.). Indian J.Agron. 37(3): 565-566.

Kavoosi, M., R. Moghadam, A. Masoud, S. Rahmatollah, G. Yosef, A. Ebrahim, M. Mehrdad, Y. Gavad, K. Mohammad, and M. Abed. 2004. Requirement of rice ratoon to macroelements (nitrogen and potassium) in Guilan paddy fields. Rice Research Institute of Iran.

Oad, F. C., M. A. Sam, P. S. Cruz, and N. L. Oad. 2002b. Correlation and path analysis of quantitative characters of rice ratoon cultivars and advance lines. Int. J. Agric. Biol. Eng. 4(2): 204-207.

Oad, F. C., P. S. Cruzz, N. Memon, N. L. Oad, and Z. Hassan. 2002a. Rice rationing management. Pakistan J. Applied Sci. 2(1): 29-34.

Ranjbar, G. A. 2007. Forage and hay yield performance of different berseem clover genotypes inMazandaran conditions. Asian J. Plant Sci. 6: 1006-1011.

Tarpley, L. 2005. Texas rice ratoon crop management and prevention of losses in yield and quality due to environment stresses. TRRF Report. Plant Physiol. Res. pp. 1-9.

Walker, T. W., J. A. Bond, B. V. Ottis, P. D. Gerard, and D. L. Harrell. 2008. Hybrid rice response to nitrogen fertilization for mid-Southern United States Rice production. Agron. J. 100(2): 381-386.