چالش مفهومی نظم عمومی در حقوق کیفری ایران؛ راهبردها و پیامدها

مطالعات فقهی و فلسفی

مقاله 3، دوره 10، شماره 39، مهر 1398، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سید درید موسوی مجاب

استادیار، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران.

چکیده

اصطلاح نظم عمومی، با وجود کثرت استعمال در حقوق کیفری شکلی و ماهوی ایران، از حیث مفهوم، دامنة شمول، سنجه­های تشخیص و شرایط تحققِ معنی، به­ درستی تبیین نشده ‌است. این مسأله، زمینة ایراد خدشه به اصل حاکمیت قانونی و اصل شفافیت قانونی، استفسارپذیری مفهوم نظم عمومی و تضییع حقوق برخی متهمان در دادرسی­های کیفری را فراهم کرده است. نزدیکی مفهوم نظم عمومی با مفاهیمی همچون اخلاق حسنه و امنیت عمومی، سبب تداخل مفاهیم مشابه با یکدیگر شده، تا جایی که با وجود برداشت­های کلّی و معمول، امکان ارائة یک تعریف حقوقی دقیق و مبتنی بر یک مبنای مشخص، دشوار به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و در عین حال تطبیقی تلاش دارد مفهوم نظم عمومی در حقوق کیفری و چالش­های قانونی و قضایی موجود در این زمینه را تبیین، و راهبردهایی به منظور برون‌رفت از آنها­ ارائه کند.

کلیدواژه‌ها

نظم عمومی؛ اخلاق حسنه؛ شفافیت قانونی؛ حقوق متهمان

مراجع

1. دهخدا، علی­اکبر (1377). لغت‌نامة دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، ج14.
2. ابدالی، مهرزاد (1380). نظریة کلّی نظم عمومی و اخلاق حسنه در حقوق مدنی. رسالة دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرّس.
3. احمدی واستانی، عبدالغنی (۱۳۴۱). نظم عمومی در حقوق خصوصی. تهران: چاپ روزنامة رسمی.
4. احمدی، بابک (1374). کتاب تردید. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
5. اردبیلی، مولی احمد (1419ق). مجمع الفائده و البرهان. قم: مؤسسه النشر الإسلامی، ج 12.
6. اشتراوس، لئو (1373). فلسفة سیاسی چیست؟ ترجمة دکتر فرهنگ رجایی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
7. افتخار­زاده، یحیی (1377). نظمیه در دوره پهلوی. تهران: انتشارات اشکان.
8. بوشهری، جعفر (1379). حقوق جزا، اصول و مسائل. تهران: شرکت سهامی انتشار.
9. پرایس، وینست (1382). افکار عمومی. ترجمة علی رستمی و الهام میر­تهامی. تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
10. جعفری لنگرودی، محمّدجعفر (1377).ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش، ج9.
11. حبیب‌زاده، محمدجعفر (1377). رژیم قانونی بودن حقوق کیفری؛ عامل مؤثر در رشد و توسعه. مجلة حقوقی دادگستری، شماره ۲۳، ص ص56-31.
12. حسینی دولت­آباد، سیّد علی (1379).موانع اجرای قانون خارجی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته حقوق خصوصی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
13. خویی، ابوالقاسم (بی­تا). مصباح الفقاهه. تقریر محمّد­­علی توحیدی تبریزی. قم: مؤسسة انصاریان للطبـاعه و النشر، ج5.
14. دامغانی، محمدتقی (1357). اولین قوانین قبل از مشروطیت. تهران: انتشارات بهزاد.
15. درن، ایو (1367).نظم عمومی و حقوق قابل اجرا. ترجمة محمّد اشتری. مجلة حقوقی دفتر خدمات بین‌المللی، شماره۹، ص208-167.
16. سّنهوری، عبدالرزاق احمد (بی­تا). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج۱.
17. شهری، جعفر (1383). طهران قدیم. تهران: انتشارات مهارت، چاپ چهارم، ج5.
18. صادقی، محسن(1348).مفهوم و اِعمال نظم عمومی در مراجع قضایی و شبه قضایی و جلوه­های نوین آن. مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، شماره ۶۸، ص114-89.
19. صدارت، علی (1340).حقوق جزا و جرم‌شناسی. تهران: کانون معرفت.
20. قربان­نیا، ناصر (1378). اخلاق و حقوق بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
21. کاتوزیان، ناصر (1383). مبانی حقوق تعهدات. تهران: نشر میزان، چاپ دوم.
22. لازار، ژودیت (1386). افکار عمومی. ترجمة مرتضی کتبی. تهران: نشر نی، چاپ چهارم.
23. الماسی، نجادعلی (۱۳۷۶).تعارض قوانین.تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ پنجم.
24. منصورنژاد، محمّد (۱۳۸۲).بررسی تطبیقی تعامل مردم و حاکم از دیدگاه امام محمد غزالی و امام خمینی. رسالة دکتری. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
25. مؤمن، محمّد (1419ق).تسدید الأصول. قم: مؤسسه النّشر الإسلامی، ج2.
26. میر­محمّد صادقی، حسین (1380). حقوق کیفری اختصاصی، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی. تهران: نشر میزان.
27. نوبهار، رحیم (1398). از حفظ حکومت تا حفظ نظام. پژوهشحقوقعمومی،سال21، شماره۳۶، ص64-41.
28. وال، ژان (137۰). بحث در مابعدالطبیعه. ترجمة یحیی مهدوی. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
29. Allen, C.K. (1966). Law in the Making. London: Butterworth's Pub.

1. Card، Richard (1987). Public Order, the new Law. London: Butterworth’s Pub.
2. Cole, George F. ; Smith, Christopher E. & DeJong, Christina (1998). The American System of Criminal Justice. U. S. A: West/Wadsworth Publishing, Eighth ed.

32. Roach, John & Jurgen, Thomaneck (1985).  Police and public order in Europe. London: Taylor & Francis.
33. Thornton, Peter (1987). Public Order Law. London: Blackstone Press Limited.