محاسبه و بررسی شاخص توسعه انسانی استان‌های ایران در سال‌های 90،1385 و 95

مجله توانمندسازی سرمایه انسانی

مقاله 6، دوره 2، شماره 4 - شماره پیاپی 7، اسفند 1398، صفحه 331-345   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین عسکری پور لاهیجی^{* 1}؛ رضا عطوفت شمسی²

¹دکتری اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز

²گروه آموزشی حسابداری دانشگاه غیر انتفاعی قدیر لنگرود

چکیده

بهبود شاخص توسعه انسانی بهترین سازوکار توانمندسازی انسان‌ها برای دستیابی به هدف ارتقای سطح زندگی آن‌ها است که از طریق بهره‌گیری از توانمندهای انسانی حاصل می‌شود. ارتقای سطح کیفیت زندگی افراد یک جامعه درگرو تحول اساسی در متغیرهای اقتصادی، آموزشی و بهداشتی است. پژوهش حاضر بر آن است تا وضعیت استان‌های کشور را ازنظر شاخص توسعه انسانی برای سال‌های 1385، 90 و 95 بررسی کند. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی و از حیث نوع پژوهش کاربردی است. میانگین شاخص توسعه انسانی استان‌ها برای سال‌های 1385، 90 و 95 به ترتیب برابر با 660/0، 650/0 و 627/0 است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که استان‌های دارای شاخص توسعه انسانی پایین منطبق بر استان‌های مرزی کشور است. همچنین استان‌هایی که دارای وضعیت مطلوبی در شاخص توسعه انسانی هستند اغلب در مرکز کشور واقع‌شده‌اند. به‌طورکلی بافاصله گرفتن از مرکز کشور به سمت مناطق مرزی، شاخص توسعه انسانی کاهش میابد. ملاحظه می‌گردد که شاخص آموزش استان‌ها، نقطه قوت شاخص توسعه انسانی استان‌ها است. درمجموع نابرابری شدیدی بین استان‌های کشور مشاهده می‌شود و این نابرابری در شاخص رفاه اقتصادی بیش از دو شاخص آموزش و بهداشت است.

کلیدواژه‌ها

شاخص توسعه انسانی؛ امید به زندگی در بدو تولد؛ میانگین سال‌های تحصیل؛ درآمد ناخالص ملی سرانه

مراجع

‍آصف زاده، سعید و زکیه پیری. (۱۳۸۳). مفاهیم توسعه انسانی و روند شاخص توسعه انسانی در ایران. ۲ فصلنامه طب جنوب، سال ۷، شماره ۲،صص 197-190.

امیری، نعمت‌الله. (1390). روش محاسبه شاخص توسعه انسانی. مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره ۱۲، صص 138-131.

بانک مرکزی ایران. (1395). اداره حساب‌های ملی ایران. سال‌های 1395-1385.

پورمحمدی، محمدرضا و نادر زالی. (۱۳۸۲). توسعه انسانی، چالش‌ها و چشم‌اندازها (با نگاهی تحلیلی به شاخص توسعه انسانی در ایران). نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، صص 53-37.

حصاری، علی. (۱۳۹۴). شاخص توسعه انسانی، چالش‌های مرتبط با آن و محاسبه آن برای ایران در سال ۱۳۹۰. مجله بررسی‌های آمار رسمی ایران، سال ۲۶، شماره ۱، صص 24-1.

حیدری میانه، رحیم و سونیا کرمی. (۱۳۹۴). بررسی تطبیقی شاخصه‌ای توسعه انسانی ایران، مالزی و ترکیه با تأکید بر شاخصه‌ای اقتصادی در دهه اخیر (۲۰۱۳-۲۰۰۴). مجله اقتصادی، شماره ۱، صص 22-5.

خاکسار، شهربانو و جمشید یزدانی. (۱۳۹۴). روند تغییرات شاخص امید به زندگی مردم استان مازندران در سال‌های ۹۰- ۱۳۸۴. مجله علوم پزشکی مازندران، شماره ۱۲۸، صص 96-91.

زینل زاده، رضا، صمد برزویان و علیرضا قجری. (۱۳۹۱)، بررسی شاخص‌های توسعه انسانی – آموزشی در استان‌های کشور (در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۹۰). فصلنامه علمی- پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیا انسانی، سال ۴، شماره ۲، صص 82-63.

سازمان نهضت سوادآموزی دفتر نظارت، سنجش و ارزشیابی

سلیمی، فرشید و ویدا یاروسی. (۱۳۹۴). توسعه انسانی به‌عنوان محور توسعه اقتصادی کشورها (به همراه سری زمانی برای منتخب از کشورها). تحلیل بانک، منشور تحلیل اقتصاد مالی و اقتصاد ریاضی مالی، صص  26-17.

سید جوادین، سید رضا. (۱۳۸۴). توسعه انسانی و چشم‌انداز ج ا ایران. مجله کمال مدیریت، ویژه‌نامه مدیریت دولتی چشم‌انداز ج ا ایران، بهار ۱۳۸۴، شماره ۸ و ۹، صص 162-143.

صادقی امینی، محسن و محمود جمعه پور. (۱۳۹۳). معرفی شاخص توسعه انسانی. رفاه اجتماعی، شماره ۷۴، صص 87-83.

 عباس نژاد، حسین و علینقی رفیعی امام. (۱۳۸۴). ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران. مجله تحقیقات اقتصادی، شماره ۷۲، صص 19-1.

 عماد زاده، مصطفی. (۱۳۷۰). اقتصاد آموزش‌وپرورش. تهران، نشر نی.

فطرس، محمدحسین، مرتضی نعمتی و اعظم اکبری. (۱۳۹۰). شاخص توسعه انسانی در سال ۲۰۱۰. مجله سیاسی- اقتصادی، شماره ۲۸۴، صص 123-110.

 محمودی، محمدجواد. (۱۳۹۰). محاسبه شاخص توسعه انسانی-کشور، استان تهران و شهرستان‌های آن. فصلنامه جمعیت، شماره ۶۷، صص157-150.

 مرکز آمار ایران، سالنامه آماری سال‌های ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵

مظطر زاده، فتح‌الله، علیزاده، رضا علیزاده و غلامحسین وزیری. (۱۳۹۱). مقایسه توسعه انسانی در ایران و کشورهای منطقه. نشریه صنعت دانشگاه، سال ۵، شماره ۱۵ و ۱۶، صص 23-13.

 موثقی، سید احمد. (۱۳۷۸). اقتصاد سیاسی توسعه و توسعه‌نیافتگی. تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ص. 23.

 نافزیگر، واین. (۱۳۹۵). توسعه اقتصادی. غلامرضا آزاد (ارمکی)، تهران، نشر نی، ص 66.

 ویسی ناب، فتح‌الله و میر ستار صدر موسوی. (۱۳۹۶). بررسی تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای منتخب درحال‌توسعه (ایران، برزیل، پاکستان، ترکیه، مصر و مکزیک). فصلنامه جغرافیای سرزمین، شماره ۵۳، صص 141-125.

Elspeth, H., Kara-Fai, G. and Sharpe. A. (2012). The Human Development Index in Canada: Estimates for the Canadian Provinces and Territories, 2000-2011, CSLS Research Report 2012-2, Ottawa, p. 14.

Escap. Showing the Way Methodologies for Successful Rural Poverty Alleviation Projects: Bangkok.ESCAP. 1996

UNESCO, Global Education Digest. (2004). Comparing Education Statistics across the Word, UNESCO Institute for Statistics, Montreal, p.11.

United Nations Development Programme (UNDP):Human Development Report 1990,2003,2010,2011,2015

private incomes and public services. J Economy Perspect 1993, p.7.

Permanyer, I. (2013).Using Census Data to Explore the Spatial Distribution of Human Development. Journal of World Development, 46,pp. 1–13.

Suri, T. Boozer, M.A. Ranis, G. Stewart, F, (2011). Paths to Success: The Relationship between Human Development and Economic Growth, World Development, 39(4), pp.1- 42.

Todaro and Smit. (2012). Economic Development, 11th Edition, 2012, p 54.

Yakunina, R.p., & Bychkov, G. A. (2015). Correlation Analysis of the Components of the Human Development Index across Countries, Journal of Procedia Economics and Finance, 24, pp. 766-771.