بررسی نقش برنامه‌ریزی و طراحی محیطی در میزان امنیت شهری مناطق حاشیه نشین شهر تبریز

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 3، دوره 8، شماره 32، بهمن 1398، صفحه 41-54   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی آذرمی¹؛ علی آذر^{* 2}؛ اکبر عبداله زاده طرف³

¹کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²عضو هیئت علمی گروه شهرسازی و معماری، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

³عضو هیئت علمی گروه شهرسازی و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

احساس امنیت به عنوان یکی از نیازهای پایه انسانی، اهمیت ویژه‌ای در ایجاد حس مکان و زیست­پذیری شهری دارد. به طوریکه، داشتن امنیت از عوامل موثر در افزایش کیفیت زندگی و هویت مکان محسوب می‌گردد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی تاثیر برنامه‌ریزی و طراحی شهری در احساس امنیت محلات حاشیه‌نشین می‌باشد. روش تحقیق، توصیفی– تحلیلی و ماهیت تحقیق کاربردی است. در گرداوری اطلاعات از روش‌های اسنادی-کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی (پرسشنامه) استفاده گردیده است. میزان حجم نمونه آماری برطبق روش کوکران 322 نفر می‌باشد و از نمونه گیری احتمالی طبقه‌بندی شده برای تکمیل داده‌ها استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد از نظر میزان احساس امنیت، تفاوت معناداری در مناطق حاشیه نشین تبریز در بین محلات طراحی شده و طراحی نشده وجود دارد. همچنین میزان احساس امنیت در مناطقی که طراحی محیطی و مداخلات کالبدی– فیزیکی در آنها از قبیل نورپردازی، تعریض و احداث معابر، مبلمان شهری، کاهش محصوریت، وجود کاربری‌های متنوع، جداره‌های فعال و وجود تراس‌های رو به دسترسی‌ها، صورت گرفته است بیشتر از مناطقی هستند که بصورت ارگانیک رشد و توسعه یافته‌اند و از نظر سیما، منظر و خوانایی شهری در وضعیت مناسبی قرار ندارند.

کلیدواژه‌ها

برنامه‌ریزی؛ احساس امنیت؛ مناطق حاشیه نشین؛ طراحی محیطی؛ تبریز

مراجع

1. اعتمادی فر، احسان(1389) نقش روشنایی شهری و طراحی نورپردازی در امنیت شهر تهران (با تأکید بر اصول صحیح نورپردازی در مناظر شهری)، برگزیده مجموعه مقالات دومین همایش جامعه ایمن شهر تهران

2. ادیبی سعدی نژاد، فاطمه و عظیمی آزاده(1390)، تبیین امنیت در محیط شهری بر مبنای پارامترهای کالبدی و طراحی نمونه موردی شهر بابلسر، فصلنامه آمایش محیط، شماره 15

3. آذر، علی؛ محمدی بیرنگ، مهدیه (1397)، بررسی و تحلیل احساس امنیت زنان در فضاهای عمومی با تاکید بر پارک­های شهری: مطالعه موردی شهر تبریز، مجله پژوهش‌های بوم شناسی شهری، دانشگاه پیام نور.

4. بمانیان، محمد رضا، محمودی نژاد، هادی (1388). امنیت و طراحی شهری. تهران: انتشارات تخصصی شهرسازی هله.

5. پاکزاد، جهانشاه، بزرگ، حمیده (1396) الفبای روانشناسی محیط برای طراحان، تهران، انتشارات آرمانشهر.

6. پورمحمدی، محمدرضا (1395)، کاربری اراضی شهری، تهران، انتشارات سمت.

7. خورشیدوند، رحیمی (1388) ،نقش خانواده در تأمین امنیت و جایگاه پلیس در ارتقای آن، ماهنامه توسعه انسانی پلیس، 39-22

ربانی، رسول (1389)، جامعه شناسی شهری، تهران، انتشارات سمت.

8. ساروخانی، باقر، هاشم نژاد، فاطمه،(1390)، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی) مولفه‌های آن( و احساس امنیت اجتماعی دربین جوانان شهر ساری، فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان، سال 2، شماره2

9. صالحی، اسماعیل (1390)، برنامه ریزی و طراحی محیطی امنیت در محیط زیست شهری، تهران، انتشارات سازمان شعرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.

10. عمید، حسن (1369)، فرهنگ فارسی عمید، تهران، انتشارات امیرکبیر.

11. کارگر، بهمن (1389)، فضا، جامعه و امنیت اجتماعی در حاشیه جنوبی کلان­شهر تهران (شهرستان اسلام شهر)، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 22، صص 42-13.

12. کارگر، بهمن، (1383)، امنیت شهری، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

13. ممتاز، فریده، (1387)، انحرافات اجتماعی، نظریه­ها و دیدگاهها، تهران، شرکت سهمامی انتشار.

14. Armitage, R. (1999). "An evaluation of secured by design housing schemes throughout the West Yorkshire area."  University of Huddersfield.

15. Brownlow, Alec (2005), A geography of men’s fear, Department of Geography and Urban Studies, Temple University, Philadelphia, PA 19122, Geoforum 36, www.elsevier.com/locate/geoforum.

16. Clowrad, Richard and Ohlin, Lloyd (1960), Criminal Behavior Systems, New York: Holt , Rinehart and Winston Inc. 

17. Cozens, P. (2002). "Sustainable urban development and crime prevention through nvironmental design for the British city. Towards an effective urban environmentalism for the 21st century." Cities 19(2): 129-137.

18. Milliken, Jennifer (2016), urban safety and security: Lessons from the last two decades and emergent issues, Synthesis report of the conference reviewing the State of Safety in World Cities: Safer Cities +20, Geneva 6-8 July.

19. Siebel, Walter, and Wertheim, Jan (2003), security and the urban public sphere, the German journal of urban studies, vol.42, no.2.

20. www.pps.org/2016.