نقش تشخیصی فراشناخت، طرحوارۀ هیجانی و ذهن‌خوانی در تمایز بین افسردگی یک‌قطبی و دوقطبی با رویکردی شناختی

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

مقاله 5، دوره 10، شماره 39، اسفند 1398، صفحه 63-78   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهسا شکوری¹؛ مریم بهبانی²؛ شهناز بشکوه³؛ هادی هاشمی رزینی^{* 4}

¹کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

⁴استادیار روان شناسی عمومی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش فراشناخت، طرحوارۀ هیجانی و ذهن‌خوانی در تمایز بین افسردگی یک‌قطبی و دوقطبی با تکیه بر رویکردهای شناختی است. روش: پژوهش حاضر به طرح­‌های علّی - مقایسه­ای تعلّق دارد. جامعۀ آماری را کلّیّۀ افراد مبتلا به افسردگی یک‌قطبی و اختلال دوقطبی بیمارستان روان­پزشکی رازی در سال 1398 تشکیل می­دادند. بر اساس معیارهای ورود و خروج، به روش نمونه­گیری در دسترس، 65 بیمار در گروه بالینی و 40 نفر در گروه شاهد انتخاب شدند. هر سه گروه با مقیاس باورهای فراشناختی ولز (MCQ، 1997)، مقیاس طوحواره هیجانی لیهی (LESS، 2002) و آزمون ذهن­خوانی به وسیلۀ چشم­ها بارون- کوهن (RMET، 2001) مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس، داده­ها در برنامه SPSS.v21 با استفاده از تحلیل واربانس چندمتغیّره و تحلیل تابع تشخیص تحلیل شدند. یافته­ها: نتایج تحلیل واریانس چندمتغیره نشان داد بین سه گروه از نظر متغیرهای فراشناخت (42/34=F، 000/0=P)، طرحواره هیجانی (23/58=F، 000/0=P) و ذهن خوانی (02/13=F، 000/0=P) تفاوت معناداری وجود دارد (01/0>P). با استفاده از تحلیل تابع تشخیص دو تابع شکل گرفت که ارزش ویژه آن‌ها دو گروه بهنجار و بالینی و یک­قطبی و دوقطبی را از هم تفکیک می­کند. ماتریس ساختار دو گروه بهنجار و بالینی از طریق متغیر شرم و گناه (321/0=FC) به خوبی قابل تشخیص هستند. همچنین، در تمایز بین افسردگی یک­قطبی و اختلال دوقطبی باورهای نگرانی منفی (405/0=FC) و پذیرش احساسات (310/0=FC) نقش مهمّی در تشخیص این دو اختلال از یکدیگر دارند. نتیجه­گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می­توان گفت عوامل شناختی نقش مهمی در ابتلا به افسردگی یک­قطبی و دوقطبی دارند و بر اساس آن می­توان افراد مبتلا را از افراد عادی متمایز کرد. مضامین نظری و کاربردی نتایج در پژوهش حاضر مورد بحث قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

فراشناخت؛ طرحواره هیجانی؛ ذهن خوانی؛ افسردگی یک‌قطبی؛ اختلال دوقطبی

مراجع

امینی فر، س؛ معنوی پور، د. (1396). مقایسه بازشناشی حالات چهره­ای هیجان در اختلالات خلقی و اضطرابی. فصلنامه روان­شناسی تحلیلی- شناختی، 8(30): 29-37.

پورنامداریان، س؛ بیرشک، ب؛ اصغرنژادفرید، ع ا. (1391). تبیین سهم باورهای فراشناختی در پیش بینی علایم افسردگی، اضطراب و استرس در پرستاران. مجله دانش و پژوهش در روان­شناسی کاربردی، 13 (3): 86-94.

تاجیک اسماعیلی، ع؛ هاشمی رزینی، هـ؛ باحشمت جویباری، ش. (1394). نقش شناخت اجتماعی در آسیب‌شناسی روانی: مقایسۀ نظریّۀ ذهن و سبک اسنادی در افراد مبتلا به افسردگی اساسی و همتایان سالم. فصلنامۀ پژوهش­های کاربردی روان شناختی. 6 (3)، 157-168.

خانزاده، م؛ ادریسی، ف؛ محمّدخانی، ش؛ سعیدیان، م. (1392). بررسی ساختار عاملی و مشخّصات روان­سنجی مقیاس طرحواره­های هیجانی بر روی دانشجویان. فصلنامۀ مطالعات روان­شناسی بالینی، 3 (11)، 91-119.

ذبیح زاده، ع؛ نجاتی، و؛ ملکی، ق؛ درویشی لرد، معصومه؛ رافر، فرهاد. (1391). بررسی رابطۀ بین توانایی ذهن­خوانی و پنج عامل بزرگ شخصیّت. مجلۀ تازه­­های علوم شناختی، 14 (1)، 19-30.

شهبازی راد، ا؛ معادی، م. (1397). الگوی پیش بینی اضطراب اجتماعی در جمعیت بالینی: نقش مؤلفه‌های باورهای فراشناختی (توانایی شناختی، فراباورهای منفی وکنترل ذهنی). فصلنامه روان­شناسی تحلیلی – شناختی، 9 (32): 9-16.

شیخ حسنی، ش؛ حاتمی، م؛ نصراللهی، ب. (1397). مقایسه طرحواره‌های هیجانی در بیماران مبتلا به اختلال وسواس-اجبار، افسردگی اساسی و عادی. مجله علوم روان­شناختی، 17(72): 873-881.

شیرین زاده دستگیری، ص؛ گودرزی، م ع؛ رحیمی، چ؛ نظیری، ق. (1387). بررسی ساختار عاملی، روایی و اعتبار پرسشنامه فراشناخت 30. مجلۀ روان­شناسی، 12 (4)، 445-461.

فخاری، ع؛ میناشیری، ع؛ خزایی، س؛ موحدی، ی؛ فلاحی، ا؛ طاهرپناه، م. (1393). بررسی الگوی نقص نظریه ذهن و تنظیم هیجان در بیماران دوقطبی، افسرده و مقایسه آن با افراد عادی. مجلۀ پزشکی ارومیّه، 25 (6)، 511-520.

نجاتی، و؛ ذبیح زاده، ع؛ ملکی، ق؛ محسنی، م. (1391). اختلال شناخت اجتماعی در بیماران دچار افسردگی عمده: شواهدی از آزمون ذهن خوانی از طریق چشم. فصلنامۀ روان­شناسی کاربردی، 6 (24)، 57-70.

Aldao, Amelia, & Dixon-Gordon, Katherine L. (2014). Broadening the scope of research on emotion regulation strategies and psychopathology. Cognitive behaviour therapy, 43(1), 22-33.

Association, American Psychiatric. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®): American Psychiatric Pub.

Baron‐Cohen, Simon, Wheelwright, Sally, Hill, Jacqueline, Raste, Yogini, & Plumb, Ian. (2001). The “Reading the Mind in the Eyes” test revised version: A study with normal adults, and adults with Asperger syndrome or high‐functioning autism. Journal of child psychology and psychiatry, 42(2), 241-251.

Batmaz, Sedat, Kaymak, Semra Ulusoy, Kocbiyik, Sibel, & Turkcapar, Mehmet Hakan. (2014). Metacognitions and emotional schemas: a new cognitive perspective for the distinction between unipolar and bipolar depression. Comprehensive psychiatry, 55(7), 1546-1555.

Becking, Karlijn, Spijker, Annet T, Hoencamp, Erik, Penninx, Brenda WJH, Schoevers, Robert A, & Boschloo, Lynn. (2015). Disturbances in hypothalamic-pituitary-adrenal axis and immunological activity differentiating between unipolar and bipolar depressive episodes. PloS one, 10(7), 133-148.

Bora, Emre, & Berk, Michael. (2016). Theory of mind in major depressive disorder: A meta-analysis. Journal of affective disorders, 191, 49-55.

Cusi, Andrée M, Nazarov, Anthony, MacQueen, Glenda M, & McKinnon, Margaret C. (2013). Theory of mind deficits in patients with mild symptoms of major depressive disorder. Psychiatry research, 210(2), 672-674.

Davis, Jennifer A, & Gamble, Karen L. (2016). Synchronized time‐keeping is key to healthy mood regulation (Commentary on Landgraf et al.). European Journal of Neuroscience, 43(10): 286-293.

Dixon-Gordon, Katherine L, Aldao, Amelia, & De Los Reyes, Andres. (2015). Repertoires of emotion regulation: A person-centered approach to assessing emotion regulation strategies and links to psychopathology. Cognition and Emotion, 29(7), 1314-1325.

Fergus, Thomas A, Bardeen, Joseph R, & Orcutt, Holly K. (2012). Attentional control moderates the relationship between activation of the cognitive attentional syndrome and symptoms of psychopathology. Personality and Individual Differences, 53(3), 213-217.

Halvorsen, Marianne, Hagen, Roger, Hjemdal, Odin, Eriksen, Marianne S, Sørli, Åse J, Waterloo, Knut,... Wang, Catharina EA. (2015). Metacognitions and thought control strategies in unipolar major depression: A comparison of currently depressed, previously depressed, and never-depressed individuals. Cognitive Therapy and Research, 39(1): 31-40.

Highfield, Julie, Markham, Dominic, Skinner, Martin, & Neal, Adrian. (2010). An investigation into the experience of self‐conscious emotions in individuals with bipolar disorder, unipolar depression and non‐psychiatric controls. Clinical psychology & psychotherapy, 17(5), 395-405.

Ioannidi, N, Konstantakopoulos, G, Ploumpidis, D, Typaldou, M, Sakkas, D, Papadimitriou, GN, & Oulis, P. (2013). Empathy and theory of mind in euthymic bipolar disorder. Paper presented at the Proceedings of the 21th European Congress of Psychiatry (Abstract published in Eur. Psychiatry), Nice, France.

Inoue, Y, Yamada, K, & Kanba, S. (2006). Deficit in theory of mind is a risk for relapse of major depression. Journal of affective disorders, 95(1), 125-127.

Ladegaard, Nicolai, Lysaker, Paul H, Larsen, Erik R, & Videbech, Poul. (2014). A comparison of capacities for social cognition and metacognition in first episode and prolonged depression. Psychiatry research, 220(3), 883-889.

Ladegaard, Nicolai, Videbech, Poul, Lysaker, Paul H, & Larsen, Erik R. (2015). The course of social cognitive and metacognitive ability in depression: Deficit are only partially normalized after full remission of first episode major depression. British Journal of Clinical Psychology, 55(3): 269-286.

Leahy, Robert L. (2002). A model of emotional schemas. Cognitive and behavioral practice, 9(3), 177-190.

Leahy, Robert L. (2007). Emotional schemas and resistance to change in anxiety disorders. Cognitive and Behavioral practice, 14(1), 36-45.

Leahy, Robert L, Tirch, Dennis, & Napolitano, Lisa A. (2011). Emotion regulation in psychotherapy: A practitioner's guide: Guilford Press.

Liu, Yunting, Wu, Xia, Zhang, Jiacai, Guo, Xiaojuan, Long, Zhiying, & Yao, Li. (2015). Altered effective connectivity model in the default mode network between bipolar and unipolar depression based on resting-state fMRI. Journal of affective disorders, 182, 8-17.

Merckelbach, Harald. (1995). A. Wells and G. Matthews (1994). Attention and emotion: A clinical perspective Hove (UK): Lawrence Erlbaum.(402 pp.): Wiley Online Library.

Meyers, Lawrence S, Gamst, Glenn, & Guarino, Anthony J. (2006). Applied multivariate research: Design and interpretation: Sage.

Montag, Christiane, Ehrlich, André, Neuhaus, Kathrin, Dziobek, Isabel, Heekeren, Hauke R, Heinz, Andreas, & Gallinat, Jürgen. (2010). Theory of mind impairments in euthymic bipolar patients. Journal of affective disorders, 123(1), 264-269.

Purcell, Amanda L, Phillips, Mary, & Gruber, June. (2013). In your eyes: Does theory of mind predict impaired life functioning in bipolar disorder? Journal of affective disorders, 151(3), 1113-1119.

Sarisoy, Gökhan, Pazvantoğlu, Ozan, Özturan, Deniz Deniz, Ay, Naile Dila, Yilman, Tuba, Mor, Sema,... Gümüş, Kübra. (2014). Metacognitive beliefs in unipolar and bipolar depression: A comparative study. Nordic journal of psychiatry, 68(4), 275-281.

Soderstrom, Nicholas C, Davalos, Deana B, & Vázquez, Susana M. (2011). Metacognition and depressive realism: Evidence for the level-of-depression account. Cognitive neuropsychiatry, 16(5), 461-472.

Solem, Stian, Hagen, Roger, Wang, Catharina EA, Hjemdal, Odin, Waterloo, Knut, Eisemann, Martin, & Halvorsen, Marianne. (2015). Metacognitions and Mindful Attention Awareness in Depression: A Comparison Of Currently Depressed, Previously Depressed and Never Depressed Individuals. Clinical psychology & psychotherapy, 24(1): 73-91.

Solem, Stian, Thunes, Susanne Semb, Hjemdal, Odin, Hagen, Roger, & Wells, Adrian. (2015). A metacognitive perspective on mindfulness: An empirical investigation. BMC psychology, 3(1), 1.

Tabachnick, Barbara G, & Fidell, Linda S. (2007). Using multivariate statistics, 5th. Needham Height, MA: Allyn & Bacon.

Tas, Cumhur, Brown, Elliot C, Aydemir, Omer, Brüne, Martin, & Lysaker, Paul H. (2014). Metacognition in psychosis: Comparison of schizophrenia with bipolar disorder. Psychiatry Research, 219(3), 464-469.

Turpyn, Caitlin C, Chaplin, Tara M, Cook, Emily C, & Martelli, Alexandra M. (2016). Corrigendum to “A person-centered approach to adolescent emotion regulation: Associations with psychopathology and parenting”[J. Exp. Child. Psychol. 136 (2015) 1–16]. Journal of Experimental Child Psychology(141): 294-263.

Washburn, Dustin, Wilson, Gillian, Roes, Meighen, Rnic, Katerina, & Harkness, Kate Leslie. (2016). Theory of mind in social anxiety disorder, depression, and comorbid conditions. Journal of anxiety disorders, 37, 71-77.

Wells, Adrian. (2002). Emotional disorders and metacognition: Innovative cognitive therapy: John Wiley & Sons.

Wells, Adrian. (2011). Metacognitive therapy for anxiety and depression: Guilford press.

Wells, Adrian, & Cartwright-Hatton, Sam. (2004). A short form of the metacognitions questionnaire: properties of the MCQ-30. Behaviour research and therapy, 42(4), 385-396.

Wilbertz, Gregor, Brakemeier, Eva-Lotta, Zobel, Ingo, Härter, Martin, & Schramm, Elisabeth. (2010). Exploring preoperational features in chronic depression. Journal of affective disorders, 124(3), 262-269.

Wolkenstein, Larissa, Schönenberg, Michael, Schirm, Evelyne, & Hautzinger, Martin. (2011). I can see what you feel, but I can't deal with it: impaired theory of mind in depression. Journal of affective disorders, 132(1), 104-111.

Woo, Young Sup, Shim, In Hee, Wang, Hee-Ryung, Song, Hoo Rim, Jun, Tae-Youn, & Bahk, Won-Myong. (2015). A diagnosis of bipolar spectrum disorder predicts diagnostic conversion from unipolar depression to bipolar disorder: A 5-year retrospective study. Journal of affective disorders, 174, 83-88.

Yamada, Kazuo, Inoue, Yumiko, & Kanba, Shigenobu. (2015). Theory of mind ability predicts prognosis of outpatients with major depressive disorder. Psychiatry research, 230(2), 604-608.

Yılmaz, A Esin, Gençöz, Tülin, & Wells, Adrian. (2011). The temporal precedence of metacognition in the development of anxiety and depression symptoms in the context of life-stress: A prospective study. Journal of Anxiety Disorders, 25(3), 389-396.

Zhao, Lianping, Wang, Ying, Jia, Yanbin, Zhong, Shuming, Sun, Yao, Zhou, Zhifeng,... Huang, Li. (2016). Cerebellar microstructural abnormalities in bipolar depression and unipolar depression: A diffusion kurtosis and perfusion imaging study. Journal of affective disorders, 195, 21-31.

Zobel, Ingo, Werden, Doris, Linster, Hans, Dykierek, Petra, Drieling, Tobias, Berger, Mathias, & Schramm, Elisabeth. (2010). Theory of mind deficits in chronically depressed patients. Depression and Anxiety, 27(9), 821-828.