مناسبات سیاسی و مذهبی اسماعیلیان نزاری با سلطان غیاث‌الدین محمد سلجوقی

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 6، دوره 14، شماره 55، شهریور 1398   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

ملیحه مهرابی دلشاد¹؛ شهرزاد ساسانپور^{* 2}؛ معصومه قره داغی³؛ رامین یلفانی⁴

¹گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران[e-mail]

²گروه معارف اسلامی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.(نویسنده مسئول)[e-mail]

³گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران[e-mail]

⁴گروه تاریخ، واحد یادگار امام خمینی(ره)، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر ری، ایران[e-mail]

چکیده

در این پژوهش مواجهه سیاسی و مذهبی سلجوقیان با اسماعیلیان نزاری در فاصله سال های 498 تا 511 ق مورد بررسی قرار گرفته است. طی دوره مذکور سلطان محمد توانست با سامان دادن به آشفتگی هایی که پس از مرگ ملکشاه رخ داده بود بار دیگر تمرکز سیاسی و مذهبی را در جغرافیای تحت حاکمیت سلجوقیان ایجاد نماید. از سویی نیز اسماعیلیان نزاری از خلاء و آشفتگی هایی که پیش از این رخ داده بود در راستای توسعه قدرت خود دست به تحرکات گسترده ای در مناطق مختلف زده بودند. زین رو سرکوب نزاریان به عنوان مهم ترین اولویت سیاسی و مذهبی سلطان محمد قرار گرفت و در این راستا همه ظرفیت های مرکزی و محلی را جهت تسخیر قلاع اسماعیلیان بسیج کرد. هرچند نزاریان خسارات فراوانی را در یورش های مکرر آل سلجوق متحمل شدند و قلاع خود را در فارس و خوزستان و به ویژه اصفهان ـ که در این دوره پایتخت سلجوقیان قرار داشت ـ از دست دادند، اما با نفوذ در ارکان دولت سلجوقیان، اتخاذ رویکرد نامتمرکز، از میان برداشتن افراد موثر سیاسی و مذهبی، صبر و مقاومت در برابر محاصره قلاع و به راه انداختن مناظرات مذهبی در اثناء مبارزه، توانستند به حیات خود ادامه دهند. شاید بتوان در این دوره سراسر برخورد و بسیار سخت که بیم برچیده شدن سازمان و ساختار نزاریان می رفت، دستاورد اسماعیلیان را ـ که بسیار ارزشمند بود ـ حفظ موجودیت سیاسی، جغرافیایی و پاسداشت اندیشه های فکری و حیاتی اسماعیلیان در مناطق مختلف را توجیه و تبیین کرد.

کلیدواژه‌ها

جانشینان ملکشاه؛ سلطان محمد؛ نزاریان؛ تمرکز سیاسی و مذهبی؛ محاصره قلاع

مراجع